زبان فارسی یکی از زبان‌های شاخه هندواروپایی است که مردمان از حدود چهار هزار سال پیش در بخشی از جغرافیایی که اکنون به نام ایران می شناسیم، با آن سخن می‌گفته‌اند. این زبان در گذر زمان، مراحلی را پشت سر گذاشته که شامل فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نو است.
زبانی که امروزه با تغییراتی به آن سخن می‌گوییم در کتب تاریخ ادبیات و دستورهای تاریخی فارسی دری (یعنی فارسی که در دربارها صحبت می‌شده) خوانده می‌شود و دنباله فارسی میانه زرتشتی است و به نوشته ذبیح الله صفا، مورخ ادبی مطرح، در جلد اول تاریخ ادبیات ایران از زمان حکومت صفاریان در قرن سوم هجری قمری (۲۵۶ ه. ق) در ایران پا گرفت.
هر چند این زبان شباهت زیادی از نظر دستوری و لغوی با زبان فارسی میانه زرتشتی دارد از نظر خط شباهتی ندارد. زیرا بعد از ورود اسلام به ایران و در دو قرن اول هجری که عربی زبان دربارها و دیوان ها بود، الفبای عربی جای خود را در دفاتر باز کرد و فارسی دری با الفبای عربی ولی اندکی تغییر یعنی اضافه شدن چهار حرف در الفبا، نوشته می شود. امروزه در مجموع بیش از یکصد و ۱۰ میلیون نفر در سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان به زبان فارسی البته با لهجه‌های مختلف دری یا پشتو و دیگر لهجه‌ها صحبت می‌کنند، البته در تاجیکستان زبان فارسی و خط سیرلیک است.
با وجود سابقه دیرین و آثار عظیمی که به زبان فارسی نوشته شده و نه‌تنها این زبان بلکه موجب معرفی و فخر فرهنگ ایرانی و فارسی است، هجوم همه‌جانبه لغات و اصطلاحات بیگانه در حوزه های تخصصی و عمومی همچنین ورود فضای مجازی به عرصه روزمره زندگی مردم ایران و تاثیر آن بر خط و زبان فارسی، امروزه این زبان در معرض انواع مخاطرات قرار دارد تا جایی که رهبر معظم انقلاب اسلامی ۳۱ اردیبهشت سال جاری (همزمان با شانزدهم ماه مبارک رمضان) در دیدار با جمعی از استادان زبان و ادب پارسی و شاعران جوان و پیشکسوت در مورد زبان فارسی فرمودند: راجع به زبان فارسی بنده در حقیقت نگرانم. من از صدا و سیما گله‌مندم. به جای اینکه زبان صحیح و معیار و صیقل‌خورده کاملا درست را ترویج کند، زبان بی‌هویت را ترویج می‌کند. زبان بی‌هویتی که گاهی غلط و بدتر از همه پر از تعبیرات فرنگی و خارجی است. وقتی یک مجری یک تعبیر فرنگی از یک مترجم یا نویسنده را در صدا و سیما تکرار می‌کند، موجب عمومی شدن آن لغت و آلوده شدن زبان می‌شود. ما داریم مفت زبان خودمان را به زوائد مضر آلوده می‌کنیم.
در پی بیانات ایشان کمیته ترویج زبان و ادب فارسی در صداوسیما تشکیل شد و دستگاه‌های دیگر فرهنگی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز اهتمام جدی‌تری در حفظ زبان و ادب فارسی در زمینه های مختلف از جمله استفاده نکردن از واژه های بیگانه و هماهنگی با نهادهای دیگر برای حفاظت از زبان فارسی به خرج دادند. شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی یکی از نهادهایی است که مطابق ماده ۱۷ آیین نامه اجرایی قانون ممنوعیت بکارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب چهاردهم بهمن ۱۳۹۴ هیات وزیران، در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل می‌شود.
این شورا ماموریت هماهنگی و هم‌افزایی اقدامات دستگاه‌های اجرایی ذیربط را به عهده دارد و با ریاست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نمایندگان تام الاختیار وزرای کشور، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، صنعت، معدن و تجارت، امور اقتصادی و دارایی و روسای سازمان های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ثبت اسناد و املاک کشورو صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و فرمانده نیروی انتظامی، شهردار تهران و رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی تشکیل می شود.
زبان فارسی میراث‌بان ادبی، فرهنگی، علمی و انسانی و اسلامی است
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه اخیر این شورا با تاکید بر آشفتگی زبانی به عنوان یکی از مخاطرات فضای مجازی، گفت: وحدت ارضی و ساختار جغرافیایی کشور با زبان و ادبیات فارسی پیوند دارد و نباید از این امر غافل بود. زبان و ادبیات فارسی از جوانب مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. از طرفی کانون حفظ هویت ما و از طرفی دیگر بخش قابل توجهی از میراث بشری به این زبان متصل است.
سیدعباس صالحی ادامه داد: همچنین بخشی از میراث انسانی از جمله میراث علمی، فلسفی، ادبی به این زبان متصل است و بخش قابل توجهی از میراث اسلامی ما نیز پا به پای این زبان در جریان بوده است. بنابراین زبان فارسی از منظر میراث‌بانی فرهنگی، ادبی، علمی، انسانی و اسلامی ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. زبان و ادبیات فارسی در حلقه اتصال با جامعه آشنا با این زبان در خارج از کشور هم نقش بسزایی ایفا می کند و با توجه به جایگاه رفیع و پراهمیت، بخش بسیاری از جغرافیای بشری را در خارج از کشور به خود اختصاص می دهد.
انقطاع نسل جدید با زبان فارسی
رئیس شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: از طرفی دیگر نسل جدید با توجه به تحولات دنیا با میراث فارسی انقطاع یافته و این واقعیت یک مخاطره برای زبان فارسی محسوب می شود. نسل امروز کمتر سعدی و حافظ را می شناسد و با پرچمداران هویت ایرانی اسلامی مان در حد یک اسم آشنا هستند. فضای مجازی نیز با همه فرصت هایی که دارد مانند هر پدیده فناوری جدید مخاطراتی هم دارد و آشفتگی زبانی؛ از جمله این مخاطرات است و آشفتگی زبانی در مظاهر اجتماعی نیز از دیگر مخاطرات به شمار می‌آید.
صالحی با اشاره به نقش اقوام ایرانی در پاسداشت و اعتلای زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: در کنار نقش مثبت و تاریخی اقوام در پاسداشت زبان فارسی، افراطی گرایی اقوام هم می تواند برای زبان و ادبیات فارسی مخاطره آمیز باشد. باید موضوع زبان و ادبیات فارسی را بیش از پیش جدی بگیریم و با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری بر توجه به اعتلای این زبان جایگاه قابل توجهی در سیاستگذاری های خود برای آن در نظر بگیریم.
وی با اشاره به قوانین موجود در جهت پاسداشت و اعتلای زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: دستگاه های مرتبط در این زمینه باید وظایف ذاتی خود را دنبال کنند و گزارش‌های موجود در این زمینه را انجام دهند. هم‌افزایی و استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر نیز در این زمینه اهمیت دارد و قانون پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و اصلاحیه آن با این نگاه بوده است. در این حوزه باید وضعیت موجود خود را بدانیم و به رفع موانع در این زمینه بپردازیم و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با راه اندازی دبیرخانه این شورا در حوزه وزارتی با هدف اهتمام در اعتلای زبان فارسی فعالیت خود را دنبال می کند.
وظایف شورای پاسداشت زبان فارسی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
صالحی با اشاره به وظایف دبیرخانه شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: این دبیرخانه باید بحث های راهبری در این زمینه را دنبال کند و اقداماتی؛ از جمله نشست های تخصصی و گزارش های پژوهشی داشته باشد. همچنین به فرهنگ‌سازی و اقدامات اقناعی دیگر توجه کند. جمع‌آوری گزارش‌های دستگاه‌های مختلف در حوزه پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و در اختیار اعضای شورا گذاشتن، ارتقای شاخص‌های کمی و کیفی برنامه‌های پاسداشت زبان فارسی و نظایر آن نیز باید از اقدامات شورا باشد.
در ابتدای این نشست دبیر شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی گفت: این شورا با توجه به اهمیت زبان و ادبیات فارسی تشکیل شده است، اولین مصوبه مربوط به زبان فارسی در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۳۶۱، دومین مصوبه مبنی بر اجتناب جدی فروشگاه‌ها از اسامی خارجی و بیگانه در جلسه ۱۷۹ شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۶۷ به تصویب رسید.
محمد شالویی ادامه داد: سومین مصوبه این قانون توسط مجلس شورای اسلامی و ۱۴ آذر ۱۳۷۵ و چهارمین آن در جلسه هیات وزیران در سال ۱۳۷۸ مصوب شد که آیین نامه اجرایی ممنوعیت استفاده از واژه‌های خارجی و بیگانه مصوبه سال ۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی را به مرحله اجرا رساند و هیات دولت نیز در سال ۱۳۹۴ اصلاحیه‌ای برای قانون اجرایی آن انجام و ابلاغ کرد و از آن زمان شورای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی شکل گرفت.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور پاسداشت زبان فارسی اظهار داشت: اکنون هم قوانین موجود در جهت پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و هم تاکیدات مقام معظم رهبری بر اعتلای زبان فارسی اهتمام و توجه به این موضوع را نشان می دهد.