از سال گذشته که ترامپ با خروج از برجام تحریم دوباره اقتصاد ایران را شروع کرد و از آبان سال گذشته که مرحله تشدید تحریم ها شروع شد، اقتصاد کشور به خصوص به علت محدودیت در مراودات مالی دستخوش تغییرات و فراز و فرودهای متعددی شده است اما در این جنگ ظالمانه اقتصادی عرصه دارو و تامین داروهای مورد نیاز بیماران به علت توانمندی و غیرت فعالانش نه تنها اجازه نداده، داروی مورد نیاز بیماران دچار کمبود و مشکل شود بلکه توان تولید را از گذشته نیز بیشتر کرده است.
اکنون چرخ های صنعت دارو با وجود همه مشکلات و دست اندازها با تمام توان در حال چرخش است. ۹۷ درصد داروهای مورد نیاز بیماران در داخل تامین می شود و حتی مواد اولیه دارویی که قبل از تحریم ها ۵۸ درصد آن در داخل تولید می شد در یک سال گذشته به بیش از ۶۷ درصد تولید داخلی رسیده است.
عبور از پیچ و خم تحریم
یدالله سهرابی، نماینده داروسازان در شورای عالی نظام پزشکی در این مورد گفت: تحریم های ظالمانه دارویی که اتفاق افتاده حوزه تولید، توزیع و داروخانه های کشور را دچار مشکل کرده است و تحریم مبادلات ارزی و بانکی و کمبود نقدینگی مهمترین مشکل چرخه تامین دارو کشور است.
وی افزود: وقتی تحریم بانکی اتفاق می افتد خرید دارو و مواد اولیه از خارج باید نقد انجام شود و این مسئله در مواردی باعث کمبود می شود و احساس کمبود در بین مردم هم باعث می شود تقاضا برای مصرف و انبار دارو بیشتر شود و همین مسئله بر کمبود دارو در کشور دامن می زند.
رئیس کمیسیون برنامه و بودجه سازمان نظام پزشکی اضافه کرد: وارد کنندگان دارو و مواد اولیه و فعالان حوزه تولید و توزیع در تلاش هستند که خدمات مناسبی به مردم داده شود اما تکانش های سیاسی و اقتصادی باعث شده مقداری سازمان غذا ودارو و کل سیستم دارویی کشور دچار آسیب شود و در این فرآینده همه باید دست به دست هم بدهند تا از پیچ و خم تحریم رد شویم.
وی افزود: پزشکان متخصص نیز در این فضای تحریم باید کمک کنند و از برندنویسی فاصله بگیرند و بیماران را دنبال برند نفرستند.
سهرابی گفت: قرارگاه دارویی وزارت بهداشت به شدت این موضوع را رصد می کند و در تلاش هستند که استفاده از داروهای برند کاهشی باشد و تکیه به تولید داخل بیشتر می شود البته تولید داخل هم باید قول دهد کیفیت دارو را حفظ کند.
عباس کبریایی زاده، نایب رئیس سندیکای داروسازان نیز معتقد است: صنعت دارویی کشور اکنون به شدت متأثر از تحریم هاست. مهمترین مساله ای که امروز صنعت دارویی کشور با آن مواجه است، تحریم های بانکی است که نقل و انتقال پول و مراودات مالی را برای تامین مواد اولیه و داروهای مورد نیاز مردم به شدت دچار اختلال کرده است و فرآیند طبیعی تامین داروی مردم با مشکلات جدی مواجه شده است.
چرخ صنعت دارو می چرخد
وی گفت: با وجود این مشکلات، چرخ صنعت دارویی کشور می چرخد چون شرکت های دارویی علاوه بر وظیفه اقتصادی، یک وظیفه انسانی هم دارند و وظیفه انسانی را نمی توانند فراموش کنند. در هر شرکت دارویی حداقل چند قلم دارو وجود دارد که با زیان تولید می شوند اما این تولید ادامه دارد.
کبریایی زاده اضافه کرد: شرکت های تولید دارو تلاش داشته اند که وظیفه انسانی خود را فدای مسائل اقتصادی نکنند و اگر در مورد یک دارو زیان می دهند باز هم تولید آن را متوقف نمی کنند و به خصوص در مورد داروهای تولید داخل کمبودها همان چند قلم معدودی است که وزارت بهداشت اعلام می کند و افزایش نداشته است. کمبودی هم اگر وجود دارد مربوط به داروهای خارجی است و هیچ خط تولید دارویی متوقف نشده است.
سعید نمکی، وزیر بهداشت هم که خود داروساز است از روز اولی که مسئولیت وزارت بهداشت را به عهده گرفت، موضوع تامین و تدارک دارو را در شرایط تحریم دراولویت کاری قرار داد و اخیرا نیز در اجلاس وزرای بهداشت کشورهای مدیترانه شرقی گفت: تحریم‌های ظالمانه آمریکا و ممانعت از دسترسی مردم ایران به دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی تهدیدی برای سلامت ایرانیان و جنایت علیه بشریت است.
او از دبیرکل سازمان بهداشت جهانی که به ایران آمده بود خواست که پیام مظلومیت کشور ایران را که در اوج جنگ ظالمانه اقتصادی، می‌کوشد بدون عقبگرد در حوزه سلامت از ارتقاء خدمات بهداشتی مردمش دفاع کند به دنیا برساند و به بالاترین مقام بهداشتی جهان گفت: نگذاریم سلامت مردم ایران ما لگدمال عهدشکنی و خودکامگی آمریکا شود.
محمدرضا شانه ساز، رئیس سازمان غذا و دارو نیز درباره تحریم دارو در ایران گفته است: صحبت های مقامات آمریکا مبنی بر اینکه در تحریم ها اصول بشردوستانه را مد نظر داشته اند، کاملا دروغ و بی اعتبار است، شاید در ظاهر بگویند، دارو را تحریم نکرده ایم اما واضح است وقتی که امکان ارسال پول و ارز به خارج وجود نداشته باشد و در مراودات مالی هیچ فرقی بین دارو و سایر محصولات نباشد، تحریم دارو اتفاق افتاده است.
وی افزود: البته این تحریم ها در نهایت به نفع ایران تمام می شود چرا که باعث افزایش تولید دارو و توسعه و رشد تکنولوژی در صنعت دارویی کشور می شود و ما با تمام توان کارشکنی های دشمنان ار خنثی می کنیم.
تحریم دارو واقعی است
کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو در این باره به خبرنگار سلامت ایرنا گفت: تحریم ها به ظاهر متوجه حوزه دارو و غذا نیست ولی عمدا با توجه به تهدیدها و محدودیت هایی که برای تراکنش های مالی، تبادلات پولی و انتقال ارز ایجاد کرده است عملا وارد کننده های دارو و مواد اولیه دارو را در معرض تحریم قرار داده است و مشکلاتی را از ابتدای تحریم ها برای حوزه دارو و سلامت عمومی مردم به خصوص بیماران و از جمله زنان و کودکان ایجاد کرده است.
وی افزود: اگر آن گونه که باید و شاید و مد نظر تحریم کنندگان بود، این محدودیت ها نتوانسته به نتیجه مورد نظر آنان برسد و کماکان بازار دارویی کشور به روشهای مختلف توانسته داروی مورد نیاز بیماران را تامین کند بیشتر به توانمندی داخلی تولید دارو و تولید مواد اولیه دارویی و البته استفاده از ظرفیت های موازی بین المللی که وجود داشته مربوط ست که با وجود آنها توانسته ایم برخی تحریم ها را ولو با تأخیر دور بزنیم.
سخنگوی سازمان غذا و دارو ادامه داد: امروز بیش از ۹۷ درصد داروی مورد نیاز مردم و بیش از ۶۷.۵ درصد از مواد اولیه مورد نیاز صنایع دارویی در داخل کشور تهیه می شود و این توان داخلی تولید داروست که عامل تاب آوری و مقاومت در برابر تحریم ها و تهدیدهایی بوده که ایالات متحده و هم پیمانانش علیه سلامت جامعه ایرانی و علیه بازار دارو و غذا ایجاد کردند.
جهانپور گفت: اکنون روزهای دشوار تحریم را پشت سرگذاشته ایم و اگر هم این تهدیدها نتوانسته در حوزه دارو کارگر بیفتد و تاثیر بسزایی داشته باشد ناشی از نخواستن دشمن نبوده، ناشی از نتوانستن بوده زیرا همه شواهد و مدارک موجود نشان دهنده این است که تمام تلاش خود را برای بستن راههای انتقال دارو به ایران به صورت غیر مشهود یعنی از طریق محدودیت تبادلات مالی و تهدید شرکت ها انجام داده اند.
به گفته او، سه درصد داروهای کشور متکی به واردات است و باید وارد شوند چون عمدتا داروهای «های تک» با فناوری بالا و نسل جدید هستند که ممکن است هنوز در کشور قابلیت تولید آنها وجود نداشته باشد یا اینکه تولید داخل آنها به اندازه کافی نیاز کشور نباشد.
جهانپور افزود: در هر صورت تحریم ها باعث شده که برخی شرکتهای خارجی اقداماتشان برای صادرات دارو به ایران متوقف کرده باشد یا با بهانه اینکه فلان ماده دارویی ممکن است کاربرد دوگانه داشته ابشند به ایران مواد اولیه ندهند. برخی شرکتها و کشورها به صورت مستقیم ممکن است صادارت به ایران را متوقف کرده باشند، برخی دیگر نیز به خاطر مشکلاتی که درتبادلات مالی ایجاد شده ممکن به ایران دارو ندهند یا با تاخیر بدهند.
دشمنی های پیدا و پنهان آمریکا
سخنگوی سازمان غذا و دارو به ایران گفت: برخی کشورها هم مثل کره جنوبی به خاطر تهدیدهای ایالات متحده سعی کردند ریسک فروش دارو و مواد اولیه را به ایران نپیذیرند. اینها همه ناشی از اقدامات مستقیم و توصیه های پیدا و پنهان ایالات متحده و هم پیمانانش است. شرکتها اگر در معرض تهدید نباشند در حوزه سلامت و فرآوردهای دارویی اغلب به این اقدامات غیر انسانی که شبهه سیاسی دارد دامن نمی زنند.
وی افزود: اگر شرکتی پاسخ منفی به صادارت دارو به ایران داده باشد یا فروش دارو به ایران را متوقف کرده باشد ناشی از تهدیدهایی است که به طرق مخلتف به صورت غیر رسمی از سوی ایالات متحده آمریکا انجام می شود ولی در نهایت همه این اقدامات به عنوان کارهای خلاف قوانین بین المللی، خلاف قواعد حقوق بشری و حقوق انسانی است و همه اینها با قصد و نیت آسیب به سلامت ایرانیان انجام شده است.
جهانپور وی درباره ادعای غرب برای ایجاد خطوط ویژه صادرات دارو به ایران گفت: این نوع اقدامات نیز مشکوک است زیرا اگر برای واردات داروهایی به ایران باشد که در داخل تولید می شود، شک برانگیز است و ممکن است برای ضربه زدن به توان تولید داخل باشد، اگر قرار است همراهی باشد باید در حوزه ای باشد که نیاز واقعی ایرانیان باشد. اینکه پیشنهادی باشد مبنی بر تامین داروهایی که ایران به سهولت آنها را تامین می کند این پیشنهاد نه تنها انساندوستانه نیست بلکه حتی شائبه توطئه و تهدید اقتصادی از آن بیرون می آید.
پشت پرده تبلیغات تحریم کنندگان
وی اضافه کرد: این نوع پیشنهادها از طرف غرب بوده و اعلام کرده اند داروهایی را برای ایران تامین می کنند که بین پنج تا ۱۰ تولید کننده داخلی دارد و حتی اگر این تحریم ها ظالمانه نبود توان صادرات این داروها را به کشورهای دیگر و بازارهای بین المللی داشتیم در واقع درباره دارویی که نیازی به تامین آن از خارج نیست کمکی نمی کند و بیشتر پیشنهاد سیاسی و تبلیغاتی است تا اقدامی انساندوستانه.
جهانپور گفت: با این حال اگر هر کشوری، هر شرکتی و هر ارگان بین المللی بخواهد در کنار مردم و بیماران ایران باشد، حوزه نیاز و سه درصد داروی مورد نیاز کشور مشخص است و اگر کسی در این مسیر راهی و مسیری ایجاد کند ممکن است بشود آن را اقدامی قانونی و بر اساس حقوق بشر و اقدامی انساندوستانه تلقی کرد غیر از این هر اقدامی در مسیر نیاز مردم ما نیست و ممکن است پشت پرده هایی داشته باشد و پاسخ مناسبی هم از ایران دریافت نمی کند.
کمبود تک رقمی دارو در اغلب استانها
سخنگوی سازمان غذا ودارو افزود: در تامین دارو تا این لحظه مشکلی نداشته ایم و از هر مسیری و ظرفیتی که وجود دارد داروی مورد نیاز بیماران در کشور تامین شده است. تا امروز تعداد اقلام دارویی که کمبود دارد در سال جاری از سال گذشته هم کمتر است و در خیلی استانها اقلام کمبود دارویی تک رقمی است و کل کشور در اکثر ایام و هفته ها تعداد اقلام کمبود دارویی کمتر از ۲۰ قلم است.
وی اضافه کرد: در هر بازار دارویی معمولی که مورد تحریم هم نباشد کمبود حدود یک درصد داروها وجود دارد کما اینکه درخود ایالات متحده تعداد اقدام دارویی که کمبود دارند و گزارش می کنند فراتر از ۱۰۰ قلم است، علت اینکه کمبود دارو در ایران پایین است توان داخلی صنعت دارو و ظرفیت های بین المللی خاصی است که توانسته ایم از آن برای تامین داروی بیماران استفاده کنیم اما این توانمندی ایران دلیل بر این نیست که اقدامات خلاف حقوق بشر و خلاف موازین انسانی و حقوق بین الملل که توسط آمریکا و هم پیمانانش انجام می شود را توجیه کند.
جهانپور گفت: در مورد مواد اولیه مورد نیاز صنعت دارویی کشور نیز تلاش شده از ظرفیت داخلی بیشتر استفاده شود، با توجه به اینکه کشورهای مثل هند و چین جزو تامین کنندگان اصلی مواد اولیه دارویی در دنیا هستند، مشکلات در تامین مواد اولیه دارویی کمتر است. ضمن اینکه بیشترین تلاش ها این بود که با تقویت توان داخلی و حمایت از شرکتهای دانش بنیان داخلی توان کشور در تولید مواد اولیه دارویی نیز بیشتر شود.
افزایش تولید مواد اولیه دارویی به ۶۷.۵ درصد در زمان تحریم
سخنگوی سازمان غذا و دارو اضافه کرد: قبل از تحریم های جدید که از سال گذشته شروع شد، حدود ۵۴ درصد مواد اولیه دارویی مورد نیاز کشور در داخل تولید می شد اما امروز با استفاده از توان داخلی میزان مواد اولیه دارویی که در داخل تولید می شود از ۶۷.۵ درصد نیاز صنعت دارو گذشته است و ظرف یکسال گذشته که تحریم ها تشدید شده توان تولید مواد اولیه دارو در کشور افزایش یافته است.
وی گفت: در این شرایط همه تلاش و چشم انداز صنعت دارویی کشور به سمت حمایت از تولید داخل متمرکز شده است و حتی فکر می کنیم با شتاب فعلی تا پایان این دولت حداقل ۸۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز را در داخل تولید خواهیم کرد.
جهانپور افزود: اگر کسانی از کیفیت پایین برخی داروهای ایرانی در مقایسه با داروهای برند صحبت می کنند، حرف هایی است که مبتنی بر شواهد نیست و مستندی ندارد. با این حال اگر مشخص شود که داروی تولید داخلی اثربخشی لازم و استاندارد را ندارد یا حتی عوارضی بیش از داروی برند داشته باشد هیچ اصرار و ابرامی مبنی بر ممنوعیت واردات آن دارو نداریم.
شرط رفع ممنوعیت واردات داروهای برند خارجی
وی گفت: البته رفع ممنوعیت واردات داروهای برند باید مبتنی بر شواهد علمی باشد و باید انجمن های علمی به طور مشخص مستندات لازم را به سازمان غذا و دارو ارسال کنند. با این حال تعداد داروهایی که به نوعی کیفیت آنها مورد سوال قرار گرفته باشد از تعداد انگشتان یک دست تجاوز نمی کند ولی بحث تبلیغاتی پیش می آید یا احساس می شود که خط تبلیغات علیه داروهای داخلی از جای خاصی رقم می خورد که تولید داخل را تحت شعاع خود قرار دهد، چنین مواردی مبتنی بر شواهد علمی نیست.
جهانپور گفت: در دنیای پزشکی و حوزه سلامت همه تصمیم گیری ها باید مبتنی بر شواهد علمی متقن و مستند باشد و در این زمینه سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت پذیرای هر ادعای مبتنی بر شواهد است اگر شواهد علمی کیفیت یک داروی تولید داخل را زیر سوال ببرد قطعا اصراری بر ادامه تولید و ادامه ممنوعیت واردات آن نخواهیم داشت.
تولید ۱۴ هزار قلم دارو در کشور
سخنگوی سازمان غذا ودارو افزود: بیش از سه هزار دارو در فهرست دارویی کشور داریم و با در نظر گرفتن انواع و اشکال و دوزهای مختلف بیش از ۱۴ هزار قلم دارو در کشور در فارماکوپه دارویی کشور است و اگر ۵ یا حتی ۱۰ قلم داروی آن احیانا بر اساس شواهد علمی زیر سوال برود هیچ اصراری بر ادامه تولید داخل آن وجود ندارد. به شرطی که مشخص شود که دارویی یا اثربخشی پایین تر از داروی برند دارد یا عوارض آن بیشتر است.
وی گفت: این ادعای کوچکی نیست و با ادعاهای مبهم یک فرد که گاهی مشکوک هم هست و ممکن است اسپانسر داشته باشد، یا به تحریک و تهییج عده ای سودجو شکل بگیرد یا بر اساس تمایلات فردی باشد متفاوت است.
«نمی توانیم بر اساس چنین ادعاهاهایی سیستم تولید داروی کشور را آن هم در شرایط خاص امروز که کشور دچار تهدید و تحریم است، تغییر دهیم. نمی شود نظام سلامت کشور را تحت تاثیر این ادعاهای بدون شواهد، مدرک و مستندات و شک برانگیز قرار داد.»
جهانپور تاکید کرد: اگر اطلاعات مستندی از طرف انجمن های علمی و حتی انجمن های حامی بیماران درباره یک دارو مشخص کند که یک دارو عوارضی فراتر از معمول یا اثرگذاری کمتر از میزان قابل قبول داشته باشد، سازمان غذا و دارو حتی یک روز هم حاضر به ادامه ممنوعیت واردات داروی مشابه آن ندارد.
سخنگوی سازمان غذا ودارو اضافه کرد: در مجموع از منظر اقتصاد مقاومتی و رویکرد تاب آوری در شرایط تحریم، تحریم ها و تهدیدها اگر چه در همه حوزه ها بوده ولی با توجه به تاب آوری و توان و ظرفیت بالاتر کشور در حوزه دارو قطعا در میان بخش های مختلف اقتصادی کمترین تاثیر را در حوزه دارو داشته است که به همت همه تلاشگرانی صنعت داروست که در ۴۰ سال گذشته صنعت دارویی کشور را شکل دادند و مدیریت کردند و فناورهای جدید را توسعه دادند و تجاری سازی کردند.
وی درباره تغییرات در واردات دارو گفت: سال گذشته در ۶ ماه اول پس از تشدید تحریم ها از آبان سال گذشته از ظرفیت هایی که وجود داشت برای افزایش ذخیره دارویی استفاده شد و کاهشی در واردات نداشتیم و بعد از آن به خصوص از اسفند سال ۹۷ به خاطر ممنوعیت واردات داروهایی که تولید مشابه داخل به اندازه کافی دارند، کاهش نسبی در واردات داشتیم آن هم بر اساس مصرف سالانه مدیریت شد.
ذخیره دارو مطمئن است
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: همیشه بخشی از واردات دارو برای ذخیره سازی است به طوری که الان می توانیم اعلام کنیم که تا تیر سال آینده هیچ کمبود دارویی نخواهیم داشت، برای یکسری داروهای حیاتی و اساسی دپو و ذخیره کافی وجود دارد، در مورد مواد اولیه دپو بهتر است، چون محدودیت های تاریخ انقضا کمتر است و انتظار داریم در بدبینانه ترین شرایط حتی با تشدید و تداوم تحریم ها یک خط دارویی کشور تعطیل نخواهد شد.
جهانپور افزود: کاهش واردات به لحاظ عددی نداشته ایم ولی کاهش واردات و مصرف داروهای برند داشتیم و بودجه آن برای واردات مواد اولیه و تولید آن داروها در داخل هزینه شده است در واقع ارز ترجیحی در یک سال گذشته بیشتر برای واردات مواد اولیه دارویی داشته شده است تا داروهای برند آماده.
سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت: از نظر ما تحریم ها از نظر اخلاقی که شکست خورده هیچ از نظر حقوقی هم در حوزه سلامت قطعا شکست خورده است و از نطر عملیاتی هم تحریم ها در حوزه سلامت علیرغم تمام تلاش دشمنان شکست خورده است.
گزارش از افشین شاعری