حسین تدین روز شنبه در نشست علمی بیانیه گام دوم انقلاب و الزامات ارتباطی آن در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با طرح بحثی با عنوان تحلیل جامعه شناختی امید در بیانیه گام دوم انقلاب گفت: همانگونه که رهبر معظم انقلاب تاکید دارند، کلید اساسی همه قفل ها امید است و بدون آن نمی توان گامی برداشت و به همین دلیل معظم له امید را در این بیانیه به دو بخش تقسیم کردند. یک بخش امید اجتماعی که خطاب آن تمامی مسئولان، مردم و جوانان است و بخش دیگر امیدی است که من نام آن را امید ژئوپولتیک نهاده ام یعنی ما جایگاهی در دنیا پیدا کرده ایم که امید ملت های مظلوم از یک طرف و تهدیدی برای غرب محسوب می شویم.
وی درباره امید اجتماعی، اظهار داشت: این امید دارای متغیرها و بازیگرانی است که متغیرهای آن در واقع بر طرحواره های اجتماعی فرهنگی ملت ها تاثیر مستقیم دارد و رهبر معظم انقلاب به این طرحواره اشاره کرده و فرمود لازمه امید، خوش بینی است که در مقابل آن طرحواره بدبینی است.
این کارشناس حوزه اجتماعی با اشاره به تحقیق اخیر در سطح جهانی که کشور چین را از میان ۱۹ کشور برگزیده، اعلام کرد: امید چینی ها به دولتشان بسیار است و مولفه هایی در این زمینه مطرح شده که چرا امیدشان به دولت زیاد است.
وی در حوزه بازیگران به چند موضوع اساسی اشاره کرد و گفت: رسانه ها در حوزه امید بسیار تاثیرگذار هستند و به همین دلیل می بینیم رسانه های خارج از کشور طرح ناامیدسازی مردم ایران در دستور کار خود دارند.
تدین افزود: رهبر معظم انقلاب تاکید دارند که مسئولان نقش اساسی در امیدبخشی دارند و من از سال ۶۸ تاکنون نگاه رهبر معظم انقلاب را دیدم که ایشان در حوزه مجلس تاکید بسیاری دارند. چون مجلس شورای اسلامی به عنوان قانون گذار وظایفی دارد و مشکل اساسی ما در این حوزه است.
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم امید در جامعه ایجاد شود باید حوزه قانونگذاری به خوبی کار خود را انجام دهد. حجت الاسلام محسنی اژه ای معاون اول قوه قضاییه در یکی از سخنان خود گفت که بعضی از قسمت های قانون دارای سایه روشن هایی است و کسانی که مشکل قانونی دارند در قسمت سایه می نشینند و ما دسترسی به آنان نداریم و مجلس موظف است این سایه روشن ها را ازبین ببرد که متاسفانه این کار را نکرده است.
عضو گروه دین و فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات افزود: قوه قضاییه دومین نهاد در حوزه ایجاد امید در جامعه است. قوه قضاییه به عنوان حامی قانون مطرح است و رهبر انقلاب فرمود دستگاه قضایی به گونه ای باید باشد که مردم وقتی ناراضی هستند امیدشان به جایی است که حقشان را بگیرد.
وی درباره امید اجتماعی اظهار داشت: این امید دارای متغیرها و بازیگرانی است که متغیرهای آن در واقع بر طرحواره های اجتماعی فرهنگی ملت ها تاثیر مستقیم دارد و رهبر معظم انقلاب به این طرحواره اشاره کرده و فرمود لازمه امید، خوش بینی است که در مقابل آن طرحواره بدبینی است.
این کارشناس حوزه اجتماعی با اشاره به تحقیق اخیر در سطح جهانی که کشور چین را از میان ۱۹ کشور برگزیده، اعلام کرد: امید چینی ها به دولتشان بسیار است و مولفه هایی در این زمینه مطرح شده که چرا امیدشان به دولت زیاد است.
وی در حوزه بازیگران به سه موضوع اساسی اشاره کرد و گفت: رسانه ها در حوزه امید بسیار تاثیرگذار هستند و به همین دلیل می بینیم رسانه های خارج از کشور طرح ناامیدسازی مردم ایران در دستور کار خود دارند.
تدین افزود: رهبر معظم انقلاب تاکید دارند که مسئولان نقش اساسی در امیدبخشی دارند و من از سال ۶۸ تاکنون نگاه رهبر معظم انقلاب را دیدم که ایشان در حوزه مجلس تاکید بسیاری دارند. چون مجلس شورای اسلامی به عنوان قانون گذار وظایفی دارد و مشکل اساسی ما در این حوزه است.
وی اضافه کرد: اگر بخواهیم امید در جامعه ایجاد شود باید حوزه قانونگذاری به خوبی کار خود را انجام دهد. حجت الاسلام محسنی اژه ای معاون اول قوه قضاییه در یکی از سخنان خود گفت که بعضی از قسمت های قانون دارای سایه روشن هایی است و کسانی که مشکل قانونی دارند در قسمت سایه می نشینند و ما دسترسی به آنان نداریم و مجلس موظف است این سایه روشن ها را ازبین ببرد که متاسفانه این کار را نکرده است.
عضو گروه دین و فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات افزود: قوه قضاییه دومین نهاد در حوزه ایجاد امید در جامعه است. قوه قضاییه به عنوان حامی قانون مطرح است و رهبر انقلاب فرمود دستگاه قضایی به گونه ای باید باشد که مردم وقتی ناراضی هستند امیدشان به جایی است که حقشان را بگیرد.
تقسیم بندی دولتمردان از نظر امیدبخشی
این دانش‌آموخته دکتری مطالعات اسلامی در ابتدای سخنان خود امید را توانایی های درک شده تعریف کرد که به منظور پیدا کردن راه هایی برای رسیدن به مقصود صورت می گیرد.
وی افزود: برخی می گویند امید را حکومتی نکنید در حالی که در جامعه ای که حکومت آن در همه عرصه های زندگی افراد وجود دارد، نمی توان دولت را لحاظ نکرد.
او روشنفکران را بر اساس نظریه علی میرسپاسی استاد جامعه شناسی به دو گروه تقسیم کرد و گفت: برخی از روشنفکران امیدوار هستند و برخی دیگر مایوس و بنده معتقدم در یک تقسیم بندی می توان گفت بسیاری از روشنفکران ما را روشنفکران مایوس تشکیل می دهند.
تدین افزود: روشنفکران یاس زده خود بر دو دسته اند. یک گروه مستقل از دولت هستند که این گروه نگاه مثبتی به حوزه دخالت دولت در جامعه ندارند. روشنفکران وابسته به دولت نیز دو گروه هستند.
وی افزود: تعدادی ظاهرا مایوس نیستند ولی باطنا مایوس هستند و می گویند نباید از دولت انتظار داشت که با فساد و این وضعیت اقتصادی مبارزه کند و همین مقدار که دوچرخه ای در سطح تهران می گذارند تا هوا آلوده تر نشود این نشانه امید است.
این پژوهشگر اجتماعی اظهار داشت: ما باید قبول کنیم که دولت به عنوان نظام و حکومت باید در این زمینه دخالت کند و ما باید مطالبه گری داشته باشیم.
انتخاب مقاومتی در مقابل انتخاب تسلیمی
تدین با طرح مباحث جامعه شناسی به بیان دیدگاه های امیل دورکیم جامعه شناس فرانسوی و هربرت اسپنسر جامعه شناس انگلیسی درخصوص جامعه انتخابی پرداخت و گفت: دورکیم معتقد است وقتی با مسائل جدید روبرو می شویم، نمی توان خارج از صورت بندی های موجود راهی برگزید ولی اسپنسر عقیده دارد باید در چنین شرایطی صورت بندی جدیدی ایجاد کرد.
وی افزود: دورکیم می گوید اگر رقابت به ستیز تبدیل شود، باید قبول کنیم که یک قدرت برتری وجود دارد و لذا باید خودمان را با آن منطبق کنیم در حالی که اسپنسر می گوید در چنین شرایطی باید به دنبال شیوه های جدید رفت تا با تهدیدها مقابله کرد.
این کارشناس حوزه اجتماعی اضافه کرد: دورکیم معتقد است افراد می توانند صورت بندی های اجتماعی و فرهنگی خود را تغییر دهند ولی اسپنسر معتقد است اگر صورت بندی های اجتماعی و فرهنگی تغییر کند، آن جامعه فرومی پاشد و لذا در انتهای انتخاب دورکیم مفهومی به عنوان مرگ و فروپاشی وجود ندارد. چون از ابتدا قبول کرده است که چاره ای جز تسلیم ندارد ولی جامعه انتخابی اسپنسر به فروپاشی می انجامد چون باید بر داشته های خود مقاومت کند.
وی افزود: در جامعه دورکیمی مفهوم امید پررنگ نیست ولی در جامعه اسپنسر امید وجود دارد چون به هرحال باید خود را نجات دهند. جامعه ما نیز یک جامعه اسپنسری است که صورت بندی های جدید از ابتدای انقلاب شکل گرفت.
تدین به برخی از سخنان رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و گفت: انقلاب ما تنها انقلاب دینی است و مباحثی همچون نظام ولایت فقیه، سپاه پاسداران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، اقتصاد مقاومتی، نرمش قهرمانانه و مانند آن شکل گرفته است.
وی تاکید کرد: هر جا که با مشکل روبرو شدیم، یک صورت بندی جدید ارائه شد و مفاهیمی مانند خودی و غیرخودی یا در دانشگاه مفهوم جنبش نرم افزاری یا برای گسترش اسلام در خارج از کشور جامعه المصطفی شکل گرفت.
این کارشناس اجتماعی به برخی تهدیدهای این جامعه نیز اشاره کرد و گفت: اگر صورت بندی های جدید را ایجاد نکنیم به سمت فروپاشی پیش می رویم و اگر بخواهد این صورت بندی ها را تغییر دهد با مشکل مواجه می شود. مانند شوروی که گورباچف تصمیم گرفت اصلاحاتی را ایجاد کند ولی به محض اجرای اصلاحات، جامعه شوروی از هم پاشید.
وی راه حل دورکیم را انتخاب تسلیمی و راه حل اسپنسر را انتخاب مقاومتی نامید و گفت: در حوزه بدنه نظام چالشی میان مردم و مسئولان وجود دارد و ما باید قبول کنیم که اگر روزی بخواهیم صورت بندی های خود را تغییر دهیم، یک جامعه فروپاشی شده خواهیم داشت.
شرایط زمان صدور بیانیه را در نظر بگیریم
پژوهشگر مسائل فرهنگی گفت: اگر شرایط صدور بیانیه را ندانیم ارزش آن را درک نخواهیم کرد و این بیانیه در زمانی صادر شد که شرایط ویژه ای بر کشور حاکم بود و انقلاب ما در آستانه چهلمین سال پیروزی انقلاب و آغاز دوره پنجم قرار داشت.
حجت الاسلام حسن همتی درباره ویژگی های زمان صدور بیانیه گام دوم انقلاب اظهار داشت: فشار حداکثری تحریم ها در این زمان متوجه نظام بود و فضای روانی جنگ سرد از سوی دشمن آغاز شد و تبلیغات گسترده رسانه های بیگانه مبنی بر عدم کارایی نظام و القای این مساله که انقلاب اسلامی ایران دچار ناکارآمدی شده و باید در مبانی و رفتارش تغییراتی ایجاد کند، آغاز شد.
این کارشناس مذهبی افزود: کاهش منابع ارزی، مشکل اقلیمی و خشکسالی به عنوان یک نگرانی جدی، افزایش قیمت کالاها و ارز همزمان با صدور بیانیه گام دوم انقلاب شد که مجموع این عوامل به دنبال ایجاد یاس و ناامیدی در نظام بود.
تعریف نخبگان و رسانه ها از بیانیه گام دوم
وی با اشاره به بازتاب وسیع این بیانیه در رسانه ها و در میان نخبگان جامعه اعلام کرد: هر کسی تلاش کرد تا تعریفی از این بیانیه ارائه دهد. مثلا برخی آن را مانیفست (بیانیه) آینده نظام دانستند، گروهی آن را درس ۴۰ سال زندگی خواندند و برخی با تعابیر نقشه راه، سند راهبردی نظام برای ۴۰ سال دوم انقلاب، طرح سیاست کل نظام و سیاست نامه نظام جمهوری اسلامی برای دهه پنجم نامیدند.
همتی افزود: برخی نیز این بیانیه را با برخی از اسناد تاریخی مقایسه کردند. مثلا عده ای آن را شبیه کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله محمدحسین نائینی دانستند و گروهی نیز آن را با سیاست نامه شیخ طوسی مقایسه کردند و برخی نیز این بیانیه را با وصیت نامه امام خمینی(ره) سنجیدند که چراغ راهی برای انقلاب است و از آن به عنوان آینده انقلاب یاد کردند.
بیانیه گام دوم و دیدمان انقلاب
این کارشناس مذهبی از عبارت دیدمان به عنوان یک معیار برای بیان مبانی بیانیه گام دوم انقلاب استفاده کرد و گفت: دیدمان به عنوان پارادیم به معنای قواعد تعریف شده در یک حوزه معرفتی است که در اینجا بعد معرفت دینی بیانیه بیش از سایر ابعاد آن قابل توجه است. در این زمینه باید گفت دیدمان انقلابی برگرفته از اسلام ناب و منطبق با خداباوری و در چارچوب اندیشه برای رسیدن به تمدن اسلامی و عصر ظهور است.
وی مطالبی را درباره نسبت بیانیه گام دوم انقلاب با فرد و جامعه بیان کرد و افزود: مفاهیم ارزشی مانند استقلال، آزادی، عدالت، پیشرفت و توسعه، اقتصاد و سیاست در این بیانیه متفاوت می شود و معیشت جامعه و رشد و تعالی مردم و مسائلی مانند تعلیم و تربیت اهمیت ویژه ای می یابد.
همتی افزود: ساخت جامعه مبتنی بر سه لایه مردمسازی، دولت سازی و سیستم سازی (نظام) است که نوع جامعه سازی با این دیدمان متفاوت خواهد شد. بر همین اساس باید یک نظام فلسفی مبتنی بر آموزه های وحیانی تعریف شود که انسان شناسی، معرفت شناسی، هستی شناسی و فلسفه اخلاق در چنین دیدمانی تعریف می شود تا بنیان های فلسفی ما را شکل دهد و این تحول در علوم انسانی رخ می دهد.
تحلیل ۴۰ سال اول انقلاب
وی با اشاره به نگاه های مختلف در تحلیل ۴۰ سال اول انقلاب اسلامی گفت: برخی معتقد بودند که انقلاب برای سرنگونی رژیم شاهنشاهی و ایجاد نظام جمهوری اسلامی رخ داد و باید بگوییم این دوره تمام شده است. برخی دیگر گفتند علاوه بر سرنگونی شاه و ایجاد نظام جمهوری اسلامی، باید دست استکبار را از ایران قطع کنیم و برخی نیز عقیده داشتند که انقلاب ما حرکت به سمت یک چهره جدیدی از مدیریت جهان بود که به دنبال آن یک تمدن جدید ایجاد می شود.
این پژوهشگر مذهبی افزود: البته چالش هایی در این زمینه وجود داشت. مثلا برخی می گفتند باید به سمت مدرنیزه کردن کشور حرمت کنیم، برخی دیگر به مساله قبض و بسط پرداختند و خواستار ایجاد تغییر در قرائت مبانی دینی شدند و در این میان برخی گفتند که باید یک ژاپن اسلامی بسازیم. یعنی خوبی های دنیای غرب را بپذیریم و بدی های آن را کنار بگذاریم در حالی که پایه تمدن غرب بر مبنای از بین بردن خدا بوده است.
وی افزود: برخی معتقدند جوشش انقلابی با نظم سیاسی انطباق ندارد در حالی که انقلاب اسلامی ایران حرکت جوهری تمدن اسلامی است و نمی توان آن را کنار گذاشت..
همتی اضافه کرد: آرمانشهر، اوج تمدن غرب است که در آن معنویت و آموزه های دینی دیده نخواهد شد و معنویت یکی از مشکلات جدی غرب است که تلاش می کرد با ایجاد فرقه ها این نقیصه را جبران کند.
وی از تحریم های آمریکا و جنگ رسانه ای غرب یاد کرد و اظهار داشت: این تمهیدات غرب از ترس ایجاد تمدن جدیدی از سوی ایران است و آمریکا این انقلاب را رقیب جدی تمدن غرب می داند. به همین دلیل آمریکا هفت تریلیون دلار در منطقه هزینه کرد تا این معادله را بر هم بزند و موقعیت خود را در منطقه و جهان حفظ کند.
مردمسازی، رمز موفقیت انقلاب
همتی گفت: تمام موفقیت های ما مبتنی بر مقطع شناسی و حضور مردم در مقاطع مختلف بوده و نظام با اتکا به مردم به این نقطه رسیده است. البته دولت در این زمینه خوب عمل نکرد و مردم را در تصمیمات مهم مشارکت نداده اند. یعنی در سختی ها به سراغ مرم می رویم. مانند سهمیه بندی بنزین که می توانست به یک جشن ملی تبدیل شود.
وی با ارائه آماری در زمینه میزان استفاده مردم از بنزین گفت: قرار بود دولت برای چنین مساله ای ۳۱ هزار میلیارد تومان داشته باشد در حالی که چهار هزار میلیارد خسارت دیدیم و این مساله نشان می دهد که کار کارشناسی در این زمینه انجام نشده بود.
این کارشناس مذهبی از ضرورت اصل شفافیت و پاسخگویی مسئولان سخن گفت و افزود: اگر مردم محور باشیم و مشارکت در همه لایه های تصمیم گیری و اجرایی وجود داشته باشد، یکی از مولفه های سه گانه جامعه سازی شکل می گیرد.
نگاه بلندمدت به بیانیه گام دوم داشته باشیم
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات گفت: ما نمی توانیم نگاه کوتاه مدت به این بیانیه داشته باشیم و باید الزامات ما عمیق و تولید کننده دانش و اطلاعات باشد. نگاه کوتاه مدت باعث می شود اقدامات تبلیغی داشته باشیم و چنین نگاهی ملت قدرتمند ایجاد نمی کند.
توحید محرمی از ضرورت شناخت مخاطب در این بیانیه سخن گفت و افزود: امیرمومنان فرمود فرزندان خود را برای غیر زمان خود تربیت کنید و این مساله را می توان امروز در جامعه دید. به گونه ای که برخی از پدر و مادرها نمی توانند با فرزندان خود گفت و شنود مناسب داشته باشند و چگونه می توان برای ۲۰ سال آینده برنامه ریزی کرد؟
محرمی افزود: برای تحقق اهداف بیانیه گام دوم انقلاب باید راهبرد ارتباطات سالم را ایجاد کرد که متکی بر اثرگذاری باشد و این ارتباطات باید صادقانه، عاقلانه و منطبق با ارزش های پذیرفته شده جامعه باشد.
وی از الزامات به رسمیت شناختن ملت سخن گفت و اضافه کرد: ایجاد رابطه سالم ملت و دولت ضروری است به گونه ای که به جای مدح و ثنا بتوانیم به انتقاد بپردازیم. زمانی آینده ساخته خواهد شد که به ضعف ها و قوت هایمان توجه کنیم و با مدح و ثنا به جایی نمی رسیم.
پیوست های فرهنگی و ارتباطاتی بیانیه گام دوم انقلاب تهیه شود
این کارشناس علوم اجتماعی از ضرورت تهیه پیوست های فرهنگی و ارتباطاتی برای بیانیه گام دوم انقلاب سخن گفت و خواستار نوسازی در ساختارها و تشکیلات ارتباطی در نظام ارتباطی و رانه ای کشور شد.
وی مردم و به ویژه جوانان را مخاطب بیانیه گام دوم انقلاب دانست و اعلام کرد: با توجه به این که منابع دریافت اطلاعات مردم امروز متنوع شده است، باید تعریفمان را در این زمینه تغییر دهیم و با توجه به فناوری های جدید که هر روز ایجاد می شود، ما نیز باید بتوانیم در گام دوم انقلاب قدرتمندانه ظهور پیدا کنیم.