طرح بازآفرینی شهری از سیاست های توسعه مسکن در دولت دوازدهم است که براساس سندملی راهبردی و با هدف اقدامات جامع در بافت فرسوده و تاریخی به همراه سکونتگاه های غیررسمی در دستور کار قرار گرفته است.
بر اساس آمارهای ارائه شده توسط متولیان این حوزه مساحت بافتهای فرسوده گیلان۲۴۰۳.۱۴ هکتار است، ۷۱۷.۶ هکتار مساحت بافتهای فرسوده موجود در رشت واقع است که ۳۱.۲ درصد از آمار کل بافتهای فرسوده استان را تشکیل می‌دهد و حدود ۶۷۹۹۹۵نفر در این بافت های فرسوده زندگی می‌کنند.
متولیان این امر بازآفرینی شهری را فرایند توسعه همه جانبه در عرصه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و کالبدی بمنظور ارتقاء کیفیت زندگی در محدوده ها و محلات هدف در پیوند با شهر عنوان می کنند .
این در حالی است که ناظران آگاه با توجه به اقداماتی که تاکنون در این راستا صورت گرفته می گویند هدف نهایی پروژه بازآفرینی شهری در سالهای اخیر نه ارتقای کیفیت فضاهای شهری و کیفیت زیست شهروندان بلکه رونق بخشیدن به بازار مسکن و فرصتی برای جذب بودجه برای کارهای روزمره شهری برای مسئولان بوده است .
گروه مطالعاتی دهشهر متشکل از کارشناسان معماری و شهرسازی با مشارکت موسسه خرد در نشستی با محوریت باز آفرینی شهری به بحث و بررسی این موضوع و ضرورتهای شناخت و همیاری در ساخت آینده شهرهای گیلان پرداخت.
مجید ابراهیم پور کارشناسی ارشد مطالعات شهری از مدرسه شهرسازی پاریس ، پژوهشگر حوزه مطالعات شهری و مشاور معماری و شهرسازی بعنوان سخنران این برنامه گفت : شهرها در یکصد سال اخیر از فضایی برای زیست تبدیل به کالایی برای سوداگری شده است.
وی خاطرنشان کرد: با سلب مالکیت از ساکنان قدیمی بافتهای فرسوده با عنوان بازافرینی شهری، نه تنها مناطق مورد نظر به محل بهتری برای زندگی شهروندان تبدیل نشده بلکه نسبت مالکان کاهش و اجاره نشین ها افزایش پیدا کرده و دسترسی به مسکن بحرانی شده است.
وی افزود: بر اساس آمارهای موجود نرخ مالکیت از ۷۱.۵ درصد در سال ۸۴ به ۶۶.۶ درصد در سال ۹۱ رسید .
به گفته وی شاخص دسترسی خانوار به مسکن برای چهار دهک اول از ۳۹ سال در سال ۱۳۸۴ به ۹۶ سال در سال ۱۳۹۱ رسیده و به عبارت بهتر تبدیل به خیالی واهی شده است .
وی تصریح کرد: مردم، محیط زیست و ساکنان در بازافرینی شهری دیده نمی شود و مساله بهبود زندگی آدمها نیست بلکه تلاش بر این است که بافتهای مرکزی فاقد جذابیت برای سرمایه گذار ، جذاب شود و با دادن امتیازاتی نظیر تراکم های تشویقی آنان به ساخت و ساز در این محدوده ترغیب شوند .
ابراهیم پور خاطرنشان کرد: در بافت های فرسوده شهری که از ان بعنوان ناکارامد یاد می شود رگه های حیات وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و کل توسعه شهر بر اساس این رگه های حیات تعریف شود.
آروین ایل بیگی کارشناس عمران و شهرسازی نیز در این نشست گفت: امروزه بازآفرینی شهری از مهم ترین محرکهای توسعه شهری و سیاستهای نهادهای دولتی و شهری است که روند دگرگونی فضای فیزیکی اقتصادی سیاسی شهرهای ما را تحت تاثیر قرار می دهد.
این کنشگر اجتماعی یاداور شد: در استان گیلان نیز مدتی است که باز افرینی بر سر زبان مدیران شهری و استانی افتاده است و چندین پروژه با نام باز افرینی شهری در شهرهایی مثل رشت، انزلی لاهیجان استانه و تالش در دست تهیه و اقدام است.
ایل بیگی با بیان این که پروژه های بازافرینی در تملک و تغییر کاربری ها امکانی برای سوء استفاده های مالی فراهم می کند تاکید کرد : ضروری است شهروندان و خصوصا تمامی فعالان و دغدغه مندان حوزه توسعه با دقت بیشتری ساز و کارها، نیروها و روشهای تصمیم گیری تصمیم سازی و اجرای بازافرینی شهری را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند و بتوانند از خلال بحث و گفت و گو پیرامون ان با شناخت و اگاهی بیشتری در مسیر مردمی تر شدن این سیاستها گام بردارند.
رضا رسولی عضو شورای شهر رشت از حاضران در این نشست با اذعان به استحاله مفهوم بازافرینی شهری در گیلان گفت : البته با طرح این مساله حداقل نگاه بولدوزر محور تا حد ی تغییر یافت.
وی با بیان این که برای افزایش کیفیت زندگی مردم نیاز به توازنی بین فعالیت و سکونت داریم افزود: نباید هویت شهرمان را زیرپایمان له کنیم و برای این کار اراده ای فرامنطقه ای و ملی نیاز است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به بروز مشکلاتی در طرح های بازافرینی اظهار داشت: ما هیچ یک از طرح ها را هنوز تائید نهایی نکردیم .
ولی جهانی با بیان این که در گیلان هفت بافت تاریخی داریم افزود: در برخی شهرها بازآفرینی اجرا نشد و پرونده تخلف برای چهار شهردار تشکیل شد.
وی تصریح کرد: طرح بازافرینی در لنگرود اجرای خوبی داشت اما در رشت حمام حاجی برای اقدامات بازافرینی انتخاب شد که انجام نگرفت و در لاهیجان نیز خوب اجرا نشد و تخلفاتی صورت گرفت .
*راهکار
گروه مطالعاتی دهشهر معتقد است در طرحهای بازافرینی صحبت بر سر منافع شهر و افزایش کیفیت زندگی مردم است اما دیده می شود که باز افرینی دارد به ضرر مردم عمل می کند.
آنان راهکار حل معضل و جهت دهی طرحهای بازافرینی شهری به سمت فلسفه اصلی آن یعنی تبدیل شهر به جای بهتری برای زیستن را در شکل گیری مقاومت های خرد در مقابل تخلفات، یافتن راه حل از دل واقعیت موجود نه از فضای ذهنی معمار ناآشنا با منطقه ، نظارت مردم کنشگران و رسانه ها بر عملکرد نهادهای دولتی و مطالبه شفافیت در مورد چگونگی هزینه کرد بودجه ها می دانند.