به گزارش خبرنگار ایرنا، جمهوری اسلامی ایران یک سال پس از خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم‌ها از اردیبهشت امسال و همزمان با سالگرد خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای کاهش مرحله ای تعهدات برجامی خود را آغاز کرد. در طول یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام ایران با صبر استراتژیک به اروپا فرصت داد تا راهکاری اجرای تعهدات برجامی خود بیابد، اما پس از یک سال و بعد از مشاهده بی عملی اروپا در اجرای تعهداتش ایران کاهش تعهدات برجامی خود را به صورت منظم (هر دو ماه یک بار) آغاز کرد.
اخطار اروپا
حالا و پس از اجرای گام چهارم کاهش تعهدات ایران در فردو، فرانسه، بریتانیا، آلمان و اتحادیه اروپا از ایران خواسته اند تا در خلاف جهت کاهش تعهدات خود گام بردارد. تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا روز دوشنبه ۲۰ آبان در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند در صورت ادامه روند کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران، یکی از ساز و کارهای حل اختلاف موجود در برجام دوباره اعمال شدنی و تحریم‌های سازمان ملل بازگشتنی است.
در این بیانیه آمده است که فعالیت‌های اخیر ایران مانع تلاش‌های آنها برای خنثی کردن تنش‌ها در خاورمیانه است. آنها همچنین گفته‌اند که به شدت نگران تصمیم ایران به از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم در سایت فردو هستند.
این سه کشور همچنین اعلام کردند که اقدام ایران پیامدهای بالقوه‌ای برای گسترش سلاح هسته‌ای به همراه دارد. سه کشور اروپایی عضو برجام و اتحادیه اروپا در عین حال آمادگی خود را برای منظور کردن تمامی ساز و کارهای موجود در برجام، از جمله ساز و کار حل اختلاف با هدف حل مشکلات مربوط به اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران اعلام کردند.
در این بیانیه آمده است، ما آماده‌ایم تا به تلاش‌های دیپلماتیک خود به هدف ایجاد و تسهیل شرایط برای تنش‌زدایی در خاورمیانه ادامه دهیم. با وجود این، اقدامات اخیر ایران تلاش‌های ما را به شکل روزافزونی دشوار ساخته است. فرانسه، بریتانیا و آلمان در بیانیه دیروز خود از ایران خواسته‌اند که با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کاملی داشته باشد.
ظریف: به کدام تعهد پایبند بوده‌اید
در واکنش به این بیانیه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه که در نورسلطان قزاقستان حضور دارد، در حساب توییتری خود با ضمیمه کردن نامه ۶ نوامبر ۲۰۱۸ خود خطاب به هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سایر اعضای برجام نوشت: «خطاب به همتایانم در اتحادیه اروپایی/ و سه کشور آلمان، فرانسه و انگلستان: ۱- به تعهدات خود ذیل برجام کاملا پایبند بوده‌ایم. شما!؟ واقعاً!؟ فقط یک تعهد را نشان دهید که در ۱۸ ماه گذشته به آن عمل کرده‌اید. ۲- وقتی که شما مشغول دفع‌الوقت بودید، ایران مکانیزم رفع اختلاف را به جریان انداخت و آنرا به اتمام رساند. ما اکنون در حال استفاده از اقدامات جبرانی مندرج در پاراگراف ۳۶ برجام هستیم. به نامه ششم نوامبر ۲۰۱۸ من مراجعه کنید.»
کاظم غریب آبادی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در وین هم در واکنش به ارزیابی‌های زودهنگام و خام از گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارتباط با راستی آزمایی اجرای برجام، تصریح کرد که موضوعات پادمانی نباید با اغراض سیاسی بزرگنمایی شود.
سابقه تعهدات اروپا
اردیبهشت ماه سال ۹۷ و بعد از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، اروپاییها نخستین واکنش را به اقدام آمریکا داشتند. بارها دی دیدارها و موضع گیریها از لزوم تامین و تضمین منافع پیش بینی شده ایران در برجام - که با خروج آمریکا و اعاده تحریم‌های هسته ای علیه ایران- از بین رفته بود- سخن گفتند. با این حال تمام وعده ها و تعهدات اروپاییها در حد گفتاردرمانی و وعده و وعید باقی ماند. کشورهای اروپایی ابتدا اعلام کردند از طریق مکانیسم اس پی وی امکان مبادلات مالی با ایران و شرکت‌های خریدار نفت و صادرکننده کالا به ایران را فراهم خواهند کرد. آن طور که اداره خدمات خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده بود، این مکانیزم قرار بود با هدف اجرای کامل و موثر برجام ایجاد شود. اما پس از مدتی اعلام کردند که نمی‌توانند این مکانیسم را اجرایی کنند.
پس از اس پی وی نوبت به ساز و کار اینستکس رسید و اروپا حتی اعلام کرد از طریق این کانال کشورهای ثالثی که تمایل دارند می‌توانند با ایران تعاملات تجاری داشته باشند، اما مقامات کشورمان بارها تاکید کردند که با وجود ثبت این سازوکار مالی، هیچ اقدام موثر و عملی در زمینه روابط تجاری ایران و اروپا انجام نشده است. اینکه علت بی عملی اروپاییها در اجرای تعهداتشان انشقاق درونی، ساختار سیاسی اقتصادی مبتنی بر بازار و محوریت بخش خصوصی و یا کارشکنیهای ترامپ بوده به ایران ارتباطی ندارد به لحاظ حقوقی این کشورها تعهداتی داده اند که باید به‌آن عمل می کردند و وقتی یک طرف توافق به تعهداتش عمل نکند بدیهی است که طرف دیگر هم به صورت یکجانبه به‌آن عمل نخواهد کرد بنابراین تصمیم اخیر اروپا برای سایه انداختن بر تعهد ایران در برجام به هیچ وجه با اظهارات قبلی و تعهدات آنها سازگار نیست.
جمهوری اسلامی ایران با عملکرد خود تا به امروز به جامعه جهانی نشان داده است که اهل گفت‌وگو و تعامل است و حسن نیت خود را به اثبات رسانده است اما ابتدا آمریکا و سپس اروپاییها در اجرای تعهدات برجامی خود بدعهدی کردند. اکنون هم ایران اعلام کرده است که هروقت اروپاییها به تعهداتشان برگردند ایران هم از کاهش تعهدات برجامی خود را متوقف کرده و به تعهدات خود باز می‌گردد اما همه اینها منوط به این است که اروپا از گفتار درمانی به اقدام عملی عاجل برای حفظ برجام گام بردارد.