اصولا یکی از علل اصلی بروز مشکلات و اختلافات در منطقه خلیج فارس به خاطر حضور و سیاست های تفرقه افکنانه برخی قدرت های فرامنطقه ای است که تنها راه تامین و ادامه منافع، فروش سلاح های خود و بازگرداندن درآمدهای نفتی منطقه را در چنین اختلافاتی دنبال می کنند و اجازه نمی دهند تا کشورهای حوزه خلیج فارس خود راسا در کنار یکدیگر مشکلات را حل کرده و به دور از برخی تنش ها به حیات و بهره مندی از مزایای آن ادامه دهند.
امنیت پایدار بدون دخالت بیگانه
کارشناسان سیاسی می گویند، دستیابی به امنیت پایدار در منطقه نیازمند توافق و تفاهم مجموعه کشورهای حوزه خلیج فارس و رفع تمامی سوء تفاهم‌های موجود در مورد مسایل دوجانبه و چند جانبه است.
امنیت مشترک با همسایگان مبتنی بر پایبندی به اصول مشترکی است که اسناد سازمان ملل آن را مشخص می کند، اصولی مانند حاکمیت، خودداری از تهدید و زور، حل بحران ها به شکل مسالمت آمیز، احترام به حاکمیت کشورها و حفظ اراضی و حریم مرزهایشان، خودداری از دخالت در امور داخلی کشورها و حق تعیین سرنوشت.
امنیت، صلح و توسعه در هم تنیده‌اند و کشورهای منطقه برای رسیدن به آن باید به تعاملی فراگیر و سازنده و در هم‌افزایی با یکدیگر به این مهم دست یابند.
کشوری که به هیچ یک از تعهدات خود نه در ارتباط با ایران و نه در مراوده با سایر کشورها پایبند نیست، نمی‌تواند قابل اعتماد باشد.
تجربه دستکم ۴ دهه اخیر به ویژه تلاش های ناکام اخیر آمریکا برای ایجاد ائتلاف بین المللی به بهانه برقراری امنیت در خلیج فارس نشان می دهد که تنها ائتلاف‌هایی در منطقه راه‌گشا، امنیت‌ساز و پایدار می‌ماند که بیگانگان در آن نفوذ و دخالتی نداشته باشند.
به عبارتی کشورهایی که بیشترین سهم را در ایجاد تنش و ناامنی در منطقه داشته‌اند و با به راه انداختن جنگ‌های متعدد و گسترش تروریسم، منطقه را به آشوب و نابودی کشانده اند هرگز به دنبال ثبات و امنیت خلیج فارس نبوده و صرفا تامین منافع خود و غارت منطقه را دنبال می‌کنند.
آتش افروزی در یمن، یکی از نشانه های رویکرد جنگ طلبانه و امنیت سوز قدرت های سلطه گر در منطقه است که ادامه این نسل کشی جز در خدمت منافع دشمنان صلح و امنیت منطقه همچون آمریکا و اسراییل نیست .
روند ۵ سال و نیم گذشته اثبات کرده که صلح در کشور جنگ زده یمن با استفاده از زور امکان پذیر نیست . مسئله یمن پیچیدگی های خاص و لایه پنهان مختص خود را دارد که باید ابتدا با برقراری آتش بس به سراغ سایر مسایل آن رفت .
ایران پایگاه صلح
امنیت مشترک با همسایگان مبتنی بر پایبندی به اصول مشترک به معنای فراموش کردن اختلاف ها نیست، اما خواستۀ اصلی آن است که اختلاف ها، دوستی ها را مکدر نکند. هدف جمهوری اسلامی از ارایه ابتکار صلح هرمز همین منطق است تا ضمن احترام به اختلاف نظرها، منافع مشترک همه کشورهای منطقه تأمین شود؛ زیرا مبنای این بازمهندسی پیشگیری از تحکم کشورهای نیرومند بر کشورهای دیگر است. به این ترتیب، کشورهای کوچک منطقه اجازه مشارکت در مسائل آن را می یابند و می توانند منافع خود را حفظ کنند.
از نگاه جمهوری اسلامی ایران درک مشترک از مفهوم همسایگی و همسایگی به عنوان عامل همبستگی و ائتلاف، توسعه زیرساخت‌ها برای همکاری های گسترده تر و همه جانبه اقتصادی و تجاری و همچنین توسعه مشارکت‌ها در بخش‌های مختلف از جمله همکاریهای منطقه ای به عنوان تضمین کننده ثبات، امنیت و سعادت در منطقه است.
جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده که برای حفاظت از حسن همجواری، امنیت و منافع مشترک، آماده همکاری با همه طرف ها است.
از نگاه تهران کشورهای منطقه به جای اینکه امنیت خود را از طریق بازیگران فرامنطقه ای یا سلاحهای پیشرفته دنبال کنند، با ایجاد روابط مستحکم با همسایگان و بدون اتکا به بیگانگان می توانند به امنیت پایدار و دراز مدت دست یابند.
تهران بر اساس همین دیدگاه به جای تقابل، راه همکاری با سایر کشورهای منطقه را در پیش گرفته و اگر چه برخی همچنان بر طبل اختلافات می کوبند، اما این راهبرد اثرگذار تهران در توسعه روابط با کشورهایی مانند قطر و عمان و تا حدود زیادی کویت اثربخش بوده، به نحوی که سطح مناسبات با این کشورهای همسایه را از دو سال گذشته به میزان قابل توجهی ارتقا داده است .
اثرگذاری این سیاست در سخنان "یوسف بن علوی" وزیر مشاور در امور خارجه سلطنت عمان که دیروز ( دوشنبه ) برای سومین بار طی یک سال اخیر به تهران سفر کرد ، متبلور شد.
بن علوی که در این سفر تاکنون با رییس مجلس ، وزیر خارجه و دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار کرده است، ایران را "پایگاه صلح " در منطقه معرفی کرد و گفت که ایران همواره کشورها را به آرامش دعوت کرده و طرح صلح هرمز نیز نشان می دهد که ایران به دنبال آرامش است به همین دلیل باید از فرصت این ابتکار برای برطرف کردن بحران های منطقه استفاده کنیم .
وی با بیان این موضوع که هدف تحریم های آمریکا علیه ایران، تحقق پیدا نکرده و این موضوع باید جدی گرفته شود، افزود: شکی نیست، تحریم کشوری که پرچم صلح را در دست دارد، پسندیده نیست.
وی با اعلام اینکه عمان همواره در کنار جمهوری اسلامی ایران است و تردیدی در حقانیت طرح صلح هرمز ندارد، اضافه کرد: در حال حاضر آمریکایی ها نمی دانند چگونه از تنگنای مشکلات به وجود آمده خارج شوند.
کاهش تنش کلید حل مشکلات
تنش در منطقه به نفع هیچ یک از کشورهای حوزه خلیج فارس نیست و باید از توسعه آن به هر نحو جلوگیری شود، لذا جمهوری اسلامی ایران از هر حرکت و ابتکاری که با حسن‌نیت در راستای کاهش تنش‌ها در منطقه انجام شود، استقبال و به آن کمک خواهد کرد. اراده ایران برای گفت و گو با همه کشورهای منطقه جدی است و پویش صلح هرمز در همین راستا ارائه شد.
برای دستیابی به اشتراک در مورد مسایل عنوان شده، منطقه نیازمند کشوری است که با درک عمیق از تحولات جهانی، سابقه شایسته ای در نزدیک تر کردن و همسو نمودن دیدگاههای کشورهای منطقه داشته باشد که به نظر می رسد طی دو دهه اخیر در اثر دخالت بیگانگان تا حد زیادی دچار اختلاف شده اند.
نقش عمان در ایجاد فضای صلح و آرامش در منطقه قابل توجه بوده است .در واقع اگر بخواهیم دولت های حاشیه جنوبی خلیج فارس را بر اساس واقع بینی دیپلماتیک مبتنی بر آینده نگری و حضور در نظام های منطقه ای رتبه بندی کنیم، قطعا عمان تحت رهبری "سلطان قابوس"، امتیازات ویژه ای به لحاظ درک عمیق تحولات منطقه و جهان دارد و می تواند این ماموریت دشوار را به سر منزل مقصود برساند.
حمیدرضا بانصیری