به گزارش خبرنگار ایرنا از مسکو، این کنفرانس سه روزه از جمعه در هتل لوته آغاز به کار کرد و به موضوعات مختلفی در خصوص کنترل تسلیحات هسته‌ای در نقاط مختلف جهان اختصاص یافت.
یکی از موضوعات محوری کنفرانس امسال، موضوع برجام و آینده این توافق بود به شکلی که در بیشتر جلسات و گفت‌وگوها، سخن از برجام و مخصوصا بدعهدی آمریکا به میان می‌آمد و صاحبنظران به اقدامات غیرقانونی و یک جانبه آمریکا اشاره می‌کردند که هرگونه اعتمادی در جهان را خدشه‌دار کرده است.
«سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه که به نمایندگی از ایران در این کنفرانس در روسیه شرکت کرده بود در دو روز نخست دیدارهای دوجانبه‌ای را با معاونان مختلف وزیر امور خارجه روسیه داشت تا مشخص شود علاوه بر برجام، موضوعات دیگری نیز میان دو کشور وجود دارد که پیگیری آنها در دستور کار عراقچی در سفر به مسکو قرار گرفته است.
وی روز جمعه در ساختمان وزارت امور خارجه روسیه با میخائیل بوگدانف نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در امور خاورمیانه و شمال آفریقا و معاون سرگئی لاوروف وزیر خارجه این کشور پشت درهای بسته دیدار و گفت‌وگو کرد.
در این دیدار در خصوص تحولات در عراق، لبنان، خلیج فارس، طرح صلح امید، ایده روس‌ها (طرح امنیت گروهی در خلیج فارس)، موضوعات منطقه‌ای و سوریه رایزنی‌های فشرده صورت گرفت.
وی سپس در کنفرانس عدم اشاعه شرکت کرد و با همتایان و صاحبنظران حوزه هسته‌ای گفت‌وگو و تبادل نظر کرد، مقامات و شخصیت‌هایی از ۴۰ کشور جهان و چند نهاد مهم بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مسکو در این کنفرانس شرکت دارند.
عراقچی در روز دوم اجلاس، با دو تن دیگر از معاونان وزیر امور خارجه روسیه نیز دیدارهای جداگانه ای داشت، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران صبح روز یکشنبه با سرگئی ریابکوف معاون لاوروف و مذاکره کننده ارشد هسته ای روسیه در برجام گفت وگو تبادل نظر کرد.
با توجه به تخصص ریابکوف، مشخص بود که همتایان ایرانی و روسی قرار است در خصوص برجام و آینده این توافق با توجه به خروج غیرقانونی آمریکا از آن و نقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی واشنگتن و برنامه‌های ایران بعد از گام چهارم و رویکرد روسیه گفت‌وگو کنند.
عراقچی پس از این دیدار به ایرنا گفت که گفت وگوی سازنده‌ای با ریابکوف داشته است.
دیدار با «ایگور مورگولوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه و نماینده این کشور در مذاکرات کره شمالی و افغانستان پایان بخش دیدارهای دوجانبه عراقچی با مقامات روس بود.
توجه اصلی دو طرف در این دیدار به موضوعات مربوط به توسعه همکاری‌های ایران و روسیه از جمله همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی - بازرگانی و انسانی- فرهنگی متمرکز بود.
شرکت در پنل ویژه برجام در کنفرانس عدم اشاعه آخرین برنامه عراقچی در مسکو بود و وی پس از آن، یکشنبه شب مسکو را به مقصد تهران ترک کرد.
در این پنل که با حضور ریابکوف، «فو کانگ» مدیرکل اداره کنترل تسلیحات وزارت امور خارجه چین و نماینده این کشور در برجام برگزار شد، عراقچی به صورت مشروح به تبیین دکترین هسته‌ای ایران، شرایط برجام و انتظارات ایران از دیگر طرفین این توافق پرداخت.
وی با اشاره به آغاز چهارمین گام ایران در کاهش تعهدات برجامی و تنش‌های موجود در منطقه، گفت: تعداد زیادی حادثه، حمله و موارد دیگر داشته‌ایم. آخرین مورد آن یک ماه گذشته بود که یک نفتکش ایرانی هدف دو موشک قرار گرفت و ما هنوز در حال تحقیق درباره عامل آن هستیم و در زمان و مکان مناسب پاسخ آن را خواهیم داد.
عراقچی در توضیح چرایی وضعیت موجود در منطقه و ریشه‌های آن گفت: تصور کنید، حدود سه سال پیش در ژانویه ۲۰۱۷، همه چیز خوب و سرجایش بود. ایران توافق [هسته‌ای] را به طور کامل اجرا می‌کرد که با گزارش‌های پی‌درپی آژانس تایید شد. صلح و ثبات در خلیج فارس بود؛ آزادی کشتیرانی، امنیت انرژی. صاحبان شرکت‌ها در ایران بودند و همه خوشحال بودند، چراکه هر چیزی در جای درست خود بود و همه جهان این دستاورد حماسی دیپلماسی را جشن می‌گرفتند.
معاون وزیر امور خارجه افزود: اما همه چیز به این خاطر تغییر کرد که یک رئیس جمهوری میراث رئیس جمهوری پیشین را دوست نداشت. فقط به همین دلیل همه چیز تغییر کرد و اکنون با سیاست فشار حداکثری و سیاست نفت صفر مواجه هستیم، در حالی که ما در این بازی کاملا بی‌تقصیر بودیم.
وی با تاکید بر اینکه ایران این توافق را با "حسن نیت" امضا و اجرا کرد و مورد تایید آژانس نیز بود، ادامه داد: اما ناگهان همه تحریم‌ها بازگشتند و تحریم‌های تازه‌ای نیز تحمیل شده است.
عراقچی با بیان اینکه هیچ کسی نمی‌تواند حسن نیت ایران را زیر سوال ببرد، افزود: پس از خروج آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ماه سال گذشته، ما می‌توانستیم فورا به صورت کامل از برجام خارج شویم اما ما به درخواست دیگر طرف‌های برجام به ویژه ۳ کشور اروپایی تصمیم گرفتیم چنین کاری نکنیم... آنها در ۱۷ اردیبهشت به من گفتند لطفا تنها چند هفته در برجام بمانید تا ما "راه‌حل‌های عملی" بیابیم تا نبود آمریکا در این توافق را جبران کنیم.
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه راه‌حل‌های عملی مورد ادعا اروپایی‌ها شامل مسائل بانکی، تجاری، بیمه، حمل و نقل، سرمایه‌گذاری در ایران و در مجموع ۱۱ تعهد بوده است، گفت: واضح است وقتی شما در توافقی هستید که هیچ منافعی برای شما ندارد، دلیلی نیست که شما به تعهدات خود عمل کنید. توازن در توافق کاملا از بین رفته است.
عراقچی گفت که از ایران خواسته شده بود تنها چند هفته صبر کند تا دیگر طرف‌ها راه‌حل‌های عملی بیابند، اما تهران یک سال کامل بردباری کرد و به دیپلماسی فرصت داد تا اروپایی‌ها به تعهدات خود عمل کنند، اما چنین اتفاقی رخ نداد.
وی افزود: از این رو ۱۸ اردیبهشت امسال اعلام کردیم که دیگر بس است. نمی‌توانیم در توافقی بمانیم که هیچگونه منافعی برای ما ندارد. اما دوباره تصمیم گرفتیم که این کار را به صورت گام به گام و به تدریج انجام دهیم و بین هر دو گام دو ماه فرصت بدهیم.
معاون وزیر امور خارجه روسیه اضافه کرد: اما از آنجایی که هیچ راه‌حلی برای این مشکل دیده نشد و تحریم‌های آمریکا تشدید شده است؛ واضح است که ما این فرایند را ادامه می‌دهیم و تعهداتمان را کاهش خواهیم داد و به تبع آن، ممکن است به زودی به پایان این فرایند برسیم چرا که دیگر تعهدی برای کاهش باقی نخواهد ماند.
معاون ظریف با تاکید بر اینکه ایران حسن نیت خود را ثبات کرده و این حسن نیت باید مقابله به مثل می‌شد که چنین چیزی روی نداد، تصریح کرد که اقدامات ایران تلافی‌جویانه یا مقابله به مثل نبوده، بلکه در چارچوب مفاد برجام و بند حل اختلاف آن و براساس حقوق ایران در این توافق انجام شده است.
عراقچی همچنین تاکید کرد که گام‌های ایران برای کاهش تعهدات در برجام برای پایان دادن به آن نیست بلکه برای حفظ و نجات این توافق است و به همین دلیل است که این گام‌ها از اقدامات ساده آغاز شده و به سمت اقدام‌های دشوارتر می‌رود و همانطور که گفته شده تهران همواره آماده است که به اجرای کامل برجام بازگردد.
وی با اشاره به سیاست فشارحداکثری آمریکا گفت که این سیاست شکست‌خورده و به اهداف خود نرسیده است.
به گفته عراقچی "در آغاز [اعمال تحریم‌ها] تنش‌هایی بود اما اکنون ما خود را با این تحریم‌ها مطابقت داده‌ایم و می‌دانیم چگونه با آنها کنار بیاییم. در واقع بسیاری در ایران از جمله من، سیاست نفت صفر را موهبتی برای اقتصاد خود می‌دانیم. خلاص شدن از وابستگی به نفت در اقتصاد ما هدف طلایی بود. ما اکنون بودجه خود را بر مبنای عدم فروش نفت می‌بندیم."
وی همچنین افزود: سیاست فشار حداکثری همزمان مردم و نخبگان سیاسی را متحد کرده است. همه جناح‌های سیاسی اکنون در یک صف هستند و احساسات ضدآمریکایی اکنون در ایران تقویت شده است. می‌توانم به شما بگویم که فشار حداکثری باعث ایجاد مقاومت حداکثری در ایران شده است و این قطعا ادامه خواهد یافت.
عراقچی با تاکید بر اینکه این سیاست "جنگ اقتصادی" است گفت که راه حل پایان دادن به آن اعلام آتش‌بس جنگ اقتصادی است، چراکه ایران در شرایط جنگ اقتصادی و تحت فشار حداکثری مذاکره نمی‌کند؛ در صورتی که آمریکا به ژانویه ۲۰۱۷ برگردد و تحریم‌های اعمال شده را رفع کند، ایران آماده است که به اجرای کامل برجام بازگردد.
وی در پاسخ به پرسشی پیرامون تاثیر انتخابات ۲۰۲۰ در آمریکا و ۱۴۰۰ در ایران بر روند اجرای برجام، گفت که انتخابات در آمریکا یا ایران تاثیری روی محاسبات تهران پیرامون امنیت و منافع ملی ندارد و ایران سیاست‌های خود صرف‌نظر از اینکه چه کسی در انتخابات آینده ایالات متحده پیروز شود، اجرا می‌کند.
عراقچی همچنین تاکید کرد که در صورتی که عدم اجرای تعهدات اروپایی‌ها به همین روند ادامه پیدا کند، شاید پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا دیگر چیزی از برجام باقی نماند.
وی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر استفاده طرف‌های اروپایی برجام از مکانیسم ماشه، تصریح کرد: مکانیسم ماشه خط قرمز ایران است. اگر پاداش ایران پس از این همه مشارکت، مذاکره و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بازگشت به فصل هفتم منشور سازمان ملل است، معنای آن این است که دکترین هسته‌ای ما اشتباه بوده است و ما باید سیاست و دکترین هسته‌ای خود را مورد بازنگری قرار دهیم.
آژانس انرژی اتمی نیز پیشنهاد ایران برای نجات برجام را تایید کرده است
سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه و مذاکره کننده ارشد هسته ای این کشور نیز گفت: خودداری آمریکا از انجام تعهدات خود در برجام و کارزار برای کارشکنی در اجرای این توافق بین‌المللی و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و ایجاد مانع برای اجرای این قطعنامه از سوی کشورهای دیگر چالش جدی برای سیستم مناسبات بین‌المللی شده که مرکز آن سازمان ملل است و تصمیمات آن برای همه کشورها لازم‌الاجرا است.
وی ادامه داد: برجام نشان داد که چگونه و در چه شرایطی باید مسائل جهانی به صورت موثر حل و فصل شود و به همین دلیل برخی از آن خوششان نمی‌آید.
ریابکوف ادامه داد: برجام امکان داد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همه مسائل هسته‌ای ایران را برطرف کند. بدیهی است که برخی می‌خواستند که ایران هیچ برنامه هسته‌ای نداشته باشد اما این آرزویی دور از دسترس است.
ریابکوف تصریح کرد: برجام حق ایران برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای تحت کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تایید و محقق کرد.
وی افزود: امروز ایران در بین کشورهای جهان بیشترین بازرسی‌ها از مراکز هسته‌ای خود دارد با این وجود برخی کشورها سعی می‌کنند ایران را مورد انتقاد قرار دهند و در واقع در اجرای برجام کارشکنی می‌کنند.
معاون وزیر امور خارجه روسیه ادامه داد: آمریکا به توافق‌های هسته‌ای (برجام) که از پیشرفت‌های برجسته دیپلماسی چندجانبه در چند سال اخیر به شمار می‌رفت ضربه وارد کرد و در نتیجه شاهد هستیم که برجام که بر مبنای طرح تدریجی و گام به گام بنا شده بود موازنه اولیه خود را از دست داد.
به گفته وی، بازگرداندن پایداری به این توافق در زمان حاضر به همین سادگی نیست؛ معلوم نیست در آینده نزدیک چه رخ خواهد داد.
ریابکوف خاطرنشان کرد: ما می‌دانیم که ایرانی‌ها چه می‌گویند، اگر آمریکایی‌ها به اقدامات ضد ایرانی خود ادامه دهند و ایران هم به منافع خود در برجام نرسد چه دلیل منطقی وجود دارد که اجرای این توافق در شکلی که امضا شده بود، ادامه یابد.
معاون وزیر خارجه روسیه گفت: از آن زمان که آمریکا به طور یکجانبه از برجام خارج شد، با سعی و تلاش توازن این توافق حفظ شده است. ایران درطول مدت طولانی شکیبایی راهبردی از خود نشان داده است.
وی افزود: ایران مجبور شده است از برخی تعهدات خود خارج از توافقنامه پادمان بکاهد، دولت این کشور به طور منظم بر بازگشت به تعهدات خود به پارامترهای توافق شده در سال ۲۰۱۵ در زمان فشرده و کوتاه پس از برطرف شدن نگرانی‌ها از تحریم‌های آمریکا تاکید می‌کند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز می‌گوید که این رویکرد قابل اجراست.
مقام ارشد روس هشدار داد: اگر تئوری وار و به فرض، برجام فرو بپاشد وضعیت خاورمیانه که بدون آن هم پرتنش است متشنج تر خواهد شد و تهران این مساله را خوب درک می‌کند، از این رو محتاطانه رفتار می‌کند.
ریابکوف خاطرنشان کرد: همه شرکت‌کنندگان در برجام بر پایبندی به توافق‌ها تاکید دارند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد: همه عقلای جهان می‌پذیرند که برجام اهمیت اولیه خود را از دست نداده است و آلترناتیو و راه جایگزین برای آن وجود ندارد، راهی جز تمرکز بر برجام وجود ندارد و بازگشت به سال ۲۰۱۵ و اجرای درست برجام را تنها راه نجات توافق هسته‌ای ایران می‌دانم.
ریابکوف گفت: ایران سلاح هسته‌ای ندارد و امیدوارم هیچگاه چنین سلاحی نداشته باشد و برای این منظور سیستم حقوقی مناسبی ایجاد شده است.
خلوپکوف: با پایان برجام وضعیت خاورمیانه بدتر خواهد شد
آنتون خلوپکوف رییس مرکز امنیت و انرژی روسیه نیز در این نشست گفت: اگر برجام از بین برود، اوضاع خاورمیانه بدتر هم خواهد شد همچنین باید شاهد تاثیرات منفی دیگری بر نظام منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای باشیم.
وی افزود: علاوه بر این، از این پس کشورهای کمتری اطمینان دارند که توافق‌های مربوط به عدم اشاعه سلاح هسته‌ای پایدار خواهند بود، از این رو ریسک‌ها درخصوص فروپاشی برجام بالاست.
فو کانگ: هدف برجام تنها محدود کردن ایران نبود بلکه منافعی نیز برای این کشور داشت
«فو کانگ» معاون اداره کنترل تسلیحات وزارت خارجه چین نیز در این نشست اعلام کرد: موازنه‌ای که با خروج آمریکا از برجام و از سرگیری تحریم‌ها در مورد ایران برهم خورده است باید دوباره برقرار شود.
وی به نمایندگی از چین از کشورهای اروپایی شرکت کننده در برجام خواست تا تلاش‌های بیشتری را برای دستیابی به نتایج واقعی ساز و کار پرداخت‌ها با ایران (اینستکس) بکار گیرند.
کانگ تصریح کرد: باید امکانات اینستکس را به بخش انرژی گسترش داد و هر چه زودتر آن را برای کشورهای ثالث خارج از اتحادیه اروپا قابل استفاده کرد.
وی افزود: علاوه بر آن باید تحریم‌ها را در مورد ایران لغو کرد و اقدامات را بر اساس گفت‌وگو استوار کرد، همه کشورها باید برای حل این مشکل تلاش کنند.