چندی پیش بود که آذری جهرمی در حساب کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی از توسعه خودروهای بدون راننده و ارتقاء شبکه اینترنت کشور به ۵G در آینده‌ای نزدیک خبر داد. او دراین‌باره نوشت:« جوان‌های ما همیشه بهترین‌ها را رقم می‌زنند. به مرکز تحقیقات مخابرات گفتم با همکاری دانشگاه‌ها، توسعه فناوری خودروی بدون راننده هوشمند را پیش ببرند. در هوش مصنوعی و دانش کلان داده‌ها چیزی کم نداریم، الان وقت ساخت محصوله. تا آمدن ۵G وقت زیادی نمونده.»
پس از آن این سوال مطرح شد که آیا در ایران توان تولید خودروهای خودران وجود دارد؟ یکی از افرادی که می‌توانست در این‌باره اظهار نظر کرده و ابهامات موجود را برطرف کند «منوچهر منطقی» است؛ کسی که نزدیک به یک دهه سکان هدایت یکی از دو شرکت بزرگ خودروساز کشور را بر عهده داشت. او با این سابقه اکنون به عنوان دبیر ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری راهبری صنعت خودروسازی نوین در کشور را بر عهده دارد.
به گزارش روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، منوچهر منطقی درباره امکان تولید خودروهای خودران در کشور و اقداماتی که تاکنون در این زمینه انجام گرفته بابیان اینکه هوشمند سازی خودروها شامل چهار حوزه می‌شود گفت: خودروهای برقی، خودروهای متصل، خودروهای اشتراکی و خودروهای خودران، جزو چهار حوزه هوشمند سازی خودروها و یا به نوعی خودروهای آینده هستند.
وی افزود: بنابراین در نسل جدید صنعت خودروسازی با این چهار پدیده روبرو هستیم که اگر می‌خواهیم به این مساله بپردازیم بهتر است هر چهار مورد آن را مدنظر داشته باشیم و صرفاً پرداختن به یک حوزه، باعث می‌شود اهمیت سایر حوزه‌ها نادیده گرفته شود.
دبیر ستاد توسعه حمل و نقل پیشرفته ادامه داد: در این زمینه در کشور و یا حداقل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری سه مبحث از خودروهای آینده موردتوجه قرار گرفته است که به ترتیب به آن‌ها می‌پردازیم. نخستین مبحث مربوط می‌شود به خودروهای الکتریکی که این نوع خودروها از سال ۲۰۰۵ مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ یعنی مدت زمان زیادی هم از طرح بحث آن در جهان نگذشته است و این خودروها را می‌توان جزو فناوری‌های نوظهور تلقی کرد.
وی تأکید کرد: فناوری‌های نوظهور این فرصت را به ما می‌دهد که در صورت توجه بتوانیم همگام با سایر کشورها وارد این فضا شویم. یکسری از فناوری‌ها هستند که سال‌هاست از ظهور و بروز آن می‌گذرد و ما در این حوزه ناچار به تقلید خواهیم بود؛ اما یک سری از فناوری‌ها مانند نانو و بایو هستند که نوظهور محسوب می‌شوند و وقتی با کشورهای پیشرفته وارد این عرصه شدیم توانستیم همگام با آن‌ها پیشرفت کنیم.
بازیگران تا حدوی در بخش‌های الکترونیک، کنترل و سیستم‌های مخابراتی صنعت خودرو برای تولید محصول وارد عرصه شده‌اند
منطقی با تأکید بر اینکه در بحث خودروهای الکتریکی، خودران و یا متصل، کشور ما استعدادهای فراوانی دارد گفت: تخصص عمده خودروهای الکتریکی از بخش‌های مکانیک به سمت مکاترونیک، الکترونیک و دیتا یا داده سوق پیدا می‌کند که در این بخش کشور ما از مزیت بسیار زیادی برخوردار است که متأسفانه پیش از این کمتر به آن توجه شده بود. این در حالی است که اکنون بازیگران فوق‌العاده تا حدودی در بخش‌های الکترونیک، کنترل و سیستم‌های مخابراتی صنعت خودرو برای تولید محصول وارد عرصه شده‌اند.
وی افزود: ما استعدادهایی داشتیم که از آن‌ها کمتر استفاده می‌شد. برای اینکه بتوانیم به‌طور منظم از این استعدادها استفاده کنیم یک برنامه‌ریزی دقیقی انجام دادیم. ابتدا نشست‌ها و هم‌اندیشی‌هایی در حوزه خودروهای الکتریکی، متصل و خودروان برگزار کردیم که علاوه بر دعوت از صاحب‌نظران بین‌المللی، در عرصه داخلی هم از همه بازیگرانی که می‌توانند در صنعت نوین خودروسازی نقش‌آفرینی کنند ازجمله وزارت ارتباطات، وزارت نیرو - برای تأمین ایستگاه‌های شارژ- خودروسازان، قطعه سازان و دانشگاهیان دعوت کردیم تا نظرات خود را در این نشست‌ها مطرح کنند.
دبیر ستاد توسعه حمل‌ونقل پیشرفته ادامه داد: بر مبنای این نشست‌ها و نظراتی که از خبرگان این حوزه در عرصه داخلی و بین‌المللی اخذ کردیم، چند خروجی حاصل شد که بر مبنای آن در حال برنامه‌ریزی هستیم. برنامه‌ریزی نخست این بود با توجه به وجود استعدادهای فوق‌العاده زیادی که در حوزه خودروهای نوین در کشور چند پروژه تعریف کنیم. اولین پروژه‌ای که تعریف شد و اتفاقاً هم خیلی زود به نتیجه رسید موتورسیکلت‌های برقی بود.
با دانش داخلی خیلی زود موتورسیکلت‌های برقی عملیاتی شد
منطقی تصریح کرد: در همین راستا، سازنده‌های سنتی موتورسیکلت با دانشگاهیان مجموعه‌ای ایجاد کردند و توانستند با دانش داخلی خیلی زود موتورسیکلت‌های برقی را عملیاتی کنند و اکنون دو و یا سه برند داخلی در حال تولید موتورسیکلت‌های برقی هستند.
دبیر ستاد توسعه حمل‌ونقل پیشرفته افزود: دومین برنامه‌ریزی ما در بخش اتوبوس برقی بود. اکنون روی اتوبوس‌های برقی مطالعات خیلی زیادی انجام‌شده و یک گروهی متشکل از مجموعه‌ای که پیش از این کار تحقیق و توسعه روی اتوبوس‌های هیبریدی را انجام می‌داد - اتوبوس‌هایی که مقدمه ورود به اتوبوس‌های برقی محسوب می‌شوند- به همراه یکسری شرکت‌های دانش‌بنیان فعال شده‌اند تا در گام نخست زنجیره تأمین قطعات و اجزای خودروهای برقی را ایجاد کند.
وی تأکید کرد: به موازات آن نیز در حال ساخت پلتفرم جدیدی از خودروهای برقی هستیم که در این زمینه کنسرسیومی تشکیل شده با حضور معاونت علمی ریاست جمهوری، مجموعه شهرداری و مجموعه غدیر که اتفاقاً هر گام رو به جلویی که برداشته می‌شود تعداد اعضای این کنسرسیوم هم بیشتر می‌شود چون اصل بر این است که ما فناوری را ایجاد کنیم تا همه اتوبوس سازان کشور بتوانند یا از این فناوری یا از پلتفرم جدید برای تولید انبوه استفاده کنند.
در ماه جاری یک پروژه تولید خودروهای الکتریکی قطعی می‌شود
منطقی با بیان اینکه در خصوص خودروهای الکتریکی (سواری) هم چند پروژه مطرح است گفت: با توجه به اینکه معاونت علمی وظیفه‌اش انتخاب بهترین پروژه‌ها با در نظر گرفتن تمام شاخص‌های موردنظر است بر همین اساس در حال بررسی این پروژه‌ها هستیم که در این ماه یکی از آن‌ها قطعی و نهایی می‌شود.
وی افزود: در این خصوص بر اساس بررسی‌هایی که انجام شده به این نتیجه رسیده‌ایم که محققان ما در زمینه خودروهای الکتریکی نسبت به سایر کشورهای دیگر خیلی از نظر بحث‌های نظری و نمونه اولیه عقب نیستند. اما بحث اصلی مربوط به هزینه تجاری‌سازی است که معمولاً باید کمک‌هایی به آن‌ها شود که در این زمینه چند استارتاپ وارد عمل شده‌اند و در حال فعالیت هستند.
دبیر ستاد توسعه حمل‌ونقل پیشرفته ادامه داد: برای توسعه پروژه ساخت خودروهای الکتریکی هم شتاب‌دهنده‌ای را ایجاد کرده‌ایم که این شتاب‌دهنده اکنون وظیفه‌اش شناسایی استارتاپ‌هایی است که روی اجزای خودرو کار می‌کنند. پس از شناسایی، توسعه فعالیت‌های این استارتاپ‌ها با هدف ایجاد زنجیره تأمین ساخت خودروهای برقی مورد توجه قرار می‌گیرد.
منطقی تصریح کرد: اما زمینه دیگری که روی آن تمرکز داریم و کانون آن هم پژوهشگاه فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات است خودروهای متصل است. در این پروژه باید یک بستر دیجیتالی ایجاد شود تا خودروهایی که در این بستر قرار می‌گیرند هم بتوانند با خودروهای اطراف و هم با محیط ارتباط برقرار کنند.
انتخاب پژوهشگاه فناوری اطلاعات به عنوان کانون پروژه خودروهای متصل
وی ادامه داد: برای تحقق پروژه خودروهای متصل تاکنون دو اقدام انجام‌شده است. نخست آنکه برای این پروژه یک کانون انتخاب کرده‌ایم. بهترین کانون در این زمینه هم پژوهشگاه فناوری اطلاعات بوده و نکته دیگر در این بحث ایجاد یک شتاب‌دهنده‌ای در کنار کانون و مرکز پروژه بود که این شتاب‌دهنده را در دانشگاه علامه طباطبایی ایجاد کرده‌ایم و امیدواریم با همکاری‌های مشترک به زودی شاهد اتفاقات خوب در حوزه خودروهای متصل باشیم.
دبیر ستاد توسعه حمل‌ونقل پیشرفته در ادامه با اشاره به اقدامات و برنامه‌ریزی و تحقیقات روی خودروهای خودران با تأکید بر اینکه این نوع خودروها چند نسل دارند گفت: نسل صفر این خودروها، خودروهای معمولی هستند که بیشتر مردم در حال استفاده از آن هستند اما با این تفاوت که یک سری امکانات روی همان خودروها همچون گیربکس اتوماتیک یا کروز کنترل نصب می‌شود.
وی افزود: نسل بعدی هم خودروهایی هستند که سیستم‌های بیشتری دارند و اغلب با دخالت راننده می‌توانند در مسیر قرار گیرند و به نوعی این سیستم‌ها حجم درگیری راننده را کمتر می‌کند و در نتیجه راننده وقت بیشتری دارد که به سایر کارهای خود به غیر از رانندگی بپردازد و در عین حال از ایمنی هم برخوردار باشد. نسل سوم هم به‌طور کامل خودروان است.
منطقی ادامه داد: ما در کشور به طور نسبی بین نسل اول و دوم هستیم. کشور ما در حوزه رباتیک فوق‌العاده پیشرفت کرده اما هیچ وقت رباتیک را با مجموعه خودرویی تلفیق نکرده‌ایم؛ اما همین مجموعه رباتیک را توانسته‌ایم در پهپادها تلفیق کنیم و نتایج خیلی خوبی هم گرفته‌ایم و توانسته‌ایم کشور را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پهپاد در جهان معرفی کنیم.
بین نسل اول و دوم خودروهای خودران قرار داریم
دبیر ستاد توسعه حمل و نقل پیشرفته تأکید کرد: بر همین اساس اعتقاد دارم که ما بین نسل اول و دوم خودروهای خودران قرار داریم؛ بنابراین به طور نسبی فناوری‌های مرتبط با خودروهای خودران در داخل کشور وجود دارد و می‌توانیم آن‌ها را به خوبی اجرایی کنیم، کافی است با توجه بیشتری آن را در صنعت خودرو اجرایی کنیم.
وی ادامه داد: بنابراین برخلاف تصور عمومی که ما در حوزه خودروهای خودران هیچ کاری تاکنون نکرده‌ایم باید بگویم خیلی کارها کرده‌ایم؛ اما نکته اصلی این است که اگر بخواهیم از خودروهای خودران در داخل کشور بهره‌مند شویم باید به این حوزه توجه بیشتری شود. اکنون وزارت ارتباطات در راستای تحول دیجیتال به این حوزه توجه دارد و آن را ضروری می‌داند و اتفاقاً پای‌کار هم آمده است اما این توجه باید به تمام نهادها و دستگاه‌های مرتبط با صنعت خودروهای نوین نیز تسری پیدا کند.
منطقی در ادامه درباره اینکه آیا شرکت‌های خودروساز کشور آمادگی ورود به مرحله تولید خودروهای نوین را دارند گفت: خوشبختانه شرکت‌های خودروساز ما به ساخت خودروهای نوین اهمیت داده و حتی بر اساس آن فعالیت‌هایی را نیز انجام داده‌اند. به عنوان‌مثال خودروساز سایپا هم‌زمان با تولید خودرو کوئیک، مدل برقی آن را نیز معرفی کرد؛ بنابراین همین الان کوئیک دو مدل برقی و بنزینی دارد. بنابراین ما می‌توانیم این ادعا را داشته باشیم که یک خودرو برقی ساخت داخل داریم. ایران‌خودرو هم در گروه ساپکو - به عنوان شرکت طراحی مهندسی و تأمین قطعات ایران‌خودرو- واحدی تشکیل داده است که روی اجزا و سیستم‌های خودروهای نسل آینده کار می‌کنند. این خودروساز حتی به نمونه‌هایی هم رسیده تا بتوانند آن را طراحی و اجرا کنند.
وی افزود: معتقدم خودروسازان در صورت ورود جدی به این عرصه به دو دلیل خیلی سریع به نتیجه می‌رسند. نخست آنکه ما درزمینه برق، مخابرات و مکاترونیک استعدادهای بسیار خوبی داریم که کمتر مدنظر بوده‌اند. دوم اینکه امکان تولید سریع خودروهای موسوم به conventional را دارند.
دبیر ستاد توسعه حمل و نقل پیشرفته ادامه داد: در حوزه خودروهای الکتریکی دو نوع محصول وجود دارد. یکی اصطلاحاً به آن گفته می‌شود conventional، به این معنا که سیستم قوای محرکه همین خودروهای موجود برداشته می‌شود و سیستم قوای الکتریکی جایگزین می‌شود. صنایع خودروسازی ما در نوع conventional نمونه دارد (که مورد اشاره قرار گرفت). نوع دیگر از محصولات خودروی الکتریکی طراحی کامل پلتفرم برقی است که در این زمینه ما روی اتوبوس برقی وارد عمل شده‌ایم.
در حوزه‌های خودروهای الکتریکی، اتصال‌پذیری و خودران، استعدادهای فوق‌العاده بالایی داریم
منطقی در ادامه با تأکید بر اینکه این مباحث جدی است و توجه ویژه به آن می‌تواند آینده کشور را تضمین کند گفت: همان‌طور که در مورد فناوری نانو و بایو توجهات ویژه‌ای شد و بر اساس آن توانستیم توفیقات جهانی به دست آوریم در حوزه‌های خودروهای الکتریکی، اتصال‌پذیری و خودران، استعدادهای فوق‌العاده بالایی داریم و در صورت توجه می‌توانیم توفیقات خوبی کسب کنیم، کافی است که در سطح ملی نظر واحدی ایجاد شود که این مباحث مهم است و باید به عنوان یکی از فناوری‌های نوظهور به آن توجه کرد.
وی افزود: مطمئنم در صورت توجه ویژه به این حوزه، می‌توانیم به سرعت با بقیه کشورهای جهان هم گام شویم. اما یک تهدیدی هم وجود دارد که خیلی باید به آن توجه شود. الان کشورهایی که روی خودروهای الکتریکی کار می‌کنند، آمریکا، هند و چین هستند. چین در این زمینه با سرعت زیادی پیشرفت می‌کند و ممکن است با کمی غفلت تا چشم‌باز کنیم ببینیم که اتوبوس‌های برقی چینی خیابان‌های کشور را تسخیر کرده‌اند؛ بنابراین ممکن است استعدادی که در کشور در این زمینه وجود دارد با ورود مجموعه‌های چینی مانند سال‌های قبل بلااستفاده بماند.
دبیر ستاد توسعه حمل‌ونقل پیشرفته ادامه داد: بر این اساس یک پنجره فرصتی باز شده است که می‌تواند خودروسازی ما را دچار تحول کند تا حداقل در بخش‌های الکتریکی از سایر کشورهای جهان عقب نماند اما اگر غفلت کنیم در آینده در حوزه خودروهای الکتریکی و اتوبوس‌های الکتریکی، چینی‌ها بازار ما را تسخیر می‌کنند.
منطقی درباره تصور خود از چشم‌انداز تولید خودروهای نوین و به‌طور ویژه خودران در کشور گفت: اگر در کشور این اجماع ایجاد شود و مسئولیت توسعه فناوری خودروهای نسل جدید به گروهی تنفیذ شود و بگویند ما همان‌طور که از فناوری نانو و بایو حمایت کردیم از صنعت خودروسازی نوین هم حمایت می‌کنیم معتقدم در یک افق ۵ ساله می‌توانیم به فناوری تولید خودروهای خودران دست پیدا کنیم که اصلاً موضوع عجیب و غریبی هم نیست چراکه اکنون به چشم‌انداز دوساله دستیابی به فناوری اتوبوس‌های برقی رسیده‌ایم و یا اینکه مدت سه سال توانستیم به فناوری ساخت موتورسیکلت‌های برقی برسیم؛ درباره خودروهای الکتریکی که مطمئن باشید مدت ۳ تا ۵ سال می‌توانیم به فناوری تولید آن دست یابیم بنابراین در صورت توجه خاص و تبدیل شدن این مساله به اولویت ملی در بحث رقابت‌پذیری می‌توانیم حوزه تولید خودروهای خودران و الکتریکی را همپا و همسنگ فناوری نانو توسعه دهیم.