به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ نیمه های پاییز ۱۳۵۷ خورشیدی، برخلاف دیگر پاییزها که کلاس های درس مدارس و دانشگاه ها فعال بودند، دانش آموزان به فرمان امام(ره) اعتصاب کرده بودند و به مدرسه ها و دانشگاه ها نمی رفتند. دیگر نه میز و نیمکتی در کار بود و نه معلمی که مانند همیشه بیاید و از روی کتاب درس بدهد. همه گوش به فرمان امام(ره) در کوچه ها و خیابان ها راه پیمایی و تظاهرات می کردند و درس انقلاب را می آموختند.
یکی از صحنه های مبارزات مردم در آن زمان، صحنه های تظاهرات و راه پیمایی های دسته جمعی دانش آموزان دختر و پسر مدارس بود. بچه ها در گروه های کوچک و بزرگ و در حالی که پارچه بزرگ نوشته شده ای در پیشاپیش صف هایشان بود در دسته های جداگانه در خیابان ها راه می افتادند. مسیرهای راه پیمایی دانش آموزان تهرانی، بیش تر به طرف دانشگاه تهران بود، یعنی جایی که دانشجویان در حیاط بزرگ آن با برپایی راه پیمایی و سخنرانی، آتش انقلاب را شعله ورتر می کردند اما زمانی که دانش آموزان در حیاط دانشگاه تهران تظاهرات می کردند، ناگهان نیروهای مسلح که با تانک ها و نفربرهایشان در خیابان های دور دانشگاه مستقر بودند به سمت آنها آتش گشودند. در آن روز سرد پاییزی، تعدادی از دانش آموزان در حالی که پیراهن های خونین براداران شهید خود را بر سر دست گرفته بودند، گریه کنان در خیابان ها می دویدند و آن ها را به مردم نشان می دادند. بنابراین به خاطر گرامیداشت یاد و خاطره این دانش آموزان شجاع و بی گناه این روز در تاریخ انقلاب اسلامی به نام روز دانش‌آموز نامگذاری شده است. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز به خاک و خون کشیدن دانش آموزان متعهد و بیدار در ۱۳ آبان ۱۳۵۷ خورشیدی به بررسی این واقعه تلخ پرداخته است.
اعتصابات و تظاهرات گسترده از مهر تا آبان ۱۳۵۷
پس از فاجعه خونین ۱۷شهریور ۱۳۵۷ خورشیدی، رژیم درصدد برآمد تا با انجام برخی اصلاحات و اقدامات از خشم مردم بکاهد اما برای اصلاحات دیگر دیر شده بود و حتی اقدامات آنها جز به عقب نشینی دولت در مقابل خواست های مردم منجر نشد.
با بازگشایی مدارس، دانشگاه ها و حوزه ها، زنگ خطر برای رژیم به صدا درآمد، چرا که آنها مبارزه منسجم تری را علیه رژیم آغاز کردند. هم زمان با این اقدامات، موج اعتصاب نیز شروع شد. همچنین با هجرت امام خمینی(ره) از نجف به پاریس در مهر ۱۳۵۷ خورشیدی روند تحولات چهره روشن تری به خود گرفت؛ زیرا برخلاف تصور رژیم که می پنداشت با سفر امام(ره) به فرانسه نام و افکارش محو خواهد شد، ایشان در مرکز توجه مطبوعات و محافل سیاسی جهان قرار گرفت و او توانست صدای انقلاب را از قلب اروپا به گوش جهانیان برساند. این گونه بود که نهضت اسلامی در آستانه یک سلسله تحولات جدید و سرنوشت ساز قرار گرفت و موج اعتصابات نیز شدت یافت. در همین اوضاع، دانشجویان برخی از دانشگاه ها نیز خواسته های سیاسی خود را اعلام کردند و در پی آن استادان نیز به پشتیبانی آنها و در اعتراض به بازداشت دانشجویان پیشگام حرکت در آموزش عالی شدند. این اعتصاب و اعتراض در موسسات آموزشی، اعلام خطری بزرگ برای نظام حاکم به شمار می رفت که در ۱۳ آبان ۱۳۵۷خورشیدی به اوج خود رسید.
کشتار خونین دانش آموزان در ۱۳ آبان
اعتصابات سراسری یکی از مهمترین عوامل سرنگونی رژیم پهلوی محسوب می شود. امام خمینی(ره) در ۱۶ مهر ۱۳۵۷در پیامی به دانش آموزان از آنان خواست تا مردم را در اعتصابات حمایت کنند و دست از اعتراضات خود تا رسیدن به هدف برندارند. بنابراین در یکم آبان ۱۳۵۷ خورشیدی و در سالروز شهادت سید مصطفی خمینی تظاهرات دانش‌آموزان و دانشجویان در تهران شکل گرفت و به دنبال آن اساتید دانشگاه‌های تهران نیز دست به اعتصاب زدند که این اعتصاب به کشته شدن استاد نجات اللهی منجر شد. شهادت آیت الله نجات الهی آتش اعتراضات و اعتصابات را شعله‌ورتر کرد و هر روز اعتصابات و تظاهراتی جدید در سطح تهران و دیگر شهرهای کشور برگزار می شد.
تا اینکه در صبح ۱۳ آبان ۱۳۵۷خورشیدی گروهی از دانش آموزان به نشانه اعتراض به رژیم پهلوی مدارس را تعطیل کردند و در محوطه دانشگاه تهران اجتماع کردند. اقشار مردم و دیگر دانشجویان رفته رفته به این اعتراض پیوستند. ساعت ۱۱ صبح، ماموران، ابتدا چند گلوله گاز اشک‌آور در میان جمعیت پرتاب کردند اما، اجتماع کنندگان صدای خود را بلندتر کردند بنابراین دستگاه‌های وابسته به رژیم که همه یا بسیاری از آنها تربیت شده و دستور گرفته از آمریکایی ها بودند به دانش‌آموزان رحم نکردند و این اعتراض را مانند دیگر اعتراض ها به شدت سرکوب کردند به طوری که این حادثه تلخ موجب به خاک و خون کشیدن ۵۶تَن از تجمع کنندگان و صدها زخمی دیگر شد.
این جنایت به وسیله دولت آشتی ملی یعنی دولت شریف امامی صورت گرفت. در حقیقت حادثه ۱۳ آبان ۱۳۵۷ پس از حادثه ۱۷ شهریور آن سال، دومین جنایت دولت شریف امامی به شمار می رفت در حالی که عمر سیاسی این دولت از ۷۰ روز تجاوز نمی‌کرد. ابعاد حادثه دانشگاه به حدی بود که وقتی در برنامه اخبار شبانگاهی گزارش تیراندازی مستقیم سربازان به طرف دانش‌آموزان از شبکه سراسری تلویزیون پخش شد، وزیر علوم بلافاصله استعفا داد و فردای آن روز کابینه شریف امامی نیز سقوط کرد.
امام خمینی(ره) در پیامی به این مناسبت فرمودند: عزیزان من! صبور باشید که پیروزی نهایی نزدیک و خدا با صابران است. خود و فرزندان نسل آتیه را سرفراز کنید که ایران امروز جایگاه آزادگان است و سستی و هراس به خود راه ندهید؛ که نمی‌دهید و به وسوسه‌های شیطانی بستگان دستگاه ظلم گوش فرا ندهید. شما ملت ایران و همت و شجاعت شما زبانزد جهانیان و سرمشق آزادیخواهان است. من از این راه دور چشم امید به شما دوخته‌ام و آنچه در قدرت دارم در خدمت به شما که به حق است نثار می‌کنم و صدای آزادیخواهی و استقلال طلبی شما را به گوش جهانیان رسانده و می‌رسانم و از خداوند تعالی سلامت و عظمت شما ملت نجیب بزرگ را خواهانم.
به مناسبت گرامیداشت کشتار دانش آموزان، جمعی از دانش آموزهای مدارس پایتخت در ۱۶ بهمن ۱۳۵۷خورشیدی در بیانیه ای اعلام کردند: ما دانش آموزهای ایرانی روز شنبه ۱۳ سیزدهم آبان ۱۳۵۷ را به عنوان روز دانش آموز اعلام می نماییم و قصد داریم هر ساله با یاد شهیدان جنبش دانش آموزی در این روز بر وحدت و یکپارچگی خود بیفزاییم. از آن روز به بعد ۱۳ آبان به عنوان روز دانش‌آموز نامگذاری شد.
دانش آموزان و مبارزه با استکبار
دانش آموزان در ۱۳ آبان ۱۳۵۷خورشیدی در مبارزه با استکبار، نقشی فعّال و فراموش ناشدنی ایفا کردند. این قشر متعهد و آگاه، هویت مسلمانی، خوداتکایی و مبارزه با استکبار را به همگان آموختند. در واقع آنها بودند که با شعارهای کوبنده و فعالیت های خود بر ضد رژیم نقش مهمی در متزلزل کردن پایه های حکومت پهلوی داشتند.
دانش آموزان که گوش به فرمان رهبرشان بودند، مسیر آزادیخواهی را به تمام مظلومان و مستضعفان آموختند که برای به دست آوردن حقوق از دست رفته خود، باید با استکبار جهانی به مبارزه بپردازند بنابراین یکی از پیشگامان مبارزه ملی در نهضت امام خمینی(ره)، دانش آموزان متعهد و بیداری بودند که برای رسیدن به اهداف والا و عظیم انقلاب اسلامی، چه در زمان طاغوت و چه پس از پیروزی انقلاب اسلامی از هیچ کوششی دریغ نکردند.
بنابراین پیروزی انقلاب اسلامی مرهون فداکاری‌ها و از خودگذشتگی های جوانان و دانش آموزان بود. امام (ره) در این خصوص می فرمایند: جوانان مدارس قدیم، جوانان بازاری، عشایر محترم این طبقه بودند که با قیام خود رژیم منحوس را به عقب نشاندند و دست جهانخواران را از مملکت قطع کردند… همت والای شما بود که پیروز شدیم و ریشه فساد را از ایران تا حدودی بیرون آوردیم و ان شاء الله از این به بعد هم با همت والای شما جوانان تتمه این ریشه فساد از بیخ و بن کنده خواهد شد.
بدین ترتیب باید گفت مهم ترین پیام این روز به همه مسلمانان این بود که تنها در برابر پیشگاه خدا به کرنش بنشینند و تا همیشه زمان در برابر ظلم و زورگویی ابرقدرت ها سرتسلیم فرود نیاورند.
امام خمینی (ره) در جلد دهم کتاب صحیفه نور درباره این روز چنین می فرمایند: بسم الله الرحمن الرحیم روز سیزده آبان، روز هجوم وحشیانه رژیم منحوس به دانشگاه و کشتار دسته جمعی دانشجویان عزیز ماست. رژیم مخالف با تمام مظاهر تمدن و پیشرفت کشور، یک روز به مدرسه فیضیه و مدارس علوم اسلامی در سراسر ایران حمله‌ور می‌شد و یک روز به دانشگاه تهران و مدارس و دانشگاه‌های سراسر ایران...دشمنان ما در هر فرصت خصوصاً در این روز از هیچ توطئه‌ای دست‌بردار نیستند و با هر وسیله ممکن می‌خواهند آرامش را از ملت عزیز سلب کنند. بر دانش‌آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با قدرت تمام حملات خود را علیه امریکا و اسرائیل گسترش داده و آمریکا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتکار نمایند و این توطئه بزرگ را بار دیگر شدیدا محکوم کنند. بر دانش آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با تمام نیرو وحدت خویش را حفظ و از انقلاب اسلامی خود طرفداری کنند و بر ملت است که از این ۲ جناح عزیز با تمام قدرت پشتیبانی کنند. دست خدا به همراه همگی باد. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته/ روح‌الله الموسوی الخمینی
بدون شک دانش آموزان همان گونه که در پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری آن نقش بسزایی داشتند. در تثبیت و تداوم آن دارای نقش محوری هستند، آنها پس از انقلاب در طول جنگ تحمیلی برای دفاع از کیان اسلام جنگیدند به طوری که که بیش از ۵۵۰ هزار دانش آموز بسیجی در جنگ شرکت کردند و بیش از ۳۶هزار تَن شهید و ۲ هزار و ۸۵۳ تَن مفقود الاثر و جانباز و ۲ هزار و ۴۳۳تَن آزاده را در این راه تقدیم دفاع از وطن کردند. بنابراین باید گفت حضور دانش آموزان و فداکاری های آنها در روزهای منتهی به انقلاب و جنگ تحمیلی توطئه دشمنان را خنثی کرد. از این رو توجه جدی به دانش آموزان و فراهم کردن زمینه‌های پیشرفت همه جانبه آنان تضمینی برای پیشرفت انقلاب اسلامی و تحقق اهداف آن است و بدون همراهی آنان دستیابی به اهداف انقلاب اسلامی امکان پذیر نخواهد بود.