کتاب تنها مانده است، کتابفروش ها اندکند و مولفان و نویسندگان یا کم شده اند و یا کمرنگ و اصلا هنرمند انگار در این وانفسا و کشاکش زندگی سرگردان است که هنرش را بفروشد تا نان بخورد یا نانش را آجر کند و هنرمند بماند.
متاسفانه وضعیت در استان های کوچکی مانند خراسان شمالی کمی بیشتر سخت است تا آنجایی که یکی از کتابفروش های بجنورد هر روز قفسه ای درچهارراه مرکز استان برپا می کند و کتاب های پرطرفدار را در آن به نمایش می گذارد؛ شاید رهگذری که علاقه مند به کتاب است و نمی تواند به کتابفروشی های اندک بجنورد سر بزند، از او کتابی هم بخرد.
به بازار کتاب که نگاه می کنیم قیمت ها سرسام آور است. کاغذ نیست و هزینه ها بالا رفته است و به گفته فعالان این بخش به همان نسبت حمایت ها کم شده است.
سفارش هم حتی کم است
یکی از نویسندگان خراسان شمالی در این باره به خبرنگار ایرنا می گوید: یک هنرمند و یا نویسنده در این استان باید راه درازی را طی کند تا بتواند با محافل ادبی و انجمن های مطرح پیوند بخورد.
زهرا داوری می افزاید: در خراسان شمالی ارتباط گرفتن با دیگر هنرمندان و نویسندگان به علت نبود پاتوق و انجمن های فعال، ساده نیست و البته تا قبل از این هم این محافل ادبی و هنری کم دیده می شد اما اکنون این وضعیت بدتر شده است.
وی که نویسنده ۱۰ جلد کتاب کودک است و چندین جایزه مختلف ادبی دریافت کرده است، عنوان می کند: نه تنها جوایز خاص هنری در استان نداریم بلکه خوراک فرهنگی در استان کم است.
داوری در عین حال خاطرنشان می کند: با این حال نویسندگان خوب و مطرح استان زیاد و چشم انتظار تغییرات مثبتی در فضای فرهنگی استان هستند.
وی به ابعاد دیگری از مشکلات حوزه کتاب نشر و فرهنگ و هنر نیز اشاره کرده و می گوید: بهای کتاب افزایش وحشتناکی دارد و قیمت های سرسام آور کتاب به شکلی است که مخاطب جرأت نمی کند به آن نزدیک شود.
زهرا داوری با بیان اینکه نویسندگان با قیمت های بالایی برای نشر اثر خود مواجهند، می افزاید: نمی توان بر افزایش قیمت نشر خرده گرفت زیرا کاغذ با کمبود مواجه است و ناشرانی که سال ها در این عرصه فعالیت داشته اند و گمان نمی کردیم خللی در کارشان ایجاد شود، این روزها در حال بستن دفاتر و تغییر شغل هستند.
وی اظهار می کند: وضعیت خوب نیست و حتی سفارش هایی که در زمینه کتاب و شعر کودک دریافت می کردیم، هر روز کمتر از دیروز می شود.
وی که آثار «یک قاچ هندوانه»، «مثل یک فرمانده» و «عروسی شغال ها» ی او برنده جوایز مختلف مانند جشنواره بین المللی شعر فجر شده اند در ادامه می گوید: در طی ۱۰ سالی که در حیطه کتاب و شعر فعالیت می کنم از هیچ نهادی حمایتی دریافت نکرده ام.
هم اکنون کتاب «داماد کوچولو» ی او توسط سوره مهر در دست انتشار است.
خراسان شمالی خوراک فرهنگی می خواهد
خراسان شمالی خوراک فرهنگی می خواهد وگرنه انتخاب مسیری که با حمایت مسئولان و جایزه هموار شود هیچ نویسنده ای را نویسنده نمی کند.
این عبارت قابل تامل را «مهرداد صدقی» نویسنده سه گانه آبنبات هلدار، دارچینی و پسته ای می گوید.
او که یکی از طنزنویسان صاحب سبک کشور است و مجموعه کتاب های آبنبات هلدار و آبنبات پسته ای او حتی به چاپ شانزدهم رسیده است، می افزاید: اصلا و حتی نیم درصد روی حمایت مسئولان حساب باز نکرده ام و معتقدم نویسنده باید بنویسد و این مردم و مخاطبان هستند که حرف اول و آخر را در مورد کتاب می زنند.
وی با طرح این سوال که مگر مسئولان باعث نویسنده شدن کسی شده اند؟ می افزاید: این ذهنیت از نظر من به طور کامل اشتباه است و حتی اگر حمایت های همه جانبه ای هم باشد نمی توان نویسنده ای را در نوشتن موفق کرد.
صدقی می افزاید: اما این موضوع دلیل بر سلب مسئولیت از مسئولان و متولیان فرهنگی در خصوص انجام وظایف خود نمی شود.
وی که کتاب آبنبات دارچینی او در کمتر از یک هفته به چاپ سوم رسیده، اظهار می کند: در واقع در یک استان اگر خوراک فرهنگی فراهم باشد، فضای فرهنگی باشد، کارگاه های مختلف برگزار شود، انجمن های ادبی و هنری فعال و پویا باشند، سینما، تئاتر، موسیقی و ادبیات جریان پویایی داشته باشند آنگاه می توان گفت که مسئولان فرهنگی ما کار خود را خوب انجام داده اند.
این نویسنده طناز بر این باور است که نگاه به حوزه فرهنگ حداقل برای نوشتن نباید دولتی باشد و در عین حال در مورد حضور در انجمن های فرهنگی و هنری نیز می گوید: سراغ انجمن ها نمی روم و نمی دانم تا چه اندازه می توانند تاثیر مثبت یا منفی بر آفرینش های ادبی داشته باشند.
صدقی که هم اکنون رمانی خارج از محدوده طنز به نام «دژاوو» را در نوبت انتشار دارد، می گوید: امیدوارم این رمان به نمایشگاه کتاب برسد.
وی که جلد دوم «آخرین نشان مردی» را نیز در دست نوشتن دارد، می گوید: سریالی اقتباسی از آخرین نشان مردی نیز در شبکه پنج سیما در حال آماده شدن است و قرار است در شب های عید پخش شود.
سرعت کم رشد فرهنگی
رشد فرهنگی در خراسان شمالی کند شده است و خبری از اتفاقات خوبی که سال های قبل می افتاد، نیست.
یک کارشناس فرهنگی با بیان این مطلب می گوید: متولیان فرهنگی خراسان شمالی چند سال قبل توانستند انجمن های ادبی و هنری راه بیندازند، دوره ها و کارگاه های آموزشی با حضور اساتید مطرح برگزار می شد و تبادل تجربیات در پویایی فرهنگ و هنر موثر بود اما اکنون این کارها ضعیف است و اندک گام هایی هم که برداشته می شود، منحصر به حوزه هنری است.
ملیحه بیابانی که در حوزه کودک و نوجوان کار می کند، می افزاید: این وضعیت در حوزه کودک و نوجوان نامناسبتر است و همان چند شاعری که سفارشی کار می کردند هم اکنون نیستند و از استان رفته اند.
وی با بیان اینکه نبود حمایت های جدی، جوایز و فعالیت های فرهنگی و هنری موجب رفتن برخی از شاعران و نویسندگان از خراسان شمالی شده است، می گوید: حتی برخی فعالان این بخش برای این که در اجتماعات ادبی مانند نشست ها و انجمن ها و پاتوق ها باشند، به دیگر استانها کوچیده اند.
وی با ذکر اینکه هر فرد مبتدی که در عرصه های فرهنگی ورود پیدا می کند از جو استان مایوس می شود، اظهار می کند: هم اکنون تقدیرها، جشنواره ها و جوایز هم به سمت افراد خاصی رفته است و همان ها هرسال در جشنواره ها مقام می آوردند و تجلیل می شوند.
بیابانی به فراخوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در زمینه داستان و شعر کودک نیز اشاره کرده و می گوید: به این فراخوان فقط ۳ نفر پاسخ دادند در حالی که این آثار پس از انتخاب به چاپ هم می رسید.
این کارشناس فرهنگی می گوید: تا کنون اقدامات موثری برای جمع کردن شاعران و نویسندگان استان و شناسایی آن ها و تلاشی هم برای ایجاد اتصال و پیوند بین این افراد با مجامع فرهنگی و هنری، انتشارات مطرح و مانند آن انجام نشده است.
حوزه هنری برندهای ملی ایجاد کرده است
در عین حال مشاور فرهنگی رئیس حوزه هنری می گوید: یکی از اهداف حوزه هنری تولید در حوزه نشر است.
حسین حصاری می افزاید: در حوزه هنری واحد ادبیات پایداری و آفرینش های ادبی که به نوشتن و نشر اشتغال دارد، فعال است و دیگر واحدها هم با هنرمندان ارتباط دارند و حوزه هنری حتی برندهای ملی مانند مهرداد صدقی را معرفی کرده و زمینه ای فراهم کرده که این اتفاق بیفتد.
وی با بیان اینکه تمام تلاش حوزه هنری فراهم کردن بسترهای بروز و ظهور هنرمندان به ویژه در زمینه های ادبی است، می گوید: در واقع زمینه ای فراهم می کنیم که آفرینش های ادبی در سطح ملی دیده شوند.
وی خاطرنشان می کند: دیده شدن در سطح ملی فراتر از حمایت های مالی است و ناگفته نماند که این موضوع به توانمندی هنرمند و این که استانداردهای ملی شدن را داشته باشد یا نه نیز بستگی دارد.
حصاری با بیان اینکه حوزه هنری جوایز سالانه کشوری دارد، می افزاید: علاوه بر این هر سال در هفته هنر براساس شاخص های حوزه هنری، هنرمندانی در تمام رشته ها انتخاب و معرفی می شوند و البته این انتخاب در بخش نگارش و ادبی قوی تر و غالبتر است.
وی با این توضیح که هنرمندان سال قبل نیز با توجه به فعالیت هایی که در سطح ملی و بین المللی داشتند، انتخاب شدند، خاطرنشان کرد: ۹ هنرمند شاخص استان توسط حوزه هنری انتخاب و از آن ها تجلیل شد و علاوه بر آن جایزه شهید آوینی نیز در هفته هنر به هنرمندان شاخص اهدا شد.
غفلت از انتخاب کتاب سال
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی، مجموعه فعالیت های این اداره کل را چند بخش تقسیم کرده و می گوید: تکریم و تجلیل از هنرمندان و نویسندگان در طی آیین هایی در استان از جمله اقداماتی است که هر سال انجام می شود.
حسین فرخنده می افزاید: اسفند پارسال مراسم تجلیل از ۳ نویسنده شاخص در خراسان شمالی انجام شد.
وی در مورد انتخاب کتاب سال نیز عنوان کرد: انتخاب کتاب سال در چند دوره برگزار شد اما از سال ۹۵ مغفول ماند که تلاش ما بر این است این رویداد فرهنگی دوباره برگزار شود.
وی با بیان اینکه از مراکز چاپ و انتشار کتاب با خرید کتاب حمایت می شود، اظهار داشت: هر سال در حدود یک میلیارد ریال کتاب از انتشارات استان با هدف حمایت از این مراکز خریداری می شود و همچنین معافیت های مالیاتی انتشاراتی ها نیز بخشی از حمایت ها در این بخش است.
خراسان شمالی فقط ۱۸ کتابفروشی دارد
فرخنده می افزاید: یکی از موانع گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی، در دسترس نبودن کتاب است و با توجه به همین موضوع با برگزاری نمایشگاه های کتاب مختلف در سطح استان این دسترسی را تسهیل می کنیم.
وی طرح های پاییزه و تخفیفانه کتاب را از اقداماتی برشمرد که در راستای توسعه کتاب و کتابخوانی انجام می شود و با اشاره به اینکه محافل کتابخوانی در استان رونق یافته است، می گوید: بانک اطلاعاتی از نویسندگان، شاعران و مولفان در خراسان شمالی ایجاد شده است و در اواخر هر سال نیز نام افرادی که کتاب چاپ کرده اند به این فهرست افزوده می شود.
وی وضعیت اقتصادی کنونی را از عوامل کم کار شدن انجمن های ادبی دانسته و خاطرنشان می کند: با این وجود آیین های تجلیل و تقدیر از هنرمندان به بهانه های مختلف در خراسان شمالی برگزار می شود.
استان ۸۶۳ هزار نفری خراسان شمالی اکنون ۶۲ باب کتابخانه عمومی فعال شهری و روستایی و ۳۰ باب کتابخانه در دست ساخت دارد.
این کتابخانه ها ۸۰۰ هزار جلد کتاب را در دسترس ۴۰ هزار عضو خود قرار می دهند.
در این آمار فضاهای کتابخانه ای دانشگاه ها، مدارس، مساجد، ادارات، دستگاه های اجرایی و زندان ها محاسبه نشده است.