دو کشور از دیرباز مناسبات فرهنگی، هنری، تاریخی، سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی بسیار خوبی داشته اند و هرگز دیده نشده است که به رغم هر شرایطی در جهان، این مناسبات متوقف شود.
در طول چهل سال گذشته پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، این مناسبات رشد چشمگیری داشته و ژاپن توانسته است یکی از شرکای مطلوب اقتصادی و تجاری ایران باشد.
روابط غنی ایران و ژاپن
روابط اقتصادی، علمی و فنی دو کشور نیز به طور دارای اهمیت بالایی برای هر دو طرف است ژاپن یک قدرت علمی و فنی در جهان محسوب می شود و ایران قطب بزرگ انرژی دنیا و تنگه هرمز و خلیج فارس است این ویژگی به دو طرف اجازه داده است در دوره های مختلف بر چالش ها فایق آمده و به هر شکل از مناسبات دوستانه دیرینه خود حراست کنند.
اگرچه دولت آمریکا در زمان های گوناگون ژاپن را به مانند شماری از کشورهای دیگر برای کاهش روابط سیاسی و اقتصادی با ایران تحت فشار گذاشته اما توکیو کوشیده است تا ضمن رایزنی با طرفین به ماموریت خود برای توسعه روابط با ایران عمل کند.
سیاست صلح و دوستی ژاپن در قبال ایران
در واقع ژاپن یک کشور صلح دوست در رابطه با ایران به حساب می آید این کشور حتی در جریان فشارهای آمریکا برای اعزام ناو برای پیوستن به ائتلاف واشنگتن در منطقه دریای عمان اعلام کرد به دلیل مناسبات دوستانه با ایران از چنین کاری معذور است این نشان می دهد که اهمیت روابط با ایران برای ژاپن بسیار زیربنایی است و حتی اتحاد نظامی این کشور با آمریکا و فشارهای واشنگتن نمی تواند باعث تسلیم توکیو شود.
افزون بر این ژاپن می داند که نهایتا این شرایط عوض خواهد شد و ایران یک منبع مطمین تامین انرژی برای این کشور بوده است و خواهد بودو علاقه ای برای ضربه زدن به این روابط ندارد.
پیوستن به این ائتلاف نظامی هیچ سودی برای ژاپن نخواهد داشت بلکه آسیب پذیری این کشور را در منطقه خاورمیانه افزایش می دهد و برای همین توکیو تصمیم با درایتی گرفته است و حتی اگر تصمیم به اعزام ناو و نیرو به منطقه بگیرد در چارچوبی مستقل خواهد بود و ظاهرا آبهای یمن و اطراف دریای عمان را برای این کار انتخاب کرده است.
نیاز مبرم ژاپن به انرژی و اهمیت ایران
ژاپن نزدیک به ۸۰ تا ۹۰ درصد از نفت خود را از خاورمیانه تامین می کند این کشور در برخی مواقع حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از ایران خریداری کرده هرچند در مواقع تحریم این رقم به ۵ درصد کاهش یافته است.
در شرایط فعلی به دلیل تحریم ها ژاپن کمترین خریدهای نفتی را از ایران انجام می دهد اما حتی در این شرایط تاکید کرده است که اجازه نخواهد داد روابطش با آمریکا لطمه ای به مناسبات دوستانه با ایران بزند.
نقش ژاپن به عنوان کشوری که به دنبال کاهش تنش ها در منطقه است نیز برای کشورهای منطقه و از جمله ایران مهم است آبه شینزو نخست وزیر ژاپن در سفری که سال جاری میلادی به ایران انجام داد در همین راستا رایزنی هایی با بلند پایه ترین مقام های کشورمان انجام داد و هدفش را کاستن از تنش ها دانست.
این کشور تاکید کرده است که نمی تواند از مسیر میانجیگیری برای کاهش تنش ها در خاورمیانه عقب نشینی کند و به این ماموریت ادامه خواهد داد.
ژاپن و برجام
ژاپن از جمله کشورهایی است که به توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ میلادی ایران موسوم به برجام نیز اهمیت می دهد و علاقه ای ندارد که این توافق شکست بخورد این کشور بارها اعلام کرده است اقدام آمریکا در خروج از توافق هسته ای کار درستی نبوده است و تاکید دارد طرف های دیگر از جمله ایران و اروپا باید به توافق پایبندی نشان دهند.
اگرچه ژاپن عضو این توافق نیست اما تلاش می کند از برجام حراست به عمل آورد و همواره مقام های ژاپنی نسبت به این توافق، دیدگاهی مثبت داشته و برای حفظ آن کوشیده اند.
موتوهیرو اونو از کارشناسان امور خاورمیانه ژاپن و نمایندگان سابق این کشور می گوید که ما عضوی از برجام نیستیم اما نمی خواهیم شاهد روند فزاینده تنش ها باشیم.
او خاطر نشان کرد ما همواره طرف های دیگر مرتبط با برجام را به خویشتنداری و عمل به تعهدات دعوت کرده ایم و آبه نیز در ایران تلاش کرد تا تنش ها همچنان به سمت کاهش برود.
کوندو از دیگر کارشناسان ژاپن در این باره می گوید: ما در خاورمیانه همیشه یک بازیگر فعال بوده ایم.
او تاکید کرد که کشورهای منطقه می دانند ژاپن در خاورمیانه به دنبال کاستن از تنش ها بوده است اینکه بتواند میان آمریکا و دیگر کشورهای منطقه رایزنی هایی را انجام دهد با این هدف که تنش ها کاسته شود.
ایران و ژاپن نگاه خوشبینانه به آینده
ایران و ژاپن با خوشبینی و ضمن حفظ روابط خوب به طرف آینده گام بر می دارند آنها ۷۰ سال روابط بسیار دوستانه را یدک می کشند و جذابیت های فراوانی برای هم دارند و در بسیاری از زمینه های اقتصادی، صنعتی، علمی، فنی و انرژی مکمل یکدیگر هستند.
نباید فراموش کرد شاید امروز به دلیل تحریم ها، چالش هایی برای روابط طرفین بوجود آمده باشد اما ژاپن می داند اگر اختلالی در روند انتقال نفت از کشورهای عربستان و یا امارات برایش بوجود بیاید، باید نیم نگاهی به شریک دیرینه خود ایران برای این منظور داشته باشد.
موفقیت در توسعه روابط و گسترش آن خواست هر دو کشور است در این دوره هم و غم طرفین این است که با یافتن راهکارهای مناسب ضمن حمایت از رشد روابط به کاهش تنش ها کمک کرده و بتوانند مناسبات پررونق خود را دوباره از سربگیرند.
سفر خرداد ماه سال جاری آبه به ایران که در چهل سال گذشته بی سابقه توصیف شده است حکایت از آن دارد که ایران در سیاست خارجی دولت ژاپن از جایگاه بسیار بالا و مهمی برخوردار است و هیچ تحولی در دنیای امروز نمی تواند مناسبات خوب، دوستانه و زیربنایی آنها را به چالش بکشد.