نخستین همایش مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری-یادمان مرحوم محمدامین قانعی راد جامعه شناس برجسته ایرانی، امروز سه شنبه در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد.
سعیده سعیدی پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در پنل "پادرهوایی آکادمیک در ایران" ، درباره پا در هوایی ایرانیان دانش آموخته خارج از کشور که قصد ورود به کشور و جذب در دانشگاه های ایران دارند، گفت: جذب برای دانش آموختگان ایرانی خارج از کشور در تمام فرایندها دست کم ۱۵ ماه تا چهار سال به طول می انجامد و متقاضیان جذب سال ها برای دریافت احکام جذب منتظر مانده اند.
وی افزود: این فرایند فرسایشی، طولانی، بی قاعده و سلیقه ای است و افراد بعد از گذراندن این دوران و چندین جلسه مصاحبه علمی، صلاحیت عمومی و استعلام های محلی با یک حالت تحقیر شده و آزار دیده، فرسوده و از همه مهم تر با روحیه ای منتقد وارد نهاد آموزش عالی می شوند.
سعیدی با بیان اینکه دولت های مختلف روی افراد سرمایه گذاری کرده و سیاست های ادغام ایجاد می کنند، اظهار داشت: افرادی که سرمایه انسانی بالایی دارند، ذهن آنها از حالت دو فاز (رویای بازگشت به کشور) به تک فاز تغییر می کند و احساس دائمی بودن می کنند.
وی تاکید کرد: قرار گرفتن در حالت دو فاز، افراد را در موقعیت پادرهوا قرار می دهد؛ به عبارت دیگر افرادی که بعد از اتمام تحصیل به وطن باز می گردند با یک ذهن فریز شده روبرو می شوند و اوایل حضورشان در کشور ارتباط مناسبی با جامعه مبدأ طی سال ها ایجاد نمی شود.
به گفته این پژوهشگر، در مهاجرت بازگشتی افراد شاید ۱۵ سال در ایران نباشند و ارتباط مناسب هم با جامعه آکادمی ایران نداشته باشند، بعد با یک ذهن فانتزی به ایران می آیند و تصویری کلیشه از گرمی روابط خانوادگی در ایران دارند.
سعیدی ادامه داد: آنها وقتی به کشور باز می گردند، خودشان و جامعه تغییر کرده اند و در این شرایط تفکرات واگرایانه به خاطر سیستم قانونی کشور که در آن تحصیل کرده اند، برای آنها ایجاد می شود.
وی گفت: قوانین نانوشته بر گروه های دانشگاهی در جذب نیروهای دکتری و جدید وجود دارد و افراد خارج از کشور رقیب بالقوه برای سایر متقاضیان محسوب شده که به صورت غیر رسمی کنار گذاشته می شوند.
سعیدی با بیان اینکه رویکرد آموزش عالی یک رویکرد محدود و کوتاه مدت است، افزود: این ارتباطات با تحصیل کردگان خارج از کشور در قالب سمینار، وبینار (سمینار آنلاین) و طرح های پژوهشی مشترک است، اما با طولانی شدن فرایند جذب، چالش های متعددی گریبانگیر آنها می شود که منجر به مهاجرت دوباره آنها خواهد شد.
هدف انقلاب فرهنگی چه بود؟
همچنین مهرداد عربستانی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز در سخنانی تاکید کرد: برخی مسائل حساس در علوم اجتماعی و رفتاری ایران وجود دارد که صحبت کردن از آن نیازمند بررسی نوعی تبارشناسی است. بعد از انقلاب گفتمان شکل گرفته در ایران، انقلابی و اسلامی بود.
وی ادامه داد: همچنین نوعی تنزه گرایی اخلاقی در گفتمان سیاسی ترویج می شد. مسئله دیگر ضد امپریالیستی بودن انقلاب بود که از ابتدا هم بسیار روشن بود؛ امسال چهملین سال نمادین حرکت ضد آمریکایی ایران را در پیش داریم و بعد از انقلاب تاکید شد که مستقل باشیم و تحت تاثیر غرب نباشیم.
عربستانی با بیان اینکه غرب زدگی در شکل گیری گفتمان قالب بعد از انقلاب نقش دارد، گفت: هدف انقلاب فرهنگی نزدیک کردن حوزه و دانشگاه با یکدیگر بود. این دانشگاه ها به عنوان دانشگاه های ایده آل ایرانی تعریف شدند.
پادرهوا چه کسانی هستند؟
عباس کاظمی عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی درباره پادرهوایی آکادمیک در این پنل اظهار داشت: گروه خاصی از تحصیل کردگان برای ارتقاء اجتماعی به دنبال رشد و پیشرفت بودند و بعد از اینکه نتوانستند به ارتقاء مورد نظر برسند در یک حالت پا در هوا قرار گرفتند و شغل آنها هیچ تناسبی با رشته تحصیلی شان ندارد و حتی ممکن است وضعیت فعلی خود را هم از دست بدهند.
وی افزود: پادرهوا طبقه ای در حال ساخته شدن است که هنوز به خودآگاهی نرسیده و یک طبقه جهانیِ در حال ایجاد است.
کاظمی گفت: به عنوان مثال پادرهوایی در کشور فرانسه به شغل های پاره وقت گفته می شود و در ایتالیا افرادی پا در هوا هستند که درآمد بسیار پایینی دارند و در آلمان به افراد بدون شغل اطلاق می شود، در ایران نیز پا در هوایی به افرادی گفته می شود که به دنبال ارتقاء جایگاه اجتماعی خود هستند.
به گفته کاظمی، پا در هوایی تحت عنوان ناکامی منزلتی به کسانی که شغلی ندارند و دنبال شغل هستند گفته می شود. اکنون در وضعیت آشفتگی طبقاتی به سر می بریم و طبقه جدیدی در حال شکل گرفتن است که در هیچ کدام از طبقات دیگر جای نمی گیرد.