تهران- ایرنا- چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک برجام ۱۵ آذر ماه ۱۳۹۸ با حضور «عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، «هلگا اشمید» دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و نمایندگانی از روسیه، چین، آلمان، فرانسه و انگلیس در وین برگزار شد.
این جلسه در شرایطی برگزار شد که خروج یک طرفه آمریکا از برجام و گام چهارم کاهش تعهدات هسته ای جمهوری اسلامی ایران، نگرانی‌های جهانی در خصوص سرنوشت توافق هسته‌ای ایران با کشورهای ۵+۱ را افزایش داده بود.
همچنین برگزاری نشست کمیسیون مشترک در حالی بود که چند هفته پیش از آن ایران گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای خود را اجرا کرد و روز قبل از نشست نیز اعلام شد سه کشور اروپایی در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد، برنامه موشکی ایران را ناسازگار با قطعنامه ۲۲۳۱ خوانده‌اند که با واکنش وزیر امور خارجه ایران همراه بود.
فرانسوی‌ها به‌صراحت گفته بودند که اگر ایران به اجرای کامل تعهداتش در چارچوب برجام بازنگردد، مکانیسم حل اختلاف یا ماشه فعال خواهد شد. ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه ششم آذر ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد که پاریس به طور جدی در حال بررسی استفاده از مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای است. در این نشست نیز یکی از محورهایی که انتظار بررسی آن وجود داشت، فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» از سوی اتحادیه اروپا بود.
مکانیسم ماشه به بند ۳۷ برجام ارجاع داده می‌شود؛ بندی که بر اساس آن در صورت اختلاف و نقض پایبندی این توافق از جانب امضاکنندگان، کمیسیون مشترک تشکیل می‌شود. چنانچه در این کمیسیون اختلاف حل و فصل نشود و مرحله حل اختلاف به نتیجه نرسد، موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد که از آن به عنوان مکانیسم ماشه یاد می‌شود. در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل ظرف ۳۰ روز به تعلیق تحریم‌ها رأی ندهد، تحریم‌ها در چارچوب قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت خود به خود به اجرا گذاشته خواهند شد.
درحالی که برخی کشورهای اروپایی‌هایی به این مکانیسم برای تهدید ایران استناد می‌کنند ایران گام های خود در کاهش تعهدات هسته ای را مبتنی بر جملات پایانی همان بند می داند. این جملات عبارتند از: «ایران بیان داشته‌است که چنانچه تحریم‌ها جزئا یا کلاً مجدداً اعمال شوند، ایران این امر را به منزله زمینه‌ای برای توقف کلی یا جزئی تعهدات خود وفق این برجام قلمداد خواهد کرد.»
در همین زمینه «فو کونگ» مدیر کل سیاسی وزارت خارجه چین نیز به صراحت اعلام کرد که پکن تمایلی به فعال کردن مکانیسم ماشه برجام ندارد و همه طرف‌ها باید از انجام اقداماتی که می‌تواند شرایط این توافق را پیچیده‌تر کند، خودداری کنند. این دیپلمات چینی با بیان اینکه ریشه اصلی تنش کنونی به دلیل خروج آمریکا از برجام و اعمال سیاست فشار حداکثری است، گفت: تمام کشورها از آمریکا خواستند تا تحریم‌ها را بردارد تا فضا برای تلاش‌های دیپلماتیک بیشتر فراهم شود.
«کوروش احمدی» دیپلمات پیشین ایران نیز در گفت‌وگو با ایرنا اظهار داشت: مهم‌ترین حاصل کمیسیون مشترک برجام آن بود که طرفین قبول کردند اقدامی برای اجرایی کردن مکانیزم ماشه – که در ذیل ماده‌های ۳۶ و ۳۷ برجام آمده است - انجام ندهند و این در حالی بود که سه کشور اروپایی در هفته‌های اخیر، به طور ضمنی یا صریح و به طور مستقیم و غیرمستقیم تهدید به فعال کردن این سازوکار کرده بودند.
برخی دیپلمات های حاضر در نشست مشترک از جمله «میخایئل یولیانف» نماینده دائم روسیه در نهادهای بین‌المللی در وین و «جوسپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از این نشست بر حفظ برجام تاکید کردند.
چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک برجام، فرصتی را نیز فراهم کرد تا عراقچی پس از پایان جلسه با «رافائل گروسی» مدیر کل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین دیدار کند که در این دیدار دو طرف درباره روابط و همکاری‌های دوجانبه گفت‌وگو کردند.
در پایان چهاردهمین نشست کمیسیون مشترک برجام نیز بیانیه‌ای منتشر شد که در آن اعضا یادآور شدند: این نشست در شرایطی حساس برگزار شد. اعضا به پایبندی ایران به تعهداتش طی ۱۴ ماه پس از خروج تأسف بار آمریکا از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها که مانع بهره‌مندی کامل تهران از منافع ناشی از رفع تحریم‌ها شد اذعان داشتند. اعضا یادآور شدند که برجام یک دستاورد چندجانبه بوده و به عنوان عنصر کلیدی ساختار عدم اشاعه جهانی محسوب می‌شود. در این راستا، نگرانی جدی پیرامون برخی تحولات، از جمله گام‌های ایران در خصوص تعهدات هسته‌ای ذیل برجام ابراز شد.
بر پایه بیانیه مذکور، تمامی اعضا بر اهمیت کلیدی اجرای کامل و مؤثر برجام توسط همه طرف‌ها و عزم آن‌ها برای پیگیری تلاش‌ها به منظور حفظ توافق هسته ای، تاکید کردند. بر همین مبنا و در جهت بیانیه مشترک نشست وزیران خارجه اعضای برجام در شهریورماه ۱۳۹۸ در نیویورک، سایر اعضا، ضمن تاکید بر اهمیت حفظ منافع اقتصادی ایران منبعث از برجام، ایران را قویاً به برداشتن تمامی گام‌های لازم جهت اجرای کامل تعهدات هسته‌ای و عدم اتخاذ گام‌های تشدیدکننده در این خصوص تشویق کردند.