نشست نقد و بررسی طرح افزایش قیمت حامل های انرژی امروز سه شنبه در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
مسعود درخشان عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست گفت: ایران صاحب مخازن نفت و گاز و نفت خام متعلق به نسل فعلی و نسل های آینده است که به محاسبات اقتصادی نیاز دارد.
وی تاکید کرد: محاسبات اقتصادی هم نیازمند حسابداری صنعتی در حوزه فرآورده های نفتی است که در ایران وجود ندارد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: نفت خام در اختیار پالایشگاه ها قرار می گیرد و پالایشگاه ها نیز با توجه به امکانات آن را تبدیل به فرآورده کرده و با توجه به قیمت های اعلام شده از سوی دولت این فرآورده به دست مصرف کننده می رسد.
درخشان اظهار داشت: این سیستم با هیچ یک از اصول اقتصادی و حسابداری صنعتی هماهنگ نیست، ولی حسابداری صنعتی باید در این دوره محاسبه شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اقتصاد ما سال ها وابسته به نفت و فروش آن بوده است. نفت را فروختیم تا کالای سرمایه ای برای تولید کالای مصرفی بخریم.
استاد دانشگاه علامه تاکید کرد: مسائل مشکل، راه حل ساده ندارند، در حالی که همه به دنبال راهکارهای ساده هستند؛ شاید به خاطر اندیشه هایی است که صندوق بین المللی پول به برخی از مشاوران و مدیران ارشد کشور که سابقه دانشگاهی دارند، ارائه داده است.
درخشان با ذکر خاطره ای از حضور صندوق بین المللی پول بانک جهانی در ایران بعد از پایان دوران جنگ تحمیلی خاطرنشان کرد: نمایندگان صندوق بین المللی پول به ایران آمدند و جلساتی با مسئولان ایران برگزار کردند تا به حساب و کتاب مملکت برسند.
وی افزود: آنها در دوران بعد از جنگ، اعتقاد به شوک تراپی یعنی افزایش ناگهانی قیمت ها داشتند تا مسائل مرتبط با انرژی حل شود، اما این پیشنهاد را قبول نکردیم.
درخشان گفت: یکی از دلایل افزایش قیمت بنزین، جلوگیری از قاچاق سوخت و افزایش درآمدهای دولت اعلام شد که البته در تمام دنیا همین روال وجود دارد؛ دلیل دیگر برای افزایش قیمت بنزین کمک به اقشار مردم است که اصلاً جزء وظایف دولت محسوب می شود.
وی ادامه داد: در حال حاضر تاکید دولت بر کمک به اقشار محروم است که در این زمینه عدم شفافیت وجود دارد. دولت باید با مردم صحبت کند و از کمبودها و مشکلات بگوید، همان طور که در زمان جنگ کمبود امکانات و اسلحه داشتیم، اما مردم به میدان آمدند و کمک کردند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: دولت باید از مشکلاتی مثل تحریم ایران توسط آمریکا با مردم حرف بزند تا راه حل را از آنها بگیرد؛ در واقع مشارکت مردمی در حل مسائل از جمله بنزین که کالای راهبردی و استراتژیک است، یک اصل محسوب می شود.
به گفته درخشان، باید با مردم رابطه صمیمی برقرار و از مشارکت آنها استفاده کرد.
دولت به دنبال افزایش بهره وری انرژی کشور
در بخش دیگری از این نشست، عبدالرسول قاسمی مدیرگروه انرژی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی اظهار داشت: افزایش قیمت بنزین یک هدف یا واقعیت اقتصادی محسوب می شود و نام این هدف را افزایش بهره وری یا کارایی مصرف بنزین می گذارم و امکان دارد اهداف دیگری هم وجود داشته باشد.
وی با بیان اینکه تمام اقتصاددانان با واقعی شدن قیمت‌ها موافق هستند، تاکید کرد: اینکه چرا دولت تمام تمرکز خود را در دوره های دوم روی اصلاح قیمت ها می گذارد، قابل بررسی است و در این زمینه حوزه های دیگری هم وجود دارد که دولت می تواند روی آن تمرکز کند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: در این زمینه می توان به حوزه هایی نظیر بانک، رشد اقتصادی، تورم، صندوق های بازنشستگی، کسری بودجه و افزایش بهره وری سوخت های فسیلی اشاره کرد.
قاسمی افزود: اما بیشترین تمرکز روی افزایش قیمت حامل های انرژی است که با دو بعد از سیاست قیمتی و غیرقیمتی مواجه می شویم. سیاست های غیرقیمتی زمینه ای برای اثربخشی سیاست های قیمتی ایجاد می کنند.
به گفته این استاد، بدون ایجاد این زمینه نمی توان امیدوار بود که تغییرات قیمت بنزین منجر به کاهش چشمگیر مصرف بنزین شود که نمونه آن را می توان در طرح هدفمندی یارانه ها دید و مصرف بنزین کاهش یافت.
قاسمی تاکید کرد: بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۱۲ مطالعه روی بنزین در ایران صورت گرفته بود؛ قیمت بنزین در سال ۲۰۱۷ میلادی در ایران سه و هفت صدم دلار، در برزیل یک و ۱۴ صدم دلار، در هند یک و ۱۰ صدم دلار و در چین ۹۰ صدم دلار بود.
مدیرگروه انرژی دانشگاه علامه اظهار داشت: ما یک شوک ارزش قیمت مسکن داشتیم و پیامدش این بود که بسیاری از مستاجران فاقد قدرت خرید از تهران به حاشیه ها رفتند و شوک بعدی برای آنها افزایش قیمت بنزین بود که بیشتر این اعتراضات در حاشیه شهرها رخ داد.
قاسمی گفت: قیمت سوخت بر محل زندگی افراد تاثیر دارد و خیلی به گرفتن خانه در نزدیکی محل کار فکر نمی کنند؛ اما با افزایش قیمت ها تلاش برای زندگی در حوالی محل کار دارند.
استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: افراد به دلیل نداشتن توانایی تهیه مسکن و به علت ارزانی قیمت سوخت به حاشیه شهرها رفتند، اما این افزایش قیمت هم به آنها شوک وارد کرد.
ضرورت پرداخت مبالغ جبرانی در طرح های اصلاح ساختار اقتصادی
در ادامه این نشست داوود دانش جعفری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در پاسخ به سوال یکی از دانشجویان که آیا این مجمع در جریان افزایش قیمت بنزین بود، پاسخ منفی داد و گفت: مجمع تشخیص مصلحت نظام در جریان این تصمیم و افزایش قیمت بنزین نبود.
وی درباره افزایش قیمت بنزین اظهار داشت: هدف افزایش قیمت بنزین چه اصلاح ساختار چه جمع آوری منابع برای کسری بودجه دولت، باید از قبل تدابیری برای این تصمیم در نظر گرفته می شد.
دانش جعفری تاکید کرد: این تدابیر به اجرای بهتر طرح افزایش قیمت بنزین کمک می کرد؛ در ادبیات موضوع افزایش قیمت، چک لیست بلند بالایی شاید شامل ۲۰۰ کار باید تهیه می شد تا بعد از آماده سازی این قسمت ها، طرح قابلیت اجرایی شدن پیدا می کرد.
وی افزود: یکی از این چک لیست ها، آماده سازی ذهنی مردم و سوالات آنها بود.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: بحث اصلی در طرح های آزادسازی قیمت حامل های انرژی، بررسی هدف اجرای طرح است؛ این طرح سال ۸۹ در ایران اجرا شد که بازتاب جهانی داشت.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام خاطرنشان کرد: حتی صندوق بین المللی پول مقاله مفصلی در این باره منتشر کرد.
دانش جعفری به اهداف دولت اشاره کرد و گفت: هدف ها دو دسته هستند. یک سری از اهداف برای افزایش درآمد دولت است؛ به‌طور مثال مالیات بر سوخت و انرژی وضع کرد تا کسری درآمد خود را تامین کند.
وی اظهار داشت: هدف برخی طرح ها، اصلاح ساختار اقتصادی کشور است. به عنوان مثال قاچاق سوخت به دلیل تفاوت قیمت سوخت در داخل و خارج کشور زیاد اتفاق می افتد یا آلودگی های زیست محیطی باعث ایجاد مشکل برای مردم می شود.
دانش جعفری درباره دسته دوم اهداف یادآور شد: دسته دوم اهداف، تلاش برای افزایش درآمد و جبران کسری بودجه است که البته رفاه خانواده تحت تاثیر آن قرار می گیرد و کاهش می یابد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: در چنین طرح هایی باید جبرانی به خانواده پرداخت شود تا رفاه آنها کاهش نیابد.
به گفته این استاد دانشگاه، اگر شرکت‌ها با توجه به افزایش قیمت نهاده ها اجازه افزایش قیمت محصولات داشته باشند، ارزش سهام آنها تغییری نمی کند، اما اگر دولت اجازه افزایش قیمت محصول را به شرکت ندهد، ارزش سهام شرکت افت پیدا می کند.
وی تاکید کرد: تنها راه خروج اقتصاد ایران از رکود، افزایش میزان عرضه از طریق افزایش بهره وری است و با توجه به اطلاع از هدف دولت، می توان سناریوهای مختلفی را مطرح کرد؛ به نظر می رسد دولت با قصد اصلاح ساختار اقتصادی، تصمیم به افزایش قیمت حامل های انرژی گرفت.