۱۰ نوامبر برابر با ۱۹ آبان روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه نامگذاری شده است که امسال از سوی یونسکو با محوریت علم باز علمی برای همه در حال برگزاری است، از این روز به بهانه این هفته، خبرنگار علمی ایرنا در گفت‌وگویی با دکتر احمد ضابطی جهرمی عضو هیات علمی دانشگاه صداو سیما، مولف و پژوهشگر سینما و تلویزیون، جایگاه ساخت و تولید مستندات علمی در ایران را جویا شد.
این مستندساز و تدوینگر در خصوص وضعیت کشور در این زمینه در ابتدا به اهمیت پیدا کردن مقوله علم در رسانه اشاره کرد و گفت: خدمت مستند به علم یک سابقه حداقل صد ساله دارد، یعنی از زمانی که فهمیدند دوربین فیلمبراری فقط ابزاری برای ارتباط نیست بلکه می‌تواند ابزار علمی هم باشد، بعدها متوجه شدند این وسیله یعنی دوربین ابزاری برای بیان هنری هم است.
وی بیان کرد: در نتیجه از همان آغاز تاریخ سینما و بخصوص بعد از جنگ دوم جهانی که دوره ترویج و توسعه تلویزیون بود و تلویزیون از دهه ۱۹۶۰ مردمی شد و جنبه‌های ملی از نظر پخش به خود گرفت، متوجه تاثیر علوم در رسانه یعنی استفاده از علوم به عنوان یک پشتوانه در رسانه و موضوع شدند.
ضابطی جهرمی افزود: از اینجا همکاری متقابل دانشمندان و مستندسازان آغاز شد و ساخت مجموعه‌های مستند علمی شکل گرفت، نقشی که رسانه بازی کرد این بود که دانشمندان و دانشی که قبل از آن در برج عاج محبوس بود و مردم خیال می‌کردند علم چیزی نیست که مربوط به آنها باشد را از این حبس درآورد و به خصوص تلویزیون و تا حدودی سینما، توانست به زحمات علمی و فکری دانشمندانی که در حیطه علم تلاش می‌کردند شناختی چنان دهد که در برنامه‌های علمی تلویزیون مردم بدانند که تفکر علمی چیست و حاصل تلاش دانشمندان چیست و در نهایت علم به زبان ساده از طریق رسانه برای مردم بیان شد.
وی گفت: به این ترتیب علم تبدیل شد به یک موضوع جذاب برای مردم که آنها احساس بیگانگی نسبت به گذشته نمی‌کردند بلکه می‌دانستند که علم همچنان مقوله‌ای است که می‌توانند از آن لذت ببرند، در نتیجه از همینجا بحث مردمی کردن یا همگانی کردن علم پیش آمد و دانشمندان هم متقابلا متوجه شدند برای اینکه علم یک محبوبیت پیدا کند باید وارد فضای رسانه‌ای و ارتباطی شوند، در بین تمام فرم‌های ارتباطی تلویزیونی مستند از همه مقبول‌تر و جذاب‌تر بود و مستند برای شاخه علمی خود زیرگونه‌هایی به وجود آورد که نه فقط علم با زبانی ساده بلکه در قالب هنر، نمایش، روایت و سرگرمی به مردم ارائه شد.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: به این ترتیب رسانه موفق شد بین مردم، هنرمندان و مستندسازان از طریق همکاری دانشمندان، ژورنالیست‌ها و برنامه‌سازان تلویزیون برای علم یک سپهر رسانه‌ای خیلی گسترده و وسیع که همه مردم بتوانند کم و بیش بر حسب نیازشان از علم و فعالیت علمی و تلاش دانشمندان و پژوهشگران علمی سردربیاورند، از حاصل کار آنها که غالبا با تکنولوژی کاربردی مشخص می‌شود در زندگی استفاده کنند و به این ترتیب علم هم از طریق رسانه پشتوانه مردمی پیدا کند، که در صف مقدم این پشتوانه، فیلم مستند مقبول‌ترین و جذاب‌ترین فرم برای طرح مسائل علمی است.
وی در خصوص وضعیت مستندسازی علمی در کشور گفت: متاسفانه شاخه مستندهای علمی در کشور ما ضعیف است و باید طبعا از توان و اتحاد نیروهای علمی در دانشگاه‌ها، مانند دانشگاه‌های هنری، رسانه‌ای، علوم تجربی و انسانی استفاده کرد.
این مستندساز ادامه داد: این یک کار تخصصی چند لایه است که باید حداقل درساخت اینگونه مستندها دانشمند، ژورنالیست رسانه، هنرمند رسانه یعنی برنامه‌ساز و مستندساز، تکنولوژیست آموزشی حضور داشته باشد.
ضابطی جهرمی افزود: در ساخت مستند علمی اتحاد این چهار نیرو است که معمولا می‌تواند ساخت یک مستند علمی جذاب و تاثیرگذار را در جامعه تضمین کند، جدایی دانشگاه در همکاری در این زمینه باعث شده ما در شاخه مستند علمی ضعف داشته باشیم، مستندسازی ما اغلب به مقوله اجتماعی، تاریخ و طبیعت روی می‌آورند و مقوله علم چون یک کار تقریبا پیچیده، تخصصی و چند وجهی است کمتر مورد توجه است و طبعا باید در این زمینه به خصوص وزارتخانه‌هایی که مسئول آموزش و پژوهش در کشور هستند برای جمع کردن نیروی علمی موجود در کشور که غالبا در دانشگاه‌هاست با مرکزیت دانشگاه‌های رسانه‌ای و هنری و به خصوص دانشگاه‌های رسانه‌ای که در مرکز همه آنها از نظر قدرت آموزشی و پژوهشی و تولیدی دانشگاه صدا و سیما است اقدام کند.
وی افزود: به لحاظ تجربی در تولید مستندات علمی در مقایسه با برخی رسانه‌ها از قبیل نشنال ژئوگرافیک و دیسکاوری، بسیار ضعیف‌تر هستیم، گرچه در سال‌های اخیر شبکه مستند تلویزیون، گام‌های در خور توجهی برداشته، اما کافی نیست و باید خیلی از ضعف‌ها به لحاظ علمی برطرف شود، یقین دارم شبکه تخصصی مستند می‌تواند فضای خوبی از نظر ارتباطی برای تولید و نمایش مستند علمی و حاصل مطالعات علمی در ایران آن هم به زبان و بیان هنری بردارد که صرفا به گزارش ساده ژورنالیستی و خبری علمی محدود نشود.