اشغال سه روزه خوزستان و ساقط کردن نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هدف اصلی صدام معدوم بود ولی شکل گیری مقاومت های سرسختانه و مردمی به ویژه در مناطق عرب نشین خوزستان از جمله سوسنگرد رویای رژیم بعثی عراق را برای دستیابی به اهداف خباثت آمیزش به کابوسی مرگبار و وحشتناک تبدیل کرد.
یکی از مهمترین اهداف دشمن در برنامه‌ریزی حمله به ایران اسلامی این بود که اگر تهاجم آنها منجر به براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران نشود حداقل بتوانند استان خوزستان را اشغال کنند؛ برای همین مهمترین و نزدیک‌ترین مسیری که آنها را به مرکز استان یعنی اهواز وصل می‌کرد جاده چذابه - بستان - سوسنگرد - اهواز بود.
براساس اسناد موجود در بنیاد حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس خوزستان ماموریت حمله به سوسنگرد مرکز شهرستان دشت آزادگان به لشکر ۹ زرهی ارتش عراق واگذار شده بود. این لشکر پس از عبور از تنگه چذابه و بدون اینکه با مقاومت عمده ای روبه رو شود به سمت شهر بستان در ۳۰ کیلومتری مرز حرکت کرد و پس از رسیدن به اطراف بستان ، پیشروی خود را به سمت سوسنگرد که ۳۰ کیلومتر از بستان فاصله داشت، آغاز کرد.
نیروی رزمی دیگری از دشمن نیز از محور کوشک - طلائیه به سمت جاده سوسنگرد- حمیدیه پیشروی و با عبور از رودخانه کرخه کور در چهارم مهره ۵۹ وارد اطراف شهر سوسنگرد شد.
تانک های عراقی پس از عبور از رودخانه کرخه برای نخستین بار در ششم مهر ۵۹ وارد شهر سوسنگرد واقع در ۶۰ کیلومتری شمال غربی اهواز - شده و این شهر را به تصرف کامل خود در آوردند.
به هنگام حمله ارتش عراق، مردم سوسنگرد در شهر بودند و ارتش بعثی نفراتی از وابستگان خود را به عنوان فرماندار و مسئولان دیگر برای اداره شهر انتخاب کرد ولی این آرایش سیاسی دشمن در سوسنگرد چند روزی بیشتر دوام نیاورد.
پس از اشغال سوسنگرد ، به دستور فرمانده لشکر ۹ ارتش عراق "تالی الدوری" ۵۸ نفر از مردم عرب دشت آزادگان را به دلیل همکاری نکردن با ارتش بعثی عراق اعدام شدند.
ارتش عراق پس از تصرف و اشغال سوسنگرد پیشروی خود را به سمت اهواز ادامه داد و از شهر حمیدیه عبور کرد ولی وارد آن نشد. هدف نهایی ارتش عراق از تهاجم از این محور رسیدن به شهر اهواز بود. ارتش عراق انتظار حماسه آفرینی و مقاومت نیروهای مردمی را نداشت و تصور می کرد که می تواند به سرعت به پیشروی خود ادامه دهد.
رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خوزستان چهار روز پس از اشغال سوسنگرد به مقابله با ارتش بعثی پرداختند. با برنامه ریزی صورت گرفته عملیاتی چریکی در ساعت پنج بامداد نهم مهر ۵۹ به فرماندهی شهید علی غیور اصلی به همراه ۲۳ نفر دیگر و تعدادی از نیروهای داوطلب مردمی صورت گرفت.
این شبیخون سبب عقب نشینی واحدهایی از ارتش عراق و آزادشدن شهر سوسنگرد در ۹ مهر شد.
در این عملیات بالگردهای هوانیروز با عملیات تهاجمی به شکار تانک های عراقی پرداختند و نقش خوبی در انهدام قوای زرهی ارتش بعثی در غرب سوسنگرد ایفا کردند.
در این شبیخون موفقیت آمیز، ۲۲ دستگاه تانک و نفربر ارتش عراق به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد.
با استقرار رزمندگان اسلام در شهر و از آنجا که سوسنگرد به یکی از جبهه های فعال جنگ تحمیلی در آن زمان تبدیل شده بود و احتمال حمله مجدد ارتش عراق به آن می رفت، مردم این شهر آن را ترک کردند.
از این پس و با مشخص شدن اهمیت حفظ سوسنگرد، پاسداران و مردم داوطلبی که از شهرهای مختلف کشور به جبهه های جنوب اعزام می شدند،بیشتر خود را به سوسنگرد می رساندند و در آنجا به مقابله با ارتش متجاوز عراق می پرداختند.
گرچه ارتش عراق در تصرف سوسنگرد شکست خورد ولی نمی توانست از اشغال این شهر صرف نظر کند.
طمع ارتش بعثی برای اشغال دوباره سوسنگرد
واحدهایی از لشکر ۹ زرهی عراق در روز۲۳ آبان پیشروی خود را از شمال رودخانه کرخه کور که بعدها به دلیل حماسه آفرینی رزمندگان در اطراف آن به کرخه نور تغییر نام یافت به طرف جاده حمیدیه - سوسنگرد را آغاز کردند و شهر سوسنگرد را در ۲۴ آبان ۵۹ از شرق، جنوب و غرب به محاصره خود در آوردند.
در آن هنگام حدود ۳۱۰ رزمنده از سپاه و بسیج در شهر مقاومت می کردند. نبردهای خیابانی بین مدافعان شهر با تانک های عراقی آغاز و حماسه های بسیاری خلق شد.نیروهای متجاوز عراقی در ۲۵ آبان به منظور اشغال مجدد سوسنگرد به این شهر حمله کردند.
خبر محاصره شهر سوسنگرد و خطر اشغال این شهر به گوش امام (ره) رسید. رزمندگان اسلام پس از فرمان تاریخ ساز امام که "تا فردا باید سوسنگرد آزاد شود" حمله گسترده ای را به شهر سوسنگرد و کمک به رزمندگان محاصره شده در شهر، شروع کردند.
نیروهای گروه جنگ های نامنظم هم با حدود ۲۰ نفر به فرماندهی شهید دکتر مصطفی چمران به کمک آمدند. حمله از بیرون و مقاومت از درون شهر موثر واقع شد و سرانجام در ساعت ۱۴:۳۰ روز ۲۶ آبان ماه، رزمندگان اسلام با شکستن حلقه محاصره سوسنگرد، از سمت شرق وارد شهر شدند و از افتادن این شهر به دست ارتش بعثی صدام جلوگیری کردند.
در این درگیری ها بیش از ۸۰ نفر از رزمندگان اسلام که بیشتر آنها در شهر سوسنگرد مقاومت می کردند به شهادت رسیدند؛ در این عملیات غرورآفرین شیهد چمران نیز از ناحیه پا مجروح شد.
در این عملیات پیروزی بزرگی نصیب قوای اسلام شد و ناکامی ارتش بعث در تصرف سوسنگرد به میزان زیادی عراق را از پیشروی های بیشتر مایوس و ناامید کرد.
خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با حملات مکرر به ستون های زرهی ارتش بعثی عراق در اطراف شهر سوسنگرد ، نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در تارو مار کردن نیروهای بعثی و قطع خطوط پشتیبانی نیروهای مهاجم عراقی ایفا کردند.
در مجموع در دوران جنگ ، سوسنگرد سه بار از سوی ارتش عراق محاصره و یک بار نیز به طور کامل به اشغال درآمد.
بیشترین مقاومت ها در جریان تهاجم ارتش عراق، در منطقة سوسنگرد صورت گرفت و پس از درگیری های شجاعانه خرمشهر، شدیدترین نبردها در جبهة سوسنگرد اتفاق افتاد.
در عملیات آزادسازی سوسنگرد ، حضرت آیت ا... خامنه ای رهبر معظم انقلاب که در آن دوران نماینده امام خمینی(ره)در شورای عالی دفاع بودند نقش موثری در سازماندهی نیروهای داوطلب مردمی و نیروهای عمل کننده لشکر ۹۲زرهی خوزستان داشتند.
در سی و نهمین سالروز آزاد سازی سوسنگرد مقاوم ، یاد همه شهدای عزیز هشت سال دفاع مقدس به ویژه شهدای حماسه ۲۶ آبان ۱۳۵۹ که با نثار خون خود برگ زرینی بر افتخارات ملت ایران افزودند را گرامی می داریم.