نوزادی به عنوان دورانی زیربنایی و مهم در رشد و تکامل هر فرد شناخته شده و هر ساله حدود ۱۳ میلیون نوزاد نارس در سراسر جهان متولد می‌شوند، که این رقم، معادل یک نوزاد از هر ۱۰ تولد است.
در ایران آمار تقریبی تولد نوزادان نارس ۱۲ درصد که این آمار در همدان نیز بین ۱۰ تا ۱۲ درصد ذکر می‌شود آنچه در مورد این نوزادان قابل توجه است این است که؛ با بهره گیری از فناوری های پیشرفته، حتی نوزادان با نارسی شدید نیز قابلیت زنده ماندن دارند.
مهمترین عامل مرگ نوزادان، تولد زودهنگام و قبل از ۳۶ هفتگی بارداری است که از آن به عنوان نوزادان نارس یاد می شود و طبق آخرین آمار در ۶ ماهه نخست امسال ۴۵ درصد مرگ نوزادان در همدان به علت نارسی و تولد زودهنگام نوزادان بوده است.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان در گفت و گویی با ایرنا اظهار داشت: هر نوزادی که قبل از پایان ۳۷ هفته کامل بارداری (پیش از ۳۶ هفته و ۶ روز) از آخرین قاعدگی مادر متولد شود، به عنوان نوزاد نارس خوانده می‌شود.
شیوا بزرگمهر افزود: هرچه نوزاد سن حاملگی (سن داخل رحمی) کمتری داشته باشد، احتمال بروز مشکلات پس از تولد برای او بیشتر است به این دلیل این نوزادان پس از تولد به بخش های مراقبت ویژه نوزادان منتقل شده و تا چندین روز یا حتی در برخی موارد تا چندین ماه در این بخش ها می مانند تا به تدریج سیستم های بدن کامل شده و بتوانند به خوبی تنفس کرده و تغذیه کنند.
وی درباره علل تولد نوزاد نارس اضافه کرد: تولد نوزاد نارس ممکن است به علت مشکلاتی در جنین، مادر یا هر دو آنها رخ بدهد و شایعترین علت تولد نوزاد نارس مواردی نظیر مشکلات جفت، عفونت در مادر، بارداری دو قلو یا بیشتر، مشکلات رحم یا گردن رحم، مصرف الکل یا داروهای روانگردان غیرمجاز در حین بارداری، شیوه زندگی مدرن، اشتغال، استرس و بیماری است.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با تاکید بر ضرورت تماس پوست با پوست مادر و نوزاد از ساعت اول تولد و ادامه آن در منزل عنوان کرد: تماس پوستی بلافاصله پس از زایمان و ادامه آن حداقل در تمامی زمان بستری نوزاد در بیمارستان و در منزل، می تواند کمک موثری در روند برقراری ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد ، شروع تغذیه با شیرمادر و بهبود شرایط نوزاد کند.
بزرگمهر ادامه داد: انجام مراقبت آغوشی مادر و نوزاد با عنوان «مراقبت مادرانه آغوشی» مورد تاکید است با این توضیح که در این کار نوزاد در تماس پوست با پوست با مـادر حمل می‌شـود و با استفاده از این روش بهبودی چشمگیری در سلامت و تکامل نوزادان نارس دیده شده است.
وی با بیان اینکه نیازهای تغذیه ای نوزاد نارس با نوزادان رسیده تفاوت دارد گفت: ترکیب شیرمادر این نوزادان متناسب با نیازهای آنان است و برای این نوزادان، شیرمادر خودشان بهترین تغذیه است چرا که عوامل «ایمنی بخش» در شیر مادر نوزادان نارس بیشتر است.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان افزود: در نوزادان نارس در صورتیکه قادر به مکیدن فعال نباشند؛ از روش های دیگری مانند گاواژ و یا با استفاده از فنجان شیرخوار تغذیه می شود تا مکیدنش تقویت شود.
بزرگمهر اضافه کرد: بهترین وضعیت شیر خوردن برای نوزادان نارس «زیر بغلی» یا «گهوارهای متقابل» است همچنین فاصله تغذیه این نوزادان نباید بیشتر از سه ساعت باشد یعنی حداقل هشت بار در ۲۴ ساعت و برای پیشگیری از خستگی نوزاد، نباید بیشتر از ۲۰ دقیقه زیرسینه گذاشته شود و بعد از تغذیه نوزاد، بهتر است او را به طرف راست خواباند، زیرا این کار باعث جلوگیری از برگشت شیر می شود.
وی با تاکید بر اهمیت کاهش محرک های محیطی گفت: برای کاهش نور و روشنایی محیط باید نورهایی که به صورت نوزاد می تابد غیر مستقیم و در حداقل میزان و تنها برای هوشیار نگه داشتن نوزاد باشد.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: همچنین کاهش صداهای اضافه محیط ضروری است؛ از آنجاکه نوزاد در زمان جنینی در داخل رحم به محیط آرام و ساکتی عادت کرده است و تنها صدا و ضربان قلب مادر را می شنود، باید محیط آرام و کم صدایی را برایش فراهم کرد.
بزرگمهر ادامه داد: این کار را می توان با رعایت برخی نکات ساده مانند خودداری کردن از صحبت کردن در بالای سر نوزاد، جابه جا کردن ملایم وسایل کنار تخت نوزاد، استفاده نکردن از زنگ تلفن همراه و ثابت، جلوگیری از سقوط، افتادن و کشیدن اشیا بر روی زمین انجام داد.
وی بیان کرد: یکی از قویترین حسهای نوزاد، حس بویایی است بنابراین باید سعی شود تمامی بوهای ناخوشایند و نامطلوب مانند عطر، ادکلن، اسپری‌های خوشبوکننده هوا، نیکوتین، صابون‌های معطر، پودر بچه و یا عرق بدن از محیط مراقبت نوزاد حذف شود.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان درباره وضعیت خوابانیدن نوزاد توضیح داد: در منزل، شیرخوار به هیچ وجه نباید در وضعیت خوابیده به شکم قرار داده شود، به این دلیل که، این وضعیت خطر مرگ ناگهانی را در شیرخوار افزایش می دهد.
بزرگمهرافزود: امن ترین وضعیت، خواباندن به پهلو است؛ شیرخوار به دوره‌های طولانی برای خواب و رشد نیاز دارد و تغییر وضعیت او هر ۲ تا سه ساعت یک بار با توجه به سطح هوشیاری‌اش (خواب و بیداری ) باید انجام شود.
وی اضافه کرد: این نوزادان در ثابت نگه داشتن دمای بدن مشکل دارند به این دلیل بهتر است درجه حرارت اتاق را بین ۲۸-۲۵ درجه سانتیگراد حفظ کرد.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان درباره نحوه استحمام نوزاد نارس نیز گفت: ۲ تا حداکثر ۳ مرتبه حمام در هفته برای نوزاد کافی است، زیرا استحمام زیاد باعث خشک شدن پوست نوزاد می شود همچنین باید از استحمام نوزاد بلافاصله بعد از شیرخوردن خودداری کرد.
بزرگمهر مدت زمان مناسب برای حمام کردن نوزاد بین پنج تا ۱۰ دقیقه عنوان کرد و اظهار داشت: درجه حرارت حمام باید بین ۲۸-۲۵ درجه سانتیگراد حفظ و از آب با دمای متعادل بین ۳۸-۳۷ درجه سانتیگراد استفاده شود.
وی افزود: هنگام حمام‌دهی نوزاد نارس، رفتارهای ناشی از استرس نظیر بیقراری، تحریک‌پذیری و یا بیحالی باید بررسی شده و با حفظ درجه حرارت مناسب محیط، تماس پوستی و نوازش برای کاهش این رفتارها اقدام کرد.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه بدن نوزادان نارس بسیار ساده تر از نوزادان رسیده بیمار می‌شوند گفت: بنابراین باید تا حد امکان از رفت و آمد زیاد به اتاق نوزاد پرهیز کرد و شستن دستها قبل از هرتماس با نوزاد ضروری است همچنین نوزادباید مورد معاینات دوره‌ای به منظور پایش رشد و تکامل و واکسیناسیون منظم برای پیشگیری از بیماریها قرار گیرد.
بزرگمهر ادامه داد: والدین در صورت مواجهه با علائمی همچون تنفس مشکل، فرو رفتگی قفسه سینه و ناله کردن، تنفس خیلی سریع یا خیلی آهسته، دوره‌های مکرر و طولانی قطع تنفس، مشکلاتی در امر تغذیه، تشنج، زردی پوست، اسهال، پایین بودن دمای بدن نوزاد با وجود گرم کردن مجدد، لازم است با پزشک یا بیمارستان محل تولد، مشورت کرد.
وی از والدین نوزادان نارس خواست با مراجعه به موقع برای دریافت مراقبت‌های بهداشتی اقدام کنند و افزود: اولین معاینه نوزاد باید ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از ترخیص توسط پزشک متخصص نوزادان صورت گیرد و مراجعات بعدی تا زمانی که وزن نوزاد به ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ گرم برسد، هر هفته باید انجام شود و بعد از آن مراجعات ۲ هفته یکبار و سپس ماهیانه باشد.
کارشناس جمعیت و باروری سالم معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: بررسی روند رشد و تکامل نوزاد در مراکز جامع خدمات سلامت و یا خانه‌های بهداشت در ۵-۳ روزگی و ۱۵-۱۴ روزگی انجام می شود.
بزرگمهر اضافه کرد: تمامی نوزادان نارس باید از نظر سلامت بینایی، در هفته چهارم تا ششم توسط متخصص چشم معاینه دقیق شوند همچنین این نوزادان در معرض مشکلات شنوایی هستند و باید قبل و بعد از ترخیص از بیمارستان در حدود سه ماهگی از نظر شنوایی ارزیابی شوند و غربالگری کم کاری تیرویید نیز در ۵-۳ روزگی، هفته دوم ، ششم و دهم تولد انجام می شود.
وی ابراز امیدواری کرد: با انتقال آموزش‌های مناسب، مشاوره صحیح و توانمند کردن والدین دارای نوزاد نارس، بتوان کمک موثری در راستای غلبه بر مشکلات این نوزادان برداشت و از پیامدهای ناخوشایند کوتاه مدت و بلند مدت ناشی از زایمان زودرس جلوگیری کرد.