مدیریت پسماند یکی از راه‌های حفظ محیط زیست است که تفکیک و بازیافت زباله از اصول اساسی آن به شمار می‌رود که کردستان هم مانند دیگر استان‌های کشور در زمینه تفکیک از مبدا زباله و هم بازیافت آن وضعیت مطلوبی ندارد.
جمعیت شهری کردستان یک میلیون و ۱۳۵ هزار و ۸۲۴ نفر است و میزان تولید پسماند سالانه شهری در آن ۳۹۲ هزار و ۱۰ تُن است به عبارتی روزانه یک هزار و ۷۴ تُن زباله در این مناطق مختلف این استان تولید می‌شود، روستاهای استان هم ۴۶۴ هزار و ۷۷۸ نفر جمعیت دارند که تولید سالانه زباله این میزان جمعیت ۶۸ هزار و ۴۴۱ تُن است.
در مجموع میزان تولید سالانه پسماند عادی در کردستان ۴۶۰ هزار تُن است که حدود ۱۰ درصد آن بازیافت می‌شود ولی تاکنون هم برنامه تفکیک از مبدا و جداسازی زباله‌های تر و خشک در این استان اجرایی نشده است.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان با اشاره به اینکه سرانه تولید زباله در استان بالاتر از میانگین کشوری است، اظهار داشت: سرانه تولید زباله شهری در استان ۹۶۴ گرم است که این میزان در میانگین کشوری ۸۰۰ گرم اعلام شده است.
حمیدی با اشاره به اینکه در کردستان هنوز تفکیک زباله در مقصد انجام می‌شود، در حالیکهاگر تفکیک از مبدا انجام شود هم هزینه حمل و نقل و هم هزینه بازیافت کم می‌شود، اضافه کرد: زباله به طلای کثیف شناخته شده که با تفکیک از مبدا، می‌توان نهایت استفاده و بهره‌برداری را از آن داشت.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان یادآور شد: جای بسی تاسف است که هنوز شهرداری‌های شهرهای استان برنامه‌ای برای تفکیک از مبدا زباله ندارند و اگر هم داشته باشند تاکنون آن را اجرایی نکرده‌اند.
سرانه تولید زباله روستایی در کردستان پایین‌تر از میانگین کشوری است
مکان‌یابی جایگاه دفن زباله در روستاهای کردستان به دلیل توپوگرافی آن و نزدیکی روستاها به یکدیگر سخت است و همین هم مشکلاتی را برای روستاییان بوجود آورده است.
از جمله مهمترین شرایط، تعیین محلی برای جایگاه دفن زباله است که باید این محل یک هزار متر از روستا و بیش از ۳۰۰ متر از منابع آبی و همچنین باغات فاصله داشته باشد.
۸۱۷ روستا که معادل ۴۸ درصد روستاهای استان است در حال حاضر جایگاه دفن زباله ندارند و مکان‌هایی را هم که پیشنهاد می‌کنند مورد تایید اداره‌کل حفاظت محیط زیست قرار نمی‌گیرد.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان در این ارتباط گفت: بارها پیشنهاد دادیم چند روستا با هم یک لکه را به عنوان جایگاه دفن زباله انتخاب کنند ولی شوراهای این روستاها تاکنون در این خصوص نتوانسته‌اند به نتیجه واحدی برسند.
حمیدی افزود: جایگاه‌هایی هم که برخی از روستاها معرفی می‌کنند شرایط لازم را ندارند و بیشتر این اماکن فاصله یک هزار متر با روستا در آن رعایت نشده است.
وی با اشاره به اینکه تولید زباله در روستا به مراتب کمتر از شهر است، گفت: قسمتی از زباله‌های روستایی به عنوان خوراک دام قابل استفاده است و بخش دیگر آن را هم به طور غیراصولی می‌سوزانند که این کار مورد تایید محیط زیست نیست.
حمیدی یادآور شد: ۵۲ درصد یک هزار و ۶۹۸ روستای استان که معادل ۸۸۱ روستا است دارای جایگاه دفن زباله مورد تایید اداره کل حفاظت محیط زیست هستند.
وی با اشاره به اینکه سرانه تولید زباله روستایی در کردستان کمتر از میانگین کشوری است، تاکید کرد: سرانه تولید زباله در استان ۴۰۰ گرم و این میزان در میانگین کشوری ۴۴۴ گرم است.
تولید ۷۱۶ تن پسماند صنعتی ویژه در کردستان
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان اعلام کرد: میزان تولید سالانه پسماند صنعتی عادی در استان ۶۲۸ هزار و ۲۴۳ تُن است که بیشتر آن مربوط به سنگبری‌ها و واحدهای دانه‌بندی است.
حمیدی اضافه کرد: حدود ۷۱۶ تن پسماند صنعتی ویژه هم سالانه در استان تولید می‌شود که بخش زیادی از آن در مکانی در شهرک صنعتی آوانگان دفن می‌شود.
وی با اشاره به اینکه میزان پسماند کشاورزی شامل فضولات دامی در استان هم ۶۷۰ هزار و ۶۰۰ تُن در سال است، گفت: بیشترین شکایت مردمی در روستاها مربوط به مدیریت غیراصولی فضولات دامی است.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان افزود: برای مردم روستاها دیگر قابل قبول نیست که فردی فضولات دام‌هایش را در کنار خانه خود قرار دهد البته تعدادی از روستاییان هنوز هم اقدام به تخلیه فضولات دامی در آبراهه‌های محل زندگیشان می‌کنند که آلودگی محیط زیست را به دنبال دارد در حالیکه فضولات دامی باید به محلی که با خانه‌های روستایی ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر فاصله داشته باشد، منتقل شود.
سرانه پسماند بیمارستانی در کردستان ۲.۷ کیلوگرم است
میزان تولید پسماند در یک بیمارستان به وسعت مرکز، تعداد تخت بیمارستان، میزان پذیرش بیمار، استفاده از تجهیزات یکبار مصرف و سطح خدمات ارائه شده، بستگی دارد.
میزان سرانه تولید پسماند بیمارستانی به ازای هر تخت برآورد می‌شود که از سه هزار و ۳۹ تخت بیمارستانی در کردستان ۲ هزار و ۵۱۹ تخت فعال است و سرانه پسماند بیمارستانی در استان هم براین اساس ۲.۷ کیلوگرم است، از میزان سرانه تولید پسماند بیمارستانی در استان ۱.۲ کیلوگرم را پسماند ویژه و ۱.۵ کیلوگرم را پسماندهای شبه خانگی تشکیل می‌دهد.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان با اشاره به اینکه سرانه پسماند بیمارستانی در استان کمتر از میانگین کشوری است، گفت: سرانه کشوری تولید پسماند بیمارستانی ۲.۸ کیلوگرم و در کردستان ۲.۷ کیلوگرم است.
حمیدی اضافه کرد: تولید سالانه پسماند بیمارستانی در این استان یک هزار و ۵۳ تُن است که از این میزان یک تُن آن را پسماند دارویی و شیمیایی تشکیل می‌دهد که آن را تحت مدیریت خاصی به مراکز ویژه‌ای تحویل می‌دهند.
وی با اشاره به اینکه ۱۷ بیمارستان استان مجهز به دستگاه بی‌خطرسازی پسماند هستند، افزود: بعد از بی‌خطرسازی ۱۰۰ درصدی زباله‌ها، آنها را به جایگاه دفن زباله منتقل می‌کنند.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان در ارتباط با پسماند مراکز بهداشت و درمان روستایی هم اظهار داشت: مراکز بهداشت موجود در روستاها موظف هستند زباله‌های خود را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی و بیمارستانی شهری تحویل دهند لذا تاکنون موردی از وجود زباله بیمارستانی در جایگاه دفن زباله روستاها مشاهده و گزارش نشده است.
۴۶۰ هزار تُن پسماند عادی، یک هزار و ۵۳ تُن پسماند بیمارستانی، ۶۲۸ هزار و ۲۴۳ تُن پسماند صنعتی و ۶۷۰ هزار و ۶۰۰ تُن پسماند کشاورزی سالانه در کردستان تولید می‌شود، بی‌شک اجرای مدیریت پسماند که مجموعه‌ای از مقررات منسجم در ارتباط با تولید، ذخیره، جمع‌آوری، حمل و نقل، پردازش و دفع منطبق بر اصول زیست محیطی و بهداشت عمومی است، امری لازم و ضروری است.
سیستم‌های مدیریت پسماند شهری در سرتاسر جهان، دارای هشت عنصر شامل کاهش در مبدا، راه‌های کنترل تولید مواد زائد جامد، ذخیره، پردازش و اداره در محل، پردازش، جمع‌آوری، حمل ونقل، بازیافت و دفع است که نه تنها در کردستان بلکه در کشور هم در این زمینه ضعیف عمل می‌شود.
قانون مدیریت پسماندها در ۲۳ ماده و ۹ تبصره در ۲۰ اردیبهشت سال ۸۳ به تصویب مجلس شورای اسلامی و در همین سال هم به تایید شورای نگهبان رسیده و علیرغم وجود این قانون همچنان مشکلاتی در زمینه مدیریت پسماند وجود دارد که اثرات اجرایی نشدن آن محیط زیست استان کردستان را آزار می‌دهد.