خشکسالی‌های ۲۰ ساله و ضعف پوشش گیاهی در چند سال گذشته سبب کاهش نفوذپذیری سطح خاک شده به طوری که بارندگی‌های اندک و رگباری حتی با ۲۰ میلیمتر هم به وجود آورنده روان آب در این استان است.
علاوه بر این وجود برخی زیرساخت‌ها برای مدیریت سیلاب و هدایت آب‌های سطحی و اتخاذ راهکارهای پیشگیری از سوی آحاد جامعه، نقش اثرگذاری در جلوگیری از وقوع بحران‌های احتمالی دارد که در میزگرد تخصصی ایرنا با حضور مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، رییس گروه صدور پیش‌بینی و پیش آگاهی‌های جوی اداره کل هواشناسی و معاون خدمات شهری شهردار بیرجند به بررسی این موضوع پرداخته شد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی در این نشست گفت: با توجه به خشکسالی‌ها و کاهش نفوذپذیری خاک دستگاه‌های زیرمجموعه مدیریت بحران همواره در ایام بارش در آماده باش هستند و این آمادگی تا اواخر خرداد سال بعد ادامه دارد اما متاسفانه اطلاع ناکافی مردم در زمینه خطر سیل و روان آب مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
سید ابوالحسن میرجلیلی با بیان اینکه از سال زراعی گذشته تاکنون تلفات انسانی ناشی از سیل در استان سه نفر بوده است افزود: به اذعان همه کارشناسان این تلفات براساس بی‌احتیاطی افراد به وقوع پیوسته است.
وی با بیان اینکه سال گذشته ۱۵۰ نفر طبق آمار کارشناسی از مرگ حتمی در سیلاب استان نجات یافتند تصریح کرد: اقدامات پیشگیرانه و آمادگی نیروهای امدادی و عملیاتی باعث نجات جان این تعداد از هموطنانمان در استان شد.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی گفت: بارندگی‌ها چه پیش‌بینی شود چه نشود در چند سال گذشته با بارندگی‌های کم هم شاهد وقوع روان آب در بازه زمانی کوتاهی بودیم که برگرفته از اقلیم این استان است.
وی یادآور شد: با ۱۶ میلیمتر بارندگی در سال زراعی گذشته شهر بیرجند دچار بحران شد و استانی هستیم که با این مقدار بارندگی هم روان آب داریم.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی اظهار داشت: امروز تمامی بازوهای مدیرت بحران برگرفته از هلال احمر، آتش‌نشانی، راهداری، آب منطقه‌ای و اورژانس با اقدامی جهادی جلوی بسیاری از بحران‌ها را براساس کار کارشناسانه گرفته‌اند.
وی گفت: در سیل ابتدای امسال با اینکه بارندگی‌های بالای ۱۰۰ میلیمتر و افزایش چهار برابری بارش‌ها را در خراسان جنوبی داشتیم اما کمترین میزان خسارات را متحمل شدیم به طوری که خسارات نسبت به سال زراعی گذشته ۳۶ درصد کاهش داشت.
میرجلیلی بیان کرد: از سه سال گذشته تاکنون به دستور استاندار خراسان جنوبی تیم‌هایی برای بازدید از نقاط سیل‌خیز استان اعزام می‌شوند تا بایدها و نبایدهای مربوط به دلایل سیل را مورد بررسی قرار دهند.
وی افزود: برای سال زراعی جدید ۲۴ تیم به نقاط مختلف استان اعزام شدند تا قبل از وقوع بارش‌های رگباری همه دستگاه‌های مربوطه آمادگی‌های لازم را داشته باشند.
میرجلیلی اظهار داشت: با توجه به وضعیت جغرافیایی بیرجند مرکز خراسان جنوبی این موضوع با جدیت مورد بررسی قرار گرفت و خیلی از مبادی حادثه‌خیز مرتفع شد و بقیه در دست اقدام است.
وی گفت: در این بازدیدها تمامی سیل‌بندها، دیوارهای حفاظتی و مستحدثات مربوط به جلوگیری از سیلاب مورد بررسی قرار گرفت و امکانات موردنیاز به روزرسانی شد که این مهم در سامانه اخیر در گردنه‌های ثمن شاهی، پدران و خونیک برای مقابله با برف اجرایی شده است.
وی با بیان اینکه ۹۰ درصد مقابله با بحران به عوامل پیشگیرانه ختم می‌شود یادآور شد: مدیریت مخازن و سدها یکی از مهمترین عوامل پیشگیرانه سال زراعی گذشته بود که اگر آب سدهای نحرین مدیریت نمی‌شد به طور قطع با مشکلات عدیده‌ای در این استان روبه رو می‌شدیم.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی تاکید کرد: اخطاریه‌های هواشناسی در خراسان جنوبی فقط به یک ماه ختم می‌شود که اگر مردم در کنار دستگاه‌های امدادی و عملیاتی نسبت به رعایت عوامل پیشگیرانه اقدام کنند بسیاری از مشکلات موجود کاهش خواهد یافت.
وی با بیان اینکه اطلاع رسانی، آگاهی‌بخشی و آموزش در صدر اقدامات پیشگیرانه است افزود: سال گذشته در جاده‌های خراسان جنوبی بیش از سه هزار زنجیر چرخ به دلیل عدم آگاهی مردم توسط نیروهای امدادی و عملیاتی بسته شده است که توصیه می‌شود رانندگان نسبت به فراگیری استفاده از وسایل ایمنی اقدام کنند.
افزایش ۳۹ درصدی بارندگی‌ها در سال زراعی جاری
رئیس گروه صدور پیش‌بینی و پیش آگاهی‌های جوی اداره کل هواشناسی خراسان جنوبی هم در این میزگرد گفت: با توجه به میانگین بارندگی‌ها از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون بارش‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۹ درصد افزایش داشته است.
جواد نخعی افزود: بارندگی‌های اخیر از نوع بارندگی‌های مداوم از ابرهای میانی بود، هرچند شدت بارندگی‌ها در برخی از مناطق متوسط به بالا گزارش شد اما بنا به مدت زمان زیاد بارندگی مساله حادی از نظر حجم بارش‌ها نداشتیم.
وی گفت: طبق اعلام ایستگاه‌های بیرجند، قاین، نهبندان، خور، فرودس، بشرویه و طبس ۲۰.۹ میلیمتر بارندگی در این مدت به ثبت رسیده که این بارندگی‌ها در مدت مشابه سال قبل ۱۵ میلیمتر بوده است.
نخعی بیان کرد: در این مدت قاین با ۵۱.۹ میلیمتر بیشترین بارندگی را داشته است.
وی افزود: با توجه به آمار موجود پیش‌بینی هواشناسی خراسان جنوبی بارش‌ها در دی ماه جاری پنج تا ۱۰ درصد کمتر از نرمال خواهد بود و در آذرماه شهرستان‌های بیرجند و خوسف هم بارندگی کمتر از نرمال خواهند داشت اما بارندگی‌ها در بهمن جاری به صورت نرمال خواهد بود در حالی که آبان ماه شاهد افزایش بارندگی‌ها از وضعیت نرمال بودیم.
وی گفت: ۴۸ درصد بارش‌ها در خراسان جنوبی مربوط به زمستان، ۳۲ درصد بهار، ۱۹ درصد پاییز و یک درصد تابستان است.
نخعی گفت: از ابتدای سال زراعی جاری تاکنون قاین با ۵۱.۹ میلیمتر و طبس با ۶.۵ میلیمتر به ترتیب بیشترین و کمترین بارندگی‌ها را داشته اند.
تغییر رژیم بارندگی‌ها و اهمیت اطلاع رسانی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی هم گفت: تغییر رژیم بارندگی‌ها به نوع رگباری و کوتاه‌مدت در استان جلوی هرگونه ظرفیت‌سازی را گرفته است که جز اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مردم نمی‌توان از بحران عبور کرد.
حسین امامی افزود: آمادگی قبل از بحران مقدار زیادی از مشکلات را کاهش می‌دهد که اگر مردم به هشدارها اعتماد و توجه کنند بسیاری از دغدغه‌های مربوط به بحران پس از سیلاب مرتفع خواهد شد.
وی گفت: در سال‌های اخیر اقدامات مناسبی برای رفع بحران سیلاب در استان توسط دستگاه‌ها صورت گرفته به طوری که راهکارها مشخص و اولویت بندی‌های مناسب انجام شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی با بیان اینکه در سال جاری بارندگی‌های نرمالی خواهیم داشت، تصریح کرد: در بحث مدیریت سیلاب خراسان جنوبی شاهد همکاری مناسبی بین دستگاه‌های ذیربط هستیم.
وی از وسعت و تعداد دیتای هواشناسی استان به عنوان یک دغدغه در مدیریت سیلاب یاد کرد و گفت: کارگروه مدیریت سیلاب در مجموعه وزارت نیرو شکل گرفته است که در قالب این کارگروه برای ریزش‌های چندروزه پیش بینی‌های دقیقی صادر می‌شود.
امامی یادآور شد: بر اساس همین پیش‌بینی‌ها اقدامات پیشگیرانه مناسبی در سراسر استان انجام دادیم که مهار آب خروجی شهر در بیرجند، طبس و برخی شهرهای در معرض از مهمترین اقدامات است اما ساخت و سازهای در حریم رودخانه همچنان دغدغه است که باید چاره‌اندیشی شود.
وی اظهار داشت: در امر پیشگیری مسیر رودخانه‌ها را بازگشایی کردیم که تاکنون ۷۵۰ کیلومتر از رودخانه‌های استان پهنه‌بندی شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی افزود: در بحث مدیریت مخزن سدها مخازن موجود دارای ظرفیت محدودی هستند، باید مدیریت شود که آب بیهوده هدر نرود و از طرفی ورودی مخازن هم مورد توجه قرار گیرد.
وی گفت: در سد نهرین سال گذشته سه میلیون متر مکعب آب را رها کردیم تا سیلاب بعدی را بپذیریم هرچند مخالفت‌هایی هم از سمت کشاورزان وجود داشت اما اگر این مدیریت انجام نمی‌شد بدون شک باید شاهد بحران سیلاب در منطقه می‌بودیم.
امامی با بیان اینکه اقدامات زیادی از اوایل انقلاب تاکنون در بحث پروژه‌های آبخیزداری، سدها و بندسارهای مردم‌ساز صورت گرفته است، اظهار داشت: طبق بررسی‌های انجام شده ۵۰ درصد روان‌آب‌ها قابلیت مهار شدن در این سازه‌ها را دارند اما باید حق آبه و کانون‌های ریزگرد هم در استان مورد بررسی قرارگیرد.
وی با بیان اینکه روان‌آب‌ها باید با توجه به خشکسالی‌های چندین ساله و ظرفیت‌های زیست محیطی مهار شوند توضیح داد: اگر جلوی تمام آب گرفته شود شاهد افزایش کانون‌های گرد و غبار خواهیم بود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه در نوار مرزی موقعیت خوبی برای مهار سیلاب داریم اما این توقع نباید صورت گیرد که تمام روان‌آب‌ها مهار شود افزود: دغدغه روان‌آب‌ها زیاد نیست و باید از ظرفیت‌های کوچک هم استفاده درست شود.
وی گفت: در بحث تقاطع‌های خطرپذیر هم ۳۷ مورد تبدیل به پل شده که با توجه به حجم بالای پروژه‌ها اعتبارات سنگینی هزینه شده است اما همچنان تقاطع‌های خطرپذیر در دستور کار قرار دارد.
برخی از موانع و مشکلات شهری موروثی است
معان خدمات شهری شهردار بیرجند هم گفت: برخی از موانع و مشکلات شهری موروثی است و از سال‌ها قبل ظرفیت‌سازی نشده است.
محمد محمدزاده افزود: عدم ظرفیت‌سازی شهری در سال‌های قبل موانع و مشکلاتی را سر راه خدمات شهری قرار داده است که بدون همراهی مردم در زمان بحران مدیریت کمی دشوار می‌شود.
وی اظهار داشت: با توجه به اهمیت پیشگیری قبل از بحران به خصوص در موضوع سیلاب‌ها اقدامات قابل توجهی در سال‌های گذشته صورت گرفته که بر همین اساس تمام مسیر رودخانه‌ها، پل‌ها و کانال‌ها مورد ارزیابی و در صورت لزوم لایروبی شده است.
محمدزاده تصریح کرد: تمامی تجهیزات مورد نیاز مدیریت سیلاب در شهر بیرجند برای بحران احتمالی به روزرسانی شده و در حال حاضر از نیروی انسانی متخصص برای آماده باش‌ها استفاده شده است.
وی ادامه داد: در زمینه اعتبار مورد نیاز تجهیزات ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار با هماهنگی شورای شهر بیرجند اصلاح بودجه شده است و با مکاتبه‌ای که با دستگاه‌های مختلف داشتیم بخشی از تجهیزات مورد نیاز تامین شد.
معاون شهردار بیرجند از لوله‌گذاری مربوط به مهار آب در خیابان‌های مدرس و جمهوری خبر داد و گفت: از آنجایی که این ۲ خیابان از مهمترین مناطق اقتصادی شهری هستند در اولویت قرار گرفتند و این طرح در صورت نیاز در دیگر خیابان‌ها اجرا خواهد شد.
وی اخطاریه هواشناسی سال قبل بیرجند را یک مانور عملیاتی بین دستگاهی دانست و گفت: با اینکه بارش‌ها به خوبی مدیریت شد اما ۱۳ هزار کیسه شن بین مردم توزیع و عملکرد دستگاه‌ها مورد ارزیابی در موارد مشابه قرار گرفت.
شروع سال آبی در ایران از ابتدای پاییز آغاز می‌شود و تا ۳۱ شهریور سال بعد ادامه دارد.