مالیات بر حسب تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) پرداختی الزامی و بلاعوض است. مالیات ممکن است به شخص، مؤسسه، دارایی و غیره تعلق گیرد.
این ساده ترین تعریف مبحث مالیات در جهان شناخته می‌شود و تردیدی وجود ندارد که تمامی کشورها بخشی از درآمد خود را بر پایه مالیات استوار کردند تا به واسطه آن علاوه بر توسعه زیرساخت‌ها در راستای رفاه و معیشت افراد جامعه این دست از درآمدها را هزینه کنند.
ماجرا از کجا آغاز شد
آنچه که طی چند روز اخیر فضای فرهنگ و هنر کشور را متاثر خود کرد به مساله حذف معافیت مالیاتی هنرمندان بازمی گشت. این بزنگاه از پیش‌نویس اصلاح و ساماندهی معافیت‌های مالیاتی به قلم سازمان امور مالیاتی پیشنهاد شده بود آغاز شد.
بعد از آن، خانواده فرهنگ و هنر کشور در تمامی زیر شاخه‌های خود اعم از هنرهای تجسمی، سینما، تئاتر، موسیقی و فعالان فرهنگی و رسانه‌ای با استناد به اقتصاد خُرد حوزه فرهنگ و هنر در کشورمان نسبت به این مسئله واکنش نشان دادند.
واکنش آنها به بند ۷۹ پیش‌نویس لایحه اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی بود که در حال حاضر در وزارت اقتصاد در حال بررسی است. طبق آن بند مسئولان سازمان امور مالیاتی خواستار حذف معافیت مالیاتی هنرمندان یعنی بند لام ماده ۳۹ قانون مالیات های مستقیم شده بودند.
بند لام ماده ۱۳۹ قانون مالیات های مستقیم صراحت دارد: فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذیربط فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند از پرداخت مالیات معاف هستند.
اصحاب و خانواده فرهنگ و هنر کشور با استناد به این بند به عنوان یکی از بندهای قانون مالیات‌های مستقیم، با اشاره به اقتصاد بدنه نحیف فرهنگ و هنر در مقایسه با الگوهای اقتصاد کلان بنگاه های تجاری فعال و با تاکید بر وابستگی بخش‌های متعددی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری به کمک‌ها و یارانه‌های دولتی، نسبت به بند ۷۹ پیش‌نویس لایحه اصلاح قوانین و مقررات مالیاتی واکنش نشان دادند.
دست یاریگر دولت همراه خانواده فرهنگ و هنر
با تشدید واکنش جامعه هنرمندان و گمانه زنی‌های آنها در مورد حذف معافیت‌های مالیاتی و آثار مخربی که می‌توانست بر فعالیت این جامعه و محصولات و تولیدات فرهنگ و هنر کشور داشته باشد؛ دکتر سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به سه مقام مسئول دولتی معاون اول رئیس‌جمهوری (اسحاق جهانگیری)، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری (محمود واعظی) و نهاد متولی اصلاح معافیت‌ها یعنی وزیر امور اقتصاد و دارایی (فرهاد دژپسند) نگرانی خود را نسبت به اعمال این بند ابراز داشت.
با توجه به اولی بودن فرهنگ و هنر در برنامه‌ریزی‌ها، پیشبرد و اهداف کلان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و اهمیت بدنه دولت به فعالان عرصه فرهنگ و هنر روز یکشنبه ۱۰ آذر ماه، دکتر محمدباقر نوبخت معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه با صدور دستوری فوری، مخالفت دولت و مسئولان دولتی را با کاهش معافیت مالیاتی هنرمندان در لایحه بودجه ۹۹ اعلام کرد.
مطابق دستور فوری معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص پیش‌نویس یکی از تبصره‌های لایحه بودجه ۹۹ که بر اساس یکی از بندهای آن تمامی فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی، فرهنگی و هنری دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشمول ۵۰ درصد معافیت مالیاتی بودند؛ این بند حذف و فعالیت‌های مزبور مطابق قبل از معافیت ۱۰۰ درصدی مالیاتی برخوردار خواهند بود.
پرواضح است که این تصمیم در راستای حمایت از جامعه و خانواده هنرمندان و فعالان فرهنگی و تلاش برای یاری رساندن به بهبود تولیدات و محصولات فرهنگی از یک سو و از سوی دیگر تقویت مشاغل عرصه هنر و فرهنگ کشورمان اتخاذ شده است. همچنان که اعمال ۱۰۰ درصدی معافیت مالیاتی بدنه فرهنگ و هنر کشورمان با توجه به موج ایجاد شده اخیر، تاثیری مهم بر سرانه مصرف کالاها و محصولات فرهنگی خواهد داشت و اقدام دولت در تغییر این سیاست خود امر و دستاوردی بسیار بزرگ در شرایط اقتصادی فعلی حاکم بر جامعه شناخته می شود.
اما نکته‌ای که عجیب به نظر می رسد آن است که از روز یکشنبه و پس از اظهارنظر معاون رئیس جمهوری، عده‌ای از منتقدان با هدف گرفتن درآمد بالای تعداد محدود و معدودی از جامعه هنرمندان که در اصطلاح از آنها به نام سلبریتی یاد می‌شوند تلاش کردند تا تمام دستاور بزرگ دولت در راستای حمایت همه جانبه از جامعه فرهنگ و هنر سراسر کشور را زیر سوال ببرند!
آیا می توان تلاش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر امور اقتصاد و دارایی، معاون اول رئیس جمهوری و مدیر برنامه و بودجه از یک سو و از سوی دیگر حمیت و اراده بدنه دولت در راستای حمایت همه جانبه از هنرمندان و تاکید بر معافیت ۱۰۰ درصدی فعالان عرصه فرهنگ هنر و رسانه کشورمان از پرداخت مالیات را دستاوردی بزرگ و عظیم نشناخت و شمار نیاورد؟
این اقدام در گام نخست کمک و همراهی به خانواده فرهنگ، هنر و رسانه کشور شناخته می شد و در گام‌های بعدی کمک به توسعه و تعالی فرهنگ به عنوان یکی از مهمترین منویات مقام معظم رهبری که همواره در فرمایشات خود به آن اشاره داشته‌اند.
اعداد دروغ نمی گویند
با توجه بر اصلاح ساختار بودجه و توسعه پایه‌های مالیاتی بر مبنای اسناد بالادستی اعم از برنامه ششم توسعه، سیاست های اقتصاد مقاومتی مدنظر مقام معظم رهبری و سایر قوانین مربوط به آن در راستای گفته مسئولان اقتصادی کشور و کارشناسان بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور گسترده شده است که سهم مالیات بدنه جامعه فعالان فرهنگ و هنر کشورمان تنها عدد ۳۰۰ میلیارد تومان است.
مسلم است که قرار گرفتن عدد ۳۰۰ میلیارد تومان در برابر ۵۰ هزار میلیارد تومان، بسیار ناچیز به نظر می‌رسد و خود گواه بر اقتصاد نحیف فعالیت های فرهنگی، هنری و رسانه‌ای در کل کشور به شمار می رود.
به زبان ساده تر اگر بنا بود تا قانون معافیت مالیاتی فعالان فرهنگی و هنری حذف شود آنچه که بر درآمدهای دولت می‌افزود ۳۰۰ میلیارد تومان بود. در حالی که سبد حمایتی دولتی در کلیه بخش‌های فرهنگی، هنری، قرآنی و رسانه‌ای کشورمان آن‌گونه که در قانون بودجه ترسیم شده است عددی بسیار بالاتر از ۳۰۰ میلیارد تومان را شامل می شود.
بر حسب آمار موجود، خانواده فرهنگ و هنر کشورمان خانواده ای ۲۰۰ هزار نفره متشکل از چهار هزار ناشر، یک‌هزار و ۵۰۰ کتابفروشی، سه‌هزار و ۵۰۰ موسسه قرآنی، ۸۰ هزار فعال قرآنی، ۲هزار گروه هنری و تجسمی و تاتر در کشور و پنج هزار رسانه مکتوب و مجازی است. شاید تعداد افراد این خانواده به کسری کوچک از جمعیت ۸۰ میلیونی کشورمان برسد اما دامنه فعالیت و اثربخشی محصولات و تولیدات آنها در تمامی عرصه های هنری، فرهنگی، رسانه‌ای و قرآنی یکی از مهمترین استوانه‌های توسعه کشور بدنه فرهنگ را مد نظر قرار می دهد.
استوانه‌ای که نه تنها یکی از مهمترین اولویت‌های نظام جمهوری اسلامی ایران در تمامی سطوح به شمار می‌رود که تاثیرگذاری، خوراک و محصولات پدیدآورندگان این آثار در رسیدن آرامش، آسایش، امنیت، اعتماد به نفس و در یک کلام توسعه فرهنگی آحاد مردم جامعه نقشی غیر قابل انکار ایفا می‌کند.
با وجود تمام این مستندات هنوز مشخص نیست که دلایل نقد برخی از منتقدان نسبت به اعمال حذف معافیت‌های مالیاتی از بدنه فعالان فرهنگ، هنر و رسانه کشورمان صرفاً به واسطه تاکید آنها بر تفاوت درآمد سلبریتی ها نسبت به فعالان زحمتکش، عاشق و دلسوز زیر چتر خانواده فرهنگ هنر و رسانه مشغول فعالیت، بر چه استوار است؟
پاسخ به منتقدان با زبان قانون
دکتر سیدعباس حسینی‌نیک کارشناس حقوق، مدیر مسئول انجمن ناشران دانشگاهی و مدیر انتشارات مجد با مدرک دکترای حقوق سال‌ها به عنوان بازرس اتحادیه ناشران از یک سو و از سوی دیگر استاد مبانی حقوق، فعالیت و ارتباطی مستقیم با بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت فرهنگی این وزارتخانه، خانه کتاب و عموم ناشران سراسر کشور داشته است درباره دستور دولت مبنی بر حذف معافیت مالیاتی هنرمندان در قانون لایحه بودجه سال ۹۹ گفت: تردیدی وجود ندارد که یکی از دلسوزترین و از خود گذشته‌ترین افراد جامعه در بین فعالان و بنگاه‌های اقتصادی، خانواده فرهنگ، هنر و رسانه کشور است.
وی با تاکید بر اقتصاد خُرد فعالیت‌های فرهنگی و هنری، محصولات فعالان این عرصه به مخاطبان که جامعیت افراد جامعه کشور را در بر می گیرند یادآور شد: حمایت دولت از بدنه فعالیت‌های فرهنگی در قبال پرداخت یارانه‌های مستقیم از یک سو و از سوی دیگر حذف مالیات به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای حمایتی و تشویقی دولت‌ها در تمامی سال‌های بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی بر فعالیت‌های فرهنگی هنری کشورمان جاری و ساری بوده است. بر این اساس مشخص نیست که با موج ایجاد شده، دامنه انتقاد منتقدان به معافیت مالیاتی بدنه هنرمندان بر چه مسئله‌ای استوار است.
نص صریح قانون در حوزه معاف شدن خانواده و فعالان فرهنگ و هنر از پرداخت مالیات صرفاً به شرایطی باز می گردد که افراد؛ موسسه و یا بنگاه اقتصادی برای فعالیت‌های خود با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دایر کرده باشند. در حقیقت معافیت بر دریافت مالیات نسبت به فعالیت موسسه و نهادی که این افراد مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برای آن دریافت کرده باشند اعمال خواهد شد و دیگر درآمدهای این مجموعه، همچون درآمد سلبریتی ها که خارج از عرف درآمد حاصل از بدنه فعالیت های فرهنگی، هنری در کشور به شمار می رود را شامل نمی شود و به دلیل خروج از قوانین نحوه درآمد، مشمول دریافت مالیات خواهد شد.
به گفته حسینی‌نیک این مساله تنها به بدنه فرهنگ و هنر مربوط نیست. به عنوان مثال در ورزش‌های حرفه ای و پردرآمد مانند حوزه فوتبال، تمامی باشگاه‌های ورزشی، پیشوند فرهنگی - ورزشی را یدک می‌کشند. اما با توجه به درآمدهای بالای بازیکنان فوتبال که خارج از سقف تعرفه مشخص و میانگین درآمدی اصناف، انجمن ها و گروه های فعال در بنگاه‌های اقتصادی کشورمان را شامل است، درآمد مازاد بر درآمد مشخص و مورد تایید انجمن و اصناف آنها مشمول دریافت مالیات می شود.
از صحبت های دکتر سیدعباس حسینی‌نیک می توان اینگونه نتیجه گرفت که انتقادهای مطرح شده عده از منتقدان نسبت به معافیت های مالیاتی از بدنه فرهنگ و هنر کشور محلی از اعراب ندارد! چرا که مطابق نص صریح قانون؛ انجمن‌ها و اصناف هستند که میزان درآمد مشخص از فعالیت‌های فرهنگی را به شکلی عادلانه مشخص کرده‌اند و هر آنچه ورای این مسئله باشد مشمول دریافت مالیات می شود.
از سوی دیگر افراد یا چهره‌هایی که از آنها به عنوان سلبریتی یاد می‌شود تنها در بخشی از مالیات، معاف خواهند شد که بنگاه، موسسه و یا انجمنی تحت مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به نام آنها صادر شده باشد به این ترتیب تنها فعالیت‌های آن بنگاه فرهنگی مشمول معافیت مالیاتی خواهد شد.
از امین خرمی