روزبه علی آبادی روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره تاثیر هوش مصنوعی بر آینده جهان و اقتصاد، اظهار کرد: می‌توانیم هوش مصنوعی را شاخه‌ای از علوم کامپیوتر بدانیم که تا حد زیادی خودکارسازی رفتارهای هوشمندانه را در بردارد.
وی با بیان اینکه تعریف دقیق و کاملی از هوش مصنوعی وجود ندارد، افزود: این شاخه علمی حدود ۶۰ سال قدمت دارد و از دانشگاه کارنگی ملون آمریکا شروع شد که در دو پروفسور تصمیم گرفتند ببینند آیا هوش طبیعی یا هوش انسان را می‌توانند روی ماشین‌های مختلف پیاده کنند یا خیر.
مدیر اجرایی آمادگی برای هوش مصنوعی ادامه داد: این تقریبا شروع ماجرای هوش مصنوعی بود که امروز انواع مختلف آن را می بینید. اما واقعیت این است که هنوز انسان به آنجا نرسیده و نمی دانیم چه زمانی خواهد رسید. در نتیجه تعریف هوش مصنوعی، تعریف محدودتری است.
علی آبادی با اشاره به گسترش برخی سیستم عامل‌های هوشمند یا سیستم‌هایی همچون "سیری" یا "الکسا" اضافه کرد: امروزه بچه‌های یک تا ۲ ساله، پیش از آنکه بابا یا مامان بگویند با الکسا یا سیری و سیستم عامل‌های هوشمند آشنا هستند. این روند، ما را به سمتی می برد که تعامل و تبادل ما با هوش مصنوعی محدود فعلی افزایش یافته است.
وی با تاکید بر اینکه هنوز هوش مصنوعی نمی تواند به بسیاری از سوالات ما پاسخ دهد، اظهار کرد: هوش مصنوعی کارایی‌های مختلفی در صنایع نظامی، بهداشت و درمان و حتی در آموزش دارد و تاثیر زیادی را در عرصه‌های مختلف گذاشته است اما بهتر است دنیای امروز را دنیایی ببینیم که محور اصلی آن، رشد و سرعت شدید فناوری است که درون آن فناوری، هوش مصنوعی بخش بزرگی دارد.
عضو موسسه رشد جهانی درباره چشم انداز و مشکلات احتمالی هوش مصنوعی هم گفت: فکر می‌کنم فناوری امروزه جهانی، بسیار قدرتمند است و در زندگی ما تاثیر زیادی داشته است و می توانیم بگوییم زندگی ما را تا حد زیادی آسانتر کرده و بهبود بخشیده است.
علی آبادی، کیفیت و سرعت رشد فناوری را ۲ مقوله مهم و تاثیرگذار معرفی کرد و توضیح داد: کیفیت و سرعت در مسایلی همچون محیط زیست، جغرافیای سیاسی، تغییرات آب و هوایی و جمعیت تاثیر زیادی گذاشته و باعث شده است تاجوامع و دولت‌های مختلف نسبت به چشم انداز آتی سیستم‌های هوشمند و هوش مصنوعی، نگرانی بیشتری داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: جوامع مختلف این ترس را دارند که این اتوماسیون یا ورود هوش مصنوعی به عرصه های مختلف باعث این شود که افراد، شغل خود را از دست بدهند یا انگیزه‌ای برای زندگی نداشته باشند.
مدیر شرکت آموزشی "هول رن" با تاکید بر اینکه نباید به مساله هوش مصنوعی با ناامیدی نگاه کرد، یادآور شد: همانگونه که در قرن‌های گذشته دیدیم، انقلاب صنعتی، قدرت عمل انسان را افزایش داد و در کارخانه‌ها، کارهایی که پیش از آن انسان‌ها انجام می‌دادند را به ماشین‌ها واگذار کردند.
علی آبادی ادامه داد: ما دیدیم این واگذاری، تاثیر مثبتی بر روند رشد اقتصادی گذاشت و نوع حرفه و وظایف افراد در کارهای مختلف تغییر کرد. امروز در هر بیمارستانی چه خصوصی و چه دولتی، خواهیم دید که رادیولوژیست با وجود هوش مصنوعی ساعت‌ها به دنبال یافتن تومور یا گزارش یک تصویر نیست، بلکه هوش مصنوعی در رادیولوژی با تشخیص این ناهنجاری‌ها، فرصت بیشتری را به پزشک می‌دهد تا در کنار بیمار خود باشد و بتواند ارتباط انسانی بیشتری برقرار کند.
وی اضافه کرد: اگر به این سمت و سو برویم، می‌بینیم که اهمیت رادیولوژیست‌ها در بیمارستان‌ها کمتر نشده است، بلکه نوع تعامل رادیولوژیست با بیمار تغییر کرده و حتی ارزشمندتر هم شده است.
پایداری نقش انسان در کنار ماشین‌های هوشمند
مدیر موسسه "آمادگی برای هوش مصنوعی" با بیان اینکه تغییرات ناشی از هوش مصنوعی در کارها و مهارت‌ها باعث کم‌رنگ‌تر یا بی‌ارزش شدن انسان نشده است، تاکید کرد: این مساله نقش انسان را به جایگاهی که می‌تواند در کنار ماشین هوشمند چه در کارخانه و چه در بیمارستان داشته باشد را به صورت طبیعی و پایدارتر می‌کند.
علی آبادی یادآور شد: از این رو، نسبت به این مساله نگاه تاریک و بدبینانه‌ای برای از دست دادن اشتغال نداریم بلکه نوع نگاه ما به وظایف و اشتغال تغییر خواهد کرد.
هوش مصنوعی در بازار جهانی
وی در پاسخ به این سوال که اتوماسیون و نفوذ هوش مصنوعی، چه تاثیری بر کارها می گذارند، گفت: این سوالی است که دولت‌ها، شرکت‌ها و بخش خصوصی و در حالت کلی، جامعه از خود می پرسد. بخش بزرگی در دانشگاه‌های بزرگ جهان، این سوال مطرح است که ما باید دانشجوها را برای چه کارهایی آماده کنیم؟
عضو موسسه رشد جهانی افزود: برای یافتن این پاسخ باید به تاثیر اتوماسیون بر کار بپردازند و اینکه سناریوهای مختلف اشتغال چه خواهد بود؟ آیا کارها بیشتر به سمت رباتیک و علوم کامپیوتر می‌رود؟ آیا مشاغلی همچون حسابداری از بین خواهد رفت؟ آیا در آینده نه چندان دور، کار به اندازه کافی داریم که بتواند جوابگوی جامعه‌ای باشد که افراد بین ۱۸ تا ۶۵ سال آن در کوتاه مدت، در حال افزایش است؟
علی آبادی ادامه داد: من فکر می کنم شرایطی که اتوماسیون و هوش مصنوعی به طور کلی بر اقتصاد جهان که محور اصلی آن فناوری و هوش مصنوعی شده است، پیچیده‌تر از آن است که بگوییم ربات‌ها جایگزین انسان‌ها می شوند.
وی اضافه کرد: در آینده سه اتفاق رخ خواهد داد؛ نخست برخی شغل ها را از دست می دهیم؛ اتفاق دوم این است که یک سری کارهای جدید به وجود می‌آیند و اتفاق سوم، یک سری از مشاغل تغییر خواهند یافت.
این تحلیلگر مسایل اقتصادی توضیح داد: اگر به این بپردازیم که چه مشاغلی از بین می روند و چه مشاغلی ایجاد می شوند، مانند آن است که وارد اتاقی می شویم که آینده آن را نمی دانیم؛ اما فکر می‌کنم بتوانیم در این زمینه صحبت کنیم که چه مشاغلی تغییر خواهد کرد. این به این سوال برمی گردد که چگونه باید انتقال نیروی انسانی و نیروی کار آینده را مدیریت کنیم؟
علی آبادی گفت: ما تا سال ۲۰۳۰ که حدود یک دهه باقی است، تقریبا با سناریوی معمولی به ایجاد ۴۰۰ میلیون شغل در جهان نیازمندیم. منظور این است که تا چه مقدار می توانیم خود را با تکنولوژی‌های موجود و تکنولوژی‌هایی که به صورت کلان می‌تواند بر زندگی ما تاثیر بگذارد، وفق دهیم.
وی افزود: موضوع دیگر، مساله رشد بهره وری است. در این رشد، بخشی عرضه و بخشی هم تقاضا است. در اقتصادهای بزرگ جهان، بهره‌وری را در بخش عرضه مورد سنجش قرار داده ایم. مثلا در یک کارخانه به جای تولید یک کامپیوتر، تعداد بیشتر با هزینه کمتر یا مساوی تولید کنیم. اما هیچ گاه به این توجه نکرده ایم که ۵۵ تا ۷۰ درصد رشد اقتصادی که به بخش تقاضای بهره وری مربوط می شود به دلیل هزینه خرید خانواده‌ها است که امروزه متحمل می شوند و بسیار مهم است.
اهمیت بخش "و غیره" دفتر اشغال آمریکا
مدیر موسسه آمادگی برای هوش مصنوعی با اشاره به آمار و بررسی‌های منتشر شده از سوی دفتر آمار و اشتغال آمریکا، خاطرنشان کرد: در این دفتر، مشاغل مختلف دسته بندی می شوند که یکی از آنها، "غیره" است. اگر در ۱۰ سال پیش به کارهایی که در این بخش تقسیم می شوند، نگاه می کردیم، مشاغلی همچون مهندسی نرم افزار کامپیوتر قرار داشت که امروز می بینیم خود دارای یک تقسیم بندی است.
علی آبادی افزود: این بحثی است که به تغییر مشاغل ارتباط می یابد. صحبت بر این است که برخی از مشاغل هنوز حتی به وجود نیامده اند، چون وظایفی که به آنها مربوط باشد هم تا حد زیادی به وجود نیامده اند. از این رو فکر می کنم ما الزاما به سمت تغییر مشاغل پیش خواهیم رفت.
وی با بیان اینکه در دفتر آمار و اشتغال آمریکا، هوش مصنوعی و دانشمند داده‌ها در دسته "و غیره" قرار دارند، ادامه داد: اگر بخواهیم بیشتر متوجه شویم که چه تغییراتی در آینده رخ خواهد داد، باید به این بخش از در دفتر کار و مشاغل آمریکا مراجعه کنیم.
این پژوهشگر عرصه هوش مصنوعی درباره کیفیت و کمیت نیروی کار هم گفت: بگذارید مثال باغبان و حسابدار را استفاده کنم. وقتی درباره کمیت و کیفیت نیروی کار صحبت می شود، این دو شغل می توانند مثال خوبی باشند. امروز اتوماسیون به سمت مشاغلی می رود که هزینه نیروی کار بالاتر باشد و ساختار کاری آن نیروی کار هم تعریف پذیر یا ساختار یافته باشد.
علی آبادی افزود: کار حسابدار مشخص است و باید مسایل مالی و مالیاتی را نگاه کند که در یک چارچوب مشخص انجام می شود اما کار باغبان در این ساختار قرار ندارد؛ چون به عوامل مختلفی بستگی دارد که در واقع می توان به آن محیط‌هایی بدون ساختار اطلاق کرد.
وی با بیان اینکه به طور میانگین در آمریکا یک باغبان ساعتی ۸ دلار و یک حسابدار ساعتی ۳۰ دلار دستمزد دارد؛ ادامه داد: با این حساب، هوش مصنوعی یا سیستم‌های هوشمند در وهله نخست به سمت حسابداری می‌رود چرا که هم دستمزد بالایی دارد و هم محیط ساختاری دارد. در نتیجه تاثیر هوش مصنوعی، کیفیت و کمیت نیروی کاری خواهد بود.
مدیر موسسه آمادگی برای هوش مصنوعی در پاسخ به این سوال که تکنولوژی‌های موجود تا چه حدی می‌توانند به صورت کلان وارد اقتصاد شوند، اظهار کرد: خودروهای برقی مثال خوبی برای این سوال هستند. تکنولوژی این ماشین‌ها تقریبا ۵۰ سال قدمت دارند اما چرا در جامعه رواج ندارند.
علی آبادی افزود: این مساله با استقرار و گسترش این تکنولوژی در عرصه جهانی مرتبط است چرا که هزینه استقرار ماشین‌های برقی تا امروز که قرن ۲۱ هستیم، بسیار سنگین بود. البته می‌توان مسایل سیاسی را هم به آن افزود که برخی شرکت‌های خودروسازی نمی‌خواهند به این سمت برویم چون روی سوددهی آنها تاثیر می گذارد.
وی با اشاره به موضوع کیفیت در تغییر اشتغال، آن را به پذیرش جامعه منوط کرد و ادامه داد: آیا انسان‌ها با حضور فناوری، تکنولوژی و سیستم‌های هوشمند در هر عرصه‌ای، احساس راحتی می‌کنند یا خیر؟ این موضوع به هنجارهای اجتماعی برمی گردد.
هنجارهای اجتماعی و پذیرش هوش مصنوعی
این پژوهشگر هوش مصنوعی اضافه کرد: اگر امروز یک خودرویی بدون راننده ببینیم همچنان که در برخی شهرهای آمریکا می‌بینیم و شاید حتی در تهران هم به زودی شاهد آن باشیم، اینکه عابر پیاده باشید یا راننده کناری؛ تا حد زیادی احساس خطر می‌کنید. علی آبادی خاطرنشان کرد: با اینکه خودروی بدون راننده هم امن‌تر است و هم از نظر آماری می‌تواند آمار تصادف و مرگ و میر را نسبت به انسانی که رانندگی می‌کند، کمتر کند اما ما آن را به عنوان یک هنجار اجتماعی نمی‌توانیم بپذیریم.
وی ادامه داد: اما اگر سوار هواپیمایی شوید و به شما بگویند که خلبان تنها مدیریت ۱۲ درصد این پرواز را در اختیار دارد و مابقی با سیستم هوشمند هدایت می‌شود، ترس زیادی نداریم و جامعه پذیرش بالاتری را برای این مساله دارد. دلیلی که برای خودروی بدون سرنشین پذیرش نداریم اما اتوماسیون هواپیما را می پذیریم، این است که در دومی به صورت واضح آن را نمی‌بینیم.
عضو موسسه رشد جهانی اضافه کرد: در نتیجه در ۲ دهه آینده، تغییر کیفیت و کمیت اشتغال را در قسمت‌هایی می‌بینیم که جامعه پذیرش آسانتری داشته باشد تا هنجارهای اجتماعی شکسته نشده است.
علی آبادی به مساله شکاف درآمدی بین افراد جامعه به واسطه حضور هوش مصنوعی هم اشاره کرد و گفت: میانگین درآمد کسی که روی هوش مصنوعی در شرکت‌هایی چون گوگل کار می‌کند، سالانه ۵۰۰ هزار دلار است در حالی که میانگین درآمد یک دندانپزشک یا دکتر ۱۲۰ هزار دلار است. پس این شکاف در حال بزرگتر شدن است.
وی با تاکید بر اینکه حقوق شهروندی جهانی به دنبال کمتر کردن این شکاف درآمدی است، افزود: من فکر نمی کنم مشکل اصلی در آینده، اشتغال باشد بلکه تطبیق ندادن خودمان است با اینکه انسان چگونه می‌تواند خلاقیت، نبوغ و تا حد زیادی اصالت خود را نگه دارد.
مدیر موسسه آموزشی هول رن با تاکید بر اینکه تعریف اشتغال و کار هم متفاوت است، یادآور شد: انسان‌ها تنها برای کسب درآمد کار نمی‌کنند بلکه می‌خواهند احساس احترام کنند و با بقیه تعامل داشته باشند. این مساله مهم‌ترین تاثیر بر جایگاه اجتماعی انسان‌ها دارد.
علی آبادی افزود: در دنیایی که بیشتر و بیشتر با رشد تکنولوژی و هوش مصنوعی در حال تغییر است، هدف، نگرش و بودن انسان به کدام سمت و سو می رود؟ این مهم‌ترین سوالی است که در دهه‌های آینده، اقتصاد، سیاست و جوامع باید جواب بدهند و مادامی که نتوانیم پاسخ آن را به دست آوریم، شاهد دنیایی خواهیم بود که فاصله زیادی با هم دارد، اختلاف طبقاتی دارد و سیاستی در این جهان است که با سیستم های پوپولیستی هدایت می‌شود.
وی در پاسخ به اینکه یکی از نگرانی‌های حوزه هوش مصنوعی می‌تواند نفوذ یا تاثیرگذاری بر سیاست کشورها باشد، گفت: یکی از تفکرات بزرگی که در هوش مصنوعی وجود دارد، تاثیر بر جوامع است که برخی مثبت و برخی منفی هستند.
عضو موسسه رشد جهانی افزود: اگر بخواهیم رشد فناوری و هوش مصنوعی را در راستای سیاسی دولت‌ها نگاه کنیم به این دلیل که آنها از این فناوری استفاده مثبتی نمی‌کنند پس باید جلوی رشد تکنولوژی را بگیریم، کاملا مخالفم. ما باید به هر دو سوی تاثیرات مثبت و منفی نگاه کنیم.