«سید محمد نجاتی حسینی» عصر سه شنبه در همایش ملی مطالعات فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، علم و فناوری- یادمان دکتر قانعی راد که در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد، اظهار داشت: اخلاق آکادمیک در مطالعات دانشگاهی جدید سه کارکرد دارد که بر کشف حقیقت، کسب فضیلت و انتقال مهارت و مدیریت باز تولید شکل گرفته است.
وی در سخنانی با موضوع اخلاق آکادمیک: مروری مفهومی، تاریخی، تجربی خاطر نشان کرد: با نگاهی به کارکرد دانشگاه، می توان کشف حقیقت و کسب فضیلت اخلاق آکادمیک را در این دو پیدا کرد.
نجاتی حسینی ادامه داد: اخلاق آکادمیک کمک می کند تا دانشگاه به کسب فضیلت نائل شده و کشف حقیقت صورت گیرد.
استاد دانشگاه آزاد با بیان اینکه داشتن روح است که دانشگاه را دانشگاه می کند، افزود: اگر این روح مرده شود با زوال اخلاقی روبرو می شویم.
وی با اشاره به وجود ۲ ردپا یکی در غرب مسیحی و دیگری در شرق اسلامی در اخلاق آکادمیک گفت: در غرب مسیحی اخلاق آکادمیک ادامه منطقی، اما دگرگون شده کلیسایی است که روح مذهبی داشته است. به این معنی که روح کلیسا در این اخلاق آکادمیک موج می زند.
نجاتی حسینی افزود: سنت پاگشایی برای تمام دانشجویان تازه ورود است که اساتید با آغوش باز از آنها استقبال می کنند. این سنت اخلاقی و مانند اخلاق شوالیه است. همچنین سنت جواز کار که باید ثابت شود فرد شرایط دریافت جواز مدرک را دارد یا خیر که این دو سنت در غرب مسیحی است.
وی با بیان اینکه شرق اسلامی رقیب جدی غرب مسیحی است، گفت: در شرق اسلامی بر حسب ملاحظات اسلامی نظام نمایی اخلاقی وجود دارد که چند سنت بوده و بسیار اخلاق بزرگی است. سنت حسنه استاد و شاگردی که استاد در این سنت نه تنها درس، بلکه زندگی کردن را به شاگرد می آموزد . در این سنت اخلاق علمی به موازات اخلاق زیستن و زندگی آموزش و تسری داده می شود.
نجاتی حسینی ادامه داد: سنت دیگر در شرق اسلامی همان مرام نامه هایی بوده که می نوشتند. کتاب آداب المتعلمین اخلاق آکادمیک اسلامی، در باب نشست و برخاست علما که خاطر خدا بوده و استاد باید به شاگرد احترام گذاشته و شاگرد نیز به استاد احترام بگذارد نگاشته شده است.
وی گفت: سنت دیگر همان ادای دین است که دانشمندان از نقاط مختلف با یکدیگر گفت و گو کرده و هر یک از آنها با بیان نظرات دیگر دانشمندان در نقاط مختلف با بیان ذکر نام آن دانشمند ادای دین می کردند. سنت دیگر سنت رقابت سازنده است که در این سنت اساتید به فکر تخریب یکدیگر نبودند.
این استاد دانشگاه گفت: در غرب و شرق اخلاق آکادمیک در همه جا وجود داشته و شامل نقد و نظر نیز بوده است. پژوهش های پیمایشی در دانشگاه های آمریکا، اروپا، آسیا و آفریقا نشان می دهد که دانشجویان از بی اخلاقی اساتید گله داشتند و از سوء استفاده جنسی آنها می نالیدند. همچنین پیمایش های گرفته شده از دانشجویان نشان از آن دارد که کارهای علمی دانشجویان توسط برخی اساتید در این دانشگاه ها مورد سوء استفاده قرار گرفته است.
وی در م ورد چالش های اصلی اخلاق آکادمیک عنوان کرد: فرسایش اخلاق آکادمیک یعنی رقابت مخرب در دانشگاه برای ارتقاء منجر به این می شود که افراد برای رسیدن به هدف های خود از هر ابزاری استفاده کنند. همچنین تنظیم کننده های اخلاقی که به افراد می گوید چه کاری را انجام دهند تا اخلاق آکادمیک تحت الشعاع آن قرار گیرد.
مناسبات بین استاد و دانشجو بر اخلاق دانشگاهی موثر است
«منصور مهدی زاده» مدرس دانشگاه گفت: عوامل موثر بر اخلاق دانشگاهی مناسبات بین استاد و دانشجو است که اساتید با استفاده از قدرت بالا تر انحصار را در دست گرفته و کدهای اخلاقی را زیر سوال می برند.
وی در این همایش، در خصوص بررسی نقش مناسبات استاد- دانشجو در میدان دانشگاهی ایران در اخلاق دانشگاهی، اظهار داشت: طبق نظریه بوردیویی مناسبات بین استاد و دانشجو بر اساس قدرت و سرمایه بوده و اساتیدی که جایگاه بالاتری دارند زیر دست بیشتری نیز دارند. این اساتید با سرمایه و قدرت بالاتری که دارند زیر دست بیشتری نیز داشته و سعی در حفظ جایگاه خود دارند.
مهدی زاده مناسبات بین این دو را حول ۳ دسته عنوان کرد و گفت: مناسبات درسی خارج کلاس درس و حرفه ای و شغلی به دلیل نابرابری قدرت و کشمکش اساتید با استفاده از قدرت بالاتر است که انحصار را در دست گرفته و کدهای اخلاقی را زیر سوال می برد.
وی در باره نبود آزاد اندیشی در کلاس درس گفت: در این شرایط امکان نقد و آزاد اندیشی در این شرایط از بین می رود و قدرت خلاقیت پایین می آید. نبود احترام و توهین نیز از موارد دیگری است که به دلیل فاصله قدرت ایجاد شده و فرد مورد اهانت قرار می گیرد. تبعیض نیز مورد دیگری است که اساتید با توجه به جایگاه علمی خود افراد را مورد قضاوت قرار داده و آنها را بر اساس جایگاه علمی قضاوت می کنند.
این استاد دانشگاه مسئولیت ناپذیری را مورد دیگری عنوان کرد که اساتید با توجه به قدرت بالا در امور مختلف بین دانشجویان و خود در امور آموزش و پژوهش ایجاد می کنند. نبود قانون مداری مورد دیگری است که قانون مدونی در آن وجود نداشته و اساتید از قوانین موجود پیروی نمی کنند و بسیاری از اعتراضات دانشجویان در این نبود قانون مداری است.
وی به تواضع و فروتنی اشاره کرد و افزود: این مناسبات بین اساتید و دانشجویان وجود دارد. در این مورد اساتید نظریات خود را به صورت قالب در نظر گرفته و دانشجو باید بر طبق خط فکری استاد حرکت کند. نبود قدردانی مورد دیگری است که اساتید با استفاده از نفوذ پروژه های مختلفی را در دست گرفته اند. در مورد نبود دقت، اساتید به علت مشغله زیاد دقت لازم را به خرج نمی دهند که در این صورت با کد اخلاقی عدم دقت روبرو می شویم.
مهدی زاده افزود: نبود صداقت در مواردی صورت می گیرد که دانشجو پروژه ای را انجام می دهد، اما عواید حاصل از آن شامل حال استاد شده و بهره اصلی را او می برد. در نهایت در کنار این مناسبات قطعا کشمکش قدرت به نفع صاحبان قدرت بوده و این ظلمی در حق دانشجویان است. البته در مواردی نیز همچون سرقت و تقلب علمی و دروغگویی و بی صداقتی توسط دانشجویان نیز وجود دارد که شامل حال این پنل نمی شود.
وی خاطر نشان کرد: راه حل های زیادی برای این موارد وجود دارد که بعضی از آنها دستوری و بعضی ساختاری هستند. منشور اخلاقی، ضمانت اجرایی، تشویق و تنبیه و ارتقاء اساتید با کد اخلاقی پیوند زده شده از مواردی است که می تواند در بهبود این موارد کمک شایانی کند.