این روزها به واسطه ۱۶ آذرماه برای دانشجویان و دانشگاهیان خاص است، همان قشری که امام خمینی (ره) به عنوان جوانان روشنفکر، جوانان ارزنده اسلام، دانشجویان عزیز، دانشجویان مسلمان و مبارز، دانشجویان انقلاب، فرزندان ایران، قوه متفکره ملت و ... نام می بردند و برای دانشجو ارزش و اهمیت خاصی قائل بودند.
وصیت اینجانب به جوانان عزیز دانشسراها، دبیرستان ها و دانشگاه ها آن است که خودشان شجاعانه در مقابل انحرافات قیام نمایند تا استقلال و آزادی خود و کشور و ملت خودشان مصون باشد. صحیفه امام (ره)؛ ج ۲۱، ص ۴۳۱. جمله ای که از قیام شجاعانه در مقابل انحرافات سخن می گوید.
بر اساس نتایج پژوهش ها همانطور که هر جامعه ای دارای گروه های مرجع است، در جامعه ایرانی نیز در عرصه فکری؛ دانشگاهیان در کنار اساتید یکی از بالاترین گروه های مرجعی هستند که اعتماد افراد جامعه به آنان بیشتر است به همین دلیل مطالبه‌گری، کنش و کنشگری دانشجو برای جامعه مهم است.
رهبر انقلاب اسلامی بارها مطالبه گری دانشجویان را با اهمیت خوانده و تاکید کرده اند که برطرف کردن مشکلات کلان کشور بر عهده مسوولان عالی رتبه است اما مطالبه گری دانشجویان اگر با مطالعه و اطلاعات دقیق و درست همراه باشد، قطعاً زمینه ساز تلاش بیشتر مسوولان برای حل مشکلات خواهد بود، همین جمله کافی است تا بدانیم که دانشجو علاوه بر درس خواندن و کسب علم وظایف بسیار سنگینی در کشور بر دوش دارد.
اینکه فقط درس بخوانیم کافی نیست، در کنار این ضرورت به فرموده و سفارش رهبر معظم انقلاب، دانشجو باید دارای بصیرت باشد و به محیط دانشجویی و مسائل و تحولات کشور، منطقه و جهان با چشم باز نگاه کند.
استادیار جامعه شناسی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری معتقد است: هرچند اُفت سرمایه اجتماعی نسبت به ۲۰ سال گذشته در جامعه محسوس است اما به نسبت قشرهای دیگر، دانشجو سرمایه اجتماعی بالاتری به شمار می رود، برای همین فعالیت های او در عرصه ها و بخش های مختلف بر اساس نیازهای جامعه می تواند مهم باشد.
مهدی حسین زاده فرمی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: در سال های اخیر بسترها و نهادهای خوبی برای فعالیت های دانشجویی ایجاد شده است، به عنوان مثال دوره تحصیلی خودم در مقطع کارشناسی در دهه ۷۵ را وقتی با زمان کنونی مقایسه می کنم، به این نتیجه می رسم که در آن مقطع تشکل ها محدود بود و ما مجبور بودیم همه فعالیت های صنفی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی هنری را در قالب یک تشکل خاص انجام دهیم.
وی گفت: اما اکنون اینگونه نیست، اگر دانشجو به امور هنری علاقه مند باشد، می تواند به کانون تئاتر، کانون هنرهای تجسمی و کانون سینما برود، اگر به امور اجتماعی از نوع خیریه عام المنفعه متمایل باشد می تواند به کانون هلال احمر و کانون آسیب های اجتماعی مراجعه کند و اگر سیل یا زلزله ای رخ داد می تواند در آن میدان فعال شود. اگر هم دانشجو علاقه مند به گرایش های فکری سیاسی باشد می تواند به تشکل های مختلف اسلامی بپیوندد.
استادیار جامعه شناسی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: در جامعه ایرانی به اقتضای اینکه در این سال‌ها تعداد بسیاری دانشگاه ایجاد شده و دانشجوها افزایش یافته است، به دلیل تکثر مراکز آموزش عالی در هر خانواده و شهر و روستا حداقل یک دانشجو وجود دارد.
دانشگاه برای همه مهم شده است
حسین زاده اظهار داشت: گویی امروز دانشگاه برای همه مهم شده است و فقط منحصر به قشر فرهنگی نیست، همه به دنبال فرستادن فرزندان خود به دانشگاه هستند. به طوری که همه نهادها همچون حوزه، سپاه، ارتش و نیروی انتظامی هم برای خود دانشگاه تاسیس کرده اند.
وی تصریح کرد: این تعدد و تکثر، اهمیت نقش دانشجو را گوشزد می کند که دانشجو در همه بخش های جامعه حضور دارد و نوع نگاه و عملکردش در همه بخش های جامعه اثرگذار است.
فعالیت‌های دانشجویی اوضاع خوبی ندارد
وی در مورد فعالیت دانشجویان در تشکل های دانشجویی گفت: امروز فعالیت های دانشجویی اوضاع خوبی ندارد، کمتر از ۹ درصد دانشجویان فعالیت خارج از کلاس، تشکل ها، انجمن ها و کانون ها، شورای صنفی و غیره دارند.
حسین زاده با بیان اینکه بخشی از این موضوع به خودمان بازمی گردد که بد عمل کردیم، اظهار داشت: بخش دیگر موضوع مربوط به بروکراسی سخت اداری است، مثلا دانشجویان تصمیم می گیرند نشریه‌ای را منتشر کنند، که قوانین بسیاری را مقابل خود مشاهده می کنند. به طوری که ترجیح می دهند آن کار را انجام ندهند.
وی همچنین بی انگیزگی را یکی دیگر از دلایل کمرنگ شدن فعالیت دانشجویی ذکر و اضافه کرد: دانشجو با خود فکر می کند که اوضاع کار در خارج از دانشگاه خوب نیست و این انگیزه هر نوع فعالیت دانشجویی خارج کلاس را از او سلب می کند.
به گفته وی، دانشجو امیدوار نیست که فعالیت دانشجویی بهره و کارکردی برای او پس از دوران دانشجویی داشته باشد به همین دلیل فعالیت درون این تشکل ها اگر نگوییم مرده اما در کما است.
استادیار جامعه شناسی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توضیح داد: البته ما می دانیم که شخصیت دانشجو بیرون از دانشگاه در حال ساخته شدن است، فضای مجازی این امکان را به آنها داده است، به عنوان مثال گروه های کوهنوردی و غیره برای خود تشکیل می دهند، نهادهای رسمی می گویند باید در سفرها و اردوها اختلاط جنسی نباشد اما آنها خارج از این ضوابط و سازوکارهای قانونی، برای خود برنامه ها را می گذارند.
دانشجو نیازمند مشاهده تکثر نگاه‌هاست
حسین زاده با یادآوری این نکته که قشر دانشجو هم به اقتضای سنی مملو از انرژی و هم از لحاظ ذهنی کنجکاو است، گفت: دانشجو باید اجازه یابد تکثر نگاه ها را ببیند.
وی ادامه داد: دانشگاه های ما باید این بسترها را فراهم کنند که هم تخلیه انرژی در این نهادها و تشکل ها انجام شود و هم دانشجو تکثرها را مشاهده و بهترین آن را انتخاب کند، نمی توان گفت که صرفا یک یا ۲ تشکل و گروه است و اگر می خواهی فعالیت کنی، فقط در این چند گروه فعال باش، مشخص است دانشجو از خیر فعالیت می گذرد و وارد این گروه ها و تشکل ها نمی‌شود.
وی درباره مزایا و معایب فعال نبودن دانشجو در تشکل های دانشجویی و امور خارج از کلاس اظهار داشت: همانطور که من به عنوان پدر خانواده باید بر فرزندانم البته بدون دخالت مستقیم نظارت کنم، بدانم آنها چه می کنند، چه زمانی می آیند و می روند و چه عملکردی دارند و احیانا اگر به اقتضای سن جوانی و کم تجربگی خطایی کنند، بتوانم تا حدی از تعداد این خطاها کم کنم، ورود دانشجو اگر سختگیرانه نباشد می تواند در قالب نهادهای دانشجویی انجام شود، معاونت فرهنگی و بالادست می توانند ببیند چه اتفاقی رخ می دهد و احیانا می توانند خطاهای احتمالی را کاهش دهند.
استادیار جامعه شناسی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم افزود: اما اگر فعالیت دانشجو در قالب تشکل های دانشجویی نبوده و متولی دانشگاه شاهد آن فعالیت ها نباشد، ممکن است منجر به اتفاقات مختلفی شود.
حسین زاده گفت: به عنوان مثال آمار آسیب های اجتماعی دانشجویان در حال افزایش است و این همان ندیدن ها است و اگر دانشجو در قالب دانشجویی فعالیت نمی کند، مسیرهایی را می رود که سرانجام به افسردگی و آسیب های مختلف ختم می شود.
محمد علی احمدی استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی (ه) قزوین نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: در جوامع مختلف یکسری گروه ها و اقشار مختلف هستند که پیشرو بوده و مردم عادی حساب ویژه ای روی آنها باز می کنند.
وی اظهار داشت: به طور طبیعی دانشجو و قشر تحصیلکرده از جمله اقشار و طبقات اجتماعی است که مردم چشم امید به آنها دارند زیرا حرکت دانشجویی در جوامع مختلف نتایج بسیار خوبی می تواند به بار آورد.
این استاد دانشگاه افزود: مسوولان در جوامع مختلف برای نیروهای متخصص یک جامعه اهمیت قائل می شوند، دانشجویانی که در حال تحصیل هستند، در حقیقت قرار است فردای هر جامعه ای را بسازند و مدیریت جامعه را در آینده در دست بگیرند، به همین سبب موضع گیری شان در جوامع مختلف از جمله جامعه ایرانی می تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
احمدی ادامه داد: در دانشگاه های مختلف دنیا به صورت تخصصی در مورد موضوعات مختلف پژوهش و تحقیق می شود و در کشورهای پیشرفته تر به صورت حرفه‌ای دانشجویان در زمینه های مختلف از جمله حوزه های علوم انسانی، فنی، علوم طبیعی و غیره متخصص هستند و نظرات و دیدگاه هایشان بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.
استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی (ه) قزوین گفت: دانشجو اگر منزوی نباشد و این تاثیرگذاری را باور داشته و از مسوولان کشور پرسشگر باشد، در جامعه بسیار موثر خواهد بود، به همین دلیل جنبش های دانشجویی در کشورهای مختلف جدی گرفته می شود.