سعید جلیلی روز دوشنبه همزمان با سالگرد یوم الله ۱۳ آبان در دانشگاه علم و صنعت با اشاره به سخنرانی رئیس جمهوری در مراسم آیین بازگشایی دانشگاه ها در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ افزود: آقای رئیس جمهور در کمتر از یک ماه گذشته در جمع برخی دانشجویان دانشگاه تهران سوالی را مطرح کردند و از دانشگاهیان خواستند تا در این زمینه نقطه نظرات خود را ارائه کنند.
وی افزود: پرسش ایشان این است که «پیشرفت و آینده کشور در سایه تعامل با دنیا است یا تقابل؟». همچنین ایشان گفته اند که «یک عده می‌گویند تعامل سازنده انجام دهیم و یک عده می‌گویند تعامل مستمر؛ عده‌ای می‌گویند جز قدرت‌نمایی و کشتن دشمن خبیث و تقابل راه دیگری نیست، یک عده هم می‌گویند بسیاری از مشکلاتمان با دنیا را می‌توان با تعامل مستمر حل کنیم.» بعد هم آقای روحانی سوال کرده‌اند که در شرایط موجود چه راهی را باید دنبال کرد؟
جلیلی تصریح کرد: در واقع ایشان «دوگانه تعامل یا تقابل» را مطرح کردند و معتقدند که پس از گذشت ۴۱ سال از ابتدای انقلاب اسلامی باید آن را به رای گذاشت؛ من نیز می خواهم امروز با شما دانشجویان در این رابطه مباحثه کنم.
عضو شورای راهبردی سیاست خارجی با توجه به سوال ریاست محترم جمهوری پیرامون چگونگی نحوه تعامل با دنیا، این طرح مساله را مغتنم دانست و خاطرنشان کرد: طرح صحیح سوال از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اینکه سوالات در حوزه سیاست خارجی «واقعی باشد یا رمانتیک» نیز خود یک مساله است، اما به طور منطقی سیاست خارجی هر کشور دارای اصول، اهداف، ارزش ها و تعریفی از مفاهیم است که حقوق و منافع خود بر آن اساس تعریف می کند. بر همین مبنا سیاست خارجی مامور تامین این حقوق و منافع در عرصه بین المللی است؛ اینجاست که اشتراکات و اختلافات بین المللی رخ می‌دهد.
وی تشریح کرد: هرچه اشتراکات بین کشورها بیشتر باشد، تولید فرصت می کند و زمینه را برای تعامل میان دولت ها به وجود می‌آِورد و بر مبنای اختلافاتی که بین کشورها وجود دارد، تهدید ها به وجود آمده که برحسب درجات اختلاف، درجاتی از رقابت گرفته تا جنگ، شکل می گیرد.
جلیلی ضمن انتقاد از طرح اشتباه مساله گفت: سوال باید دقیق باشد؛ اینکه گفته شود «تقابل خوب است یا تعامل؟» مانند آن است که بگوییم در رانندگی، از پدال گاز باید استفاده کرد یا ترمز.
عضو شورای راهبردی سیاست خارجی عنوان کرد: طبیعتا بر مبنای منطق در حوزه سیاست خارجی، هر کشور متناسب با منافعش ممکن است به تعامل یا تقابل روی بیاورد. چه کسی گفته است که این دوگانه درست است؟ پایگاه اطلاع رسانی رئیس جمهوری از قول ایشان نقل کرده است که گفته اند: «عده‌ای به تقابل مستمر با جهان تاکید دارند و عده‌ای معتقدند می توان بسیاری از مشکلات را با گفت وگو حل کرد.» اولا چه کسی گفته است که تعامل نباشد؟ و ثانیا آنکه در همین جا ایشان اذعان دارند که نمی توان «همه» مشکلات را با گفت وگو حل کرد.
جلیلی افزود: در همان سخنان گفته شده که «عده‌ای گفته‌اند در گفت وگو با آژانس وقت تلف کردید و گفت وگو هیچ فایده‌ای ندارد.» چه کسی این حرف را زده است؟ وقتی آژانس اعلام کرد که ما ۶ موضوع باقی مانده داریم که هم آن مسائل و موضوعات باقیمانده و هم مربوط به دوره دولت هشتم و پیش از سال ۲۰۰۳ بوده است. در گفت وگو با آژانس، هر شش موضوع باقیمانده در سال ۱۳۸۶ با نامه رسمی آژانس حل و مختومه شد و کسی هم آن را وقت تلف کردن ندانست.
وی اظهار داشت: در همان سخنرانی گفته شده است که «عده ای می گویند وقتی ما با شش قدرت جهانی در حال مذاکره بودیم، برخی می گفتند نباید مذاکره کرد.» اما سوال این است که شش قدرت جهانی چه وقت پای میز مذاکره آمدند؟ بستر زمان و مکان را توضیح بدهید آن ها سال ۹۲ مجبور شدند پای میز بنشینند یا سال ۸۷؟
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام خاطرنشان کرد: این گونه پرداختن به مسائل با آدرس غلط و طرح ناقص مساله برای افکار عمومی داخل اهداف سیاست خارجی را محقق نمی کند.
جلیلی در ادامه سخنان خود پیرامون لازمه پرداختن صحیح به مباحث سیاست خارجی با انتقاد از طرح «تنش زدایی» به جای «تهدید زدایی»، گفت: یکی از موضوعات دیگری که خیلی مطرح می شود این است که تنش زدایی کنیم در حالیکه در عرصه سیاست خارجی تنش یک واقعیت غیرقابل اجتناب است؛ اگر مبنا صرفا بر تنش زدایی باشد، هنگامی که دشمن خرمشهر را اشغال کرد، هیچ گاه نمی توانستیم آن را آزاد کنیم. کدام کشور دنیا این سیاست را می پذیرد همان کشورهایی که در پی تنش زدایی با آن ها هستند، چرا به دنبال ارتقاء بنیه دفاعی خود بوده و نمی گویند با تعامل حل می کنیم؟
وی افزود: اصل باید بر «تهدید زدایی» باشد. زیرا اگر اصل بر تنش زدایی باشد، دشمنان با هر تهدید خود، یک تنش ایجاد می کنند و نتیجه جز عقب نشینی نخواهد بود. چنان که اوباما رئیس جمهوری سابق آمریکا گفت ما بدون شلیک حتی یک گلوله، بخشی از صنعت هسته‌ای ایران را تعطیل کردیم. بله! او از این گونه تعامل و تنش زدایی استقبال می‌کند و شما را نیز تشویق می کند.
جلیلی تاکید کرد: سیاست خارجی عرصه واقعیت هاست؛ بحث فعلی ما این نیست که چرا آرمان ها کنار گذاشته شده است، بحث ما این است که چرا از واقعیات غفلت شده است؟ و واقعیات به خوبی دیده نمی‌شود. یک واقعیت این است که سابقه تاریخی آمریکا نشان داده بود که نمی توان به او اعتماد کرد از مرداد سال ۳۲ در ایران و نقاط دیگر جهان تا به امروز این تکرار شده است، اما هنوز عده‌ای به او دلخوش هستند. هنر بزرگ امام(ره) در تقابل با آمریکا این بود که واقعیت را کامل دید و نگذاشت واقعیت ها به مردم به صورت گزینشی نمایش داده شود.
جلیلی در واکنش به «قهرمان دیپلماسی» خوانده شدن خود توسط یکی از نمایندگان دانشجویی گفت: پشتوانه سیاست خارجی کشور مردم و شهدا بودند که یک قدرت حقیقی ایجاد کردند تا در سایه آن عوامل سیاست خارجی کشور بتوانند اهداف نظام را محقق سازند؛ پس قهرمان سیاست خارجی کشور اینان هستند. قهرمان دیپلماسی، دانشمندان و شهدای هسته‌ای بودند که شش قدرت جهانی را در سال ۸۷ به پای میز مذاکره نشاندند و در عمل حقوق ملت ایران را تثبیت کردند.