به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، پیروزی «سیدمحمد خاتمی» در انتخابات ریاست جمهوری سال ۷۶، اصلاح طلبان را برای فتح کرسی های مجلس ششم چنان مصمم کرد که با ایجاد شورای هماهنگی جبهه اصلاح طلبان متشکل از ۱۸ حزب و تشکل اصلاح طلب، نخستین سازوکار فراگیر درون جریانی را تشکیل دادند و از آن پس سیاست های انتخاباتی خود را ذیل این تشکیلات مدیریت کردند.
شورای هماهنگی جبهه اصلاحات از آبان ۸۸ تا سال ۱۳۹۲، مسوولیت یکپارچه‌سازی استراتژی اصلاح طلبان را بر عهده داشت. از انتخابات مجلس ششم، مسوولیت هماهنگی های درون تشکیلاتی، تعیین راهبردها و تاکتیک‌های انتخاباتی، معرفی فهرست‌های انتخاباتی برای مجلس شورای اسلامی و شورای شهر و روستا، حمایت از نامزد واحد ریاست جمهوری و ... طی سال‌های میانی دهه ۷۰ تا سال های ابتدایی دهه ۹۰ بر عهده شورای هماهنگی به هدایت رییس دولت اصلاحات بود.
این نهاد هنوز هم به حیات خود ادامه می دهد و گروهی از اصلاح طلبان به دنبال احیای جایگاه و نقش محوریت آن در جریان اصلاح طلبی هستند.
ارزیابی عملکرد ۱۲ ساله شورای هماهنگی
دوره فعالیت پویای شورای هماهنگی جبهه اصلاحات از سال ۷۶ تا ۹۲، حدود ۱۱ انتخابات را شامل می شود. انتخابات مجلس ششم تا نهم، هشتمین تا یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و دوره های دوم تا چهارم شورای شهر و روستا عرصه ای بلندمدت برای کنشگری سیاسی جمعی اصلاح طلبانه بود، اگرچه در دوره هایی از این بازه زمانی اصلاح طلبان با مضیقه و محدودیت‌هایی مواجه شدند و نتوانستند مطابق آرمان ها و اهدافشان در عرصه سیاسی عمل کنند.
با اینکه نخستین دوره انتخابات شورای شهر و روستا و تصاحب ۱۵ کرسی آن در تهران به دست اصلاح طلبان خارج از تشکیلات شورای هماهنگی صورت گرفت، ولی پیروزی چشمگیری را برای اصلاح طلبان با ارمغان آورد، چنانکه پیروزی دولت اصلاحات، حاصل تفکر تحول خواهانه‌ای بود که در جامعه مدنی و بخشی از حاکمیت شکل گرفته و بعدها زمینه ساز ایجاد جبهه دوم خرداد و شورای هماهنگی شد.
صرفنظر از پیروزی‌هایی که پیش از این حاصل شده بود، ششمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در ۱۳۷۸ و هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ۱۳۸۰ را می توان نقطه اوج و درخشش ائتلاف اصلاح طلبان دانست. حاصل فعالیت ائتلافی اصلاح طلبان کسب اکثر کرسی های تهران در مجلس و سپس قوه مجریه بود. در انتخابات سال ۷۸، جبههٔ دوم خرداد توانست که حدود ۶۵ درصد کرسی‌های مجلس را به دست آورد.
ولی از آن پس، بروز برخی مشکلات و چالش ها از درون و بیرون جریان اصلاح طلبی، کنش های ائتلافی این جریان را بی رمق کرد.
بروز اختلاف میان ۲ طیف حاضر در نخستین دوره شورای شهر تهران (حزب کارگزاران سازندگی و حزب مشارکت) پایان تلخی را برای این نهاد نوپا رقم زد. انحلال نخستین شورای شهر تهران از همان ابتدا نشان داد اصلاح طلبان هرچند در ائتلاف سازی برای گذر از انتخابات می توانند بسیار موفق عمل کنند، ولی در سرپانگه داشتن این وحدت، چندان موفق نیستند.
در دومین دوره انتخابات شورای شهر و روستا در اسفندماه ۸۱، شورای هماهنگی اعلام کرد که از هیچ‌یک از نمایندگان تهران حمایت نمی‌کند. اصلاح طلبان ناکام از توافق بر لیستی واحد، با فهرست های متعددی در این انتخابات شرکت کردند.
در نتیجه ائتلاف اصولگرایان و توافق بر فهرست واحد، «ائتلاف آبادگران ایران اسلامی» توانست ۱۴ کرسی از ۱۵ کرسی شورای شهر تهران را در دست بگیرد.
اصلاح طلبان در نتیجه همین تشتت‌ها، انتخابات شورای شهر سوم و چهارم را هم به اصولگرایان واگذار کردند. در سال ۱۳۸۵ و در جریان سومین دوره انتخابات شورای شهر، شورای هماهنگی از فهرست واحد حمایت کرد، ولی حزب «اعتماد ملی» به از فهرستی جداگانه حمایت کرد. نتیجه شکست اصلاح طلبان بود.
همچنین محدودیت‌های ناشی از نظارت استصوابی شورای نگهبان از همان هفتمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، کارآمدی سیاست ورزی اصلاح‌طلبانه و سازوکارهای جمعی میان احزاب این جریان را از اساس بی‌اثر کرد.
ردصلاحیت بسیاری از اصلاح طلبانی که برخی از آنها نمایندگان مجلس ششم بودند، موجب شد شورای هماهنگی برای هفتمین دوره انتخابات مجلس برنامه‌ای ارایه ندهد. به این ترتیب اصولگرایان اکثریت کرسی های مجلس هفتم را به دست آوردند.
چالش های مشابه موجب شد اصلاح طلبان انتخابات مجالس هشتم و نهم را هم به اصولگرایان واگذار کنند. در انتخابات مجلس هشتم به رغم رد صلاحیت گسترده اصلاح طلبان، شورای هماهنگی از فهرستی با نام «ائتلاف اصلاح طلبان» حمایت کرد، ولی حزب اعتمادملی از فهرستی متفاوت حمایت کرد.
اصلاح طلبان در مورد نامزد مورد حمایتشان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ هم نتوانستند به اجماع دست یابند. به این ترتیب نامزدهای متعدد اصلاح طلبان (مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی، مصطفی معین، مهدی کروبی و محسن مهرعلیزاده) در برابر ائتلاف اصولگرایان با حمایت از «محمود احمدی نژاد»، نهمین دوره ریاست جمهوری را به رقیب واگذار کردند.
در دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری هم به رغم حمایت مجموعه اصلاح طلبان از «میرحسین موسوی» ولی «مهدی کروبی» همچنان در گود رقابت ها باقی ماند.
زنجیر شکست های انتخاباتی پیاپی اصلاح طلبان در سال ۹۲ شکست. حمایت شورای هماهنگی جبهه اصلاحات از «حسن روحانی» به پیروزی انتخاباتی این جریان انجامید. این آخرین کنش انتخاباتی شورای هماهنگی جبهه اصلاح طلبان بود. پس از آن و در جریان انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در سال ۹۴، شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان به ریاست «محمدرضا عارف» که خود به نفع روحانی از نامزدی ریاست جمهوری انصراف داده بود، وظیفه یکپارچه‌سازی استراتژی اصلاح‌طلبان را بر عهده گرفت.
اصلاح طلبان به فکر احیای شورای هماهنگی
طرح اما و اگرهای بسیار در مورد کنش انتخاباتی شورای عالی اصلاح طلبان و طرح انتقاداتی در خصوص ابهام در سازوکارهای تصمیم گیری و نبود شفافیت در این روند، گروهی از اصلاح طلبانِ عمدتا عضو پیشین جبهه مشارکت را به فکر احیای شورای هماهنگی و رجوع به این نهاد انداخته است.
منتقدان با استناد به ماموریت انتخاباتی شورای عالی، معتقدند عمر این تشکیلات مقطعی بوده و با پایان ماموریتش دیگر توجیهی برای کنشگری این نهاد باقی نمانده است. همچنین عضویت چهره های حقوقی اصلاح طلب در کنار نمایندگان احزاب در این تشکیلات از نگاه بسیاری از اصلاح طلبان، وجاهت قانونی و دموکراتیک این نهاد را زیر سوال برده است.
از این رو گروهی از اصلاح طلبان از سال ۹۶ تاکنون و بویژه در آستانه انتخابات یازدهمین دوره مجلس برای احیای جایگاه و محوریت شورای هماهنگی جبهه اصلاحات در این جریان تلاش می کنند.
به همین منظور شورای هماهنگی فعالیت های انتخاباتی خود در سطح استان ها را آغاز کرده است. در حال حاضر اعضای کمیته امور استان‌های شورای هماهنگی جبهه اصلاحات به منظور ساماندهی شورای هماهنگی استان‌های سراسر کشور و ارسال گزارش به شورای هماهنگی کشور انتخاب شده و جهت برگزاری جلسات شوراهای استانی به استان‌ها سفر می کنند. این در حالی است که شورای عالی اصلاح طلبان هم چند ماهی است فعالیت استانی خود را آغاز کرده و به زودی قرار است همایش استانی خود را برگزار کند.
به این ترتیب گویا قرار است دو نهاد برای هماهنگی اصلاح طلبان در انتخابات آتی به موازای هم فعالیت کنند؛ شورای هماهنگی اصلاحات و شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان.
«اسماعیل گرامی مقدم» سخنگوی حزب اعتماد ملی به تازگی در گفت و گویی رسانه ای گفته است: اکثر احزاب اصلاح طلب به جز سه حزب «مردم‌سالاری»، «اراده ملت» و «مجمع نیروهای خط امام» در شورای عالی اصلاح طلبان حضور پیدا می کنند. حال باید دید نتیجه این وضعیت در اردوگاه اصلاح طلبی آیا می تواند نتایج انتخابات پیشین مجلس را برای آنان تکرار کند؟