حجت الاسلام علی ذوعلم روز دوشنبه در نشست خبری که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، با بیان شعار هفته پژوهش که خلاقیت و زندگی است، اظهار داشت: هفته پژوهش در آموزش و پرورش چند جنبه دارد که یکی از آنها انعکاس تلاش های معلمان و دانش آموزان در این حوزه است. جنبه دیگر بحث بایستگی ها و کمبودهای این حوزه است.
ذوعلم با بیان اینکه پژوهش باید به رشد خلاقیت کمک کند، افزود: آیا برنامه درسی فعلی ما با نیازهای واقعی نسل امروز پیوند برقرار کرده است؟ به این نقص اذعان داریم و رفع این نقیصه نیازمند کارهای بلند مدت و طولانی دارد.
وی در این نشست با بیان اینکه فرهنگ سازمانی و کلیشه‌های ذهنی، مانع گسترش فرهنگ پژوهش در بسیاری از ساختارهای آموزش و پرورش شده است، به کمبود منابع انسانی متخصص اشاره کرد و گفت: یک پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با ۲۰ عضو هیات علمی داریم و قطعاً این میزان کافی و کارآمد نیست.
رییس سازمان پژوهش در ادامه بیان کرد: باید جهت گیری فعلی اسناد تحولی را به طور کامل و با توجه به اهمیت‌های آشکار آن طی کنیم. در اجرای کامل آن باید بر اساس کمبودها و کاستی‌ها در زیر ساخت‌ها شروع کنیم که مهمترین آن کمبود زیر ساختی و تشکیلاتی است. باید بتوان مقوله پژوهش را از مقوله تولید بسته‌های آموزشی جدا کرد و از آن طرف نقد و بررسی درباره برنامه درسی شفاف تر شود.
ذوعلم در ادامه به کمبود اعتبارات اشاره کرد و گفت: تقویت اعتبارات پژوهشی، سرمایه‌گذاری بسیار مهمی است و نیاز است پژوهش تا استان، مناطق و مدارس تسری پیدا کند. برای سال آینده یک نگرانی جدی وجود داشت که معاونت پژوهشی در استان‌ها حذف شود که با پیگیری‌های انجام شده، خوشبختانه جایگاه معاون پژوهشی در استان‌ها حفظ شد. همچنین بیانیه گام دوم انقلاب رهبر جمهوری اسلامی، نیز به کمک ما آمد. رهبری در آن بیانیه فرموده بودند که باید به علم و پژوهش توجه شود و اولین مخاطب این بیانات، آموزش و پرورش است.
وی ادامه داد: ارتقاء بحث پژوهش تا سطح مدرسه و دانش‌آموزان دنبال می‌شود. خوشبختانه کار پژوهشی خوبی در عرصه مدل‌سازی برای ورود پژوهش به عرصه یاددهی و یادگیری شروع شده است، اما باید به طور واقعی به تعمیق فرهنگ پژوهش پرداخته شود.
رییس سازمان پژوهش افزود: یکی از مهمترین چالش‌های نظری آموزش و پرورش در حوزه پژوهش مبانی نظری تحولی و پارادایم‌های اندیشه‌ای؛ سند تحول بنیادین است که آن چنان وارد حوزه پژوهش نشده و بسیاری از پژوهش‌ها با نگاه سکولاریسمی صورت می‌گیرد.
ذوعلم گفت: وقتی تعاریف، ارزش‌ها و نگاه ما به هستی و ... به صورت بنیادین پذیرفته نشده و به چارچوب درنیامده باشد و با نگاه موجود در علوم انسانی، آنها را تبیین کنیم، سند تحول بنیادین با سیستم آموزش و پرورش سازگار نخواهد شد. باید فرآیندها پژوهش‌محور باشد تا به استقرار سند نزدیک شویم.
وی در خصوص بودجه مورد نیاز برای حمایت از پژوهش‌ها در حوزه تعلیم و تربیت گفت: متأسفانه بودجه خاص مورد نیاز برای حمایت از پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های خارج از سازمان نداریم و امید است جهشی در این حوزه انجام شود؛ هرچند به پژوهش‌های مطالعات آموزش و پرورش از منابع سازمان کمک می‌کنیم. به طور مثال، امسال ۸۰۰ میلیون تومان به استان‌هایی که توانمندی کمتری در حوزه بودجه‌ای داشتند، کمک کردیم که البته رقم قابل توجهی نیست.
رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ پرسش خبرنگار ایرنا در خصوص کتاب‌های درسی و همچنین بحث تقویت زبان خارجی و خارج شدن انحصار زبان انگلیسی با توجه به گلایه های نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفت: ما درصدد اجرای برنامه درس ملی هستیم و کارهایی را نیز آغاز کرده‌ایم که مطمئناً برای سال آینده به نتیجه نخواهد رسید. استقرار ۱۱ حوزه یادگیری و ۲ حوزه تربیتی از آن جمله است. در این حوزه یادگیری سه بخش آن مربوط به زبان‌های خارجی، فارسی و بحث قرآن و عربی است. تربیت و یادگیری زبان های خارجی و زبان های عربی و زبان فارسی سه حوزه را در سازمان تشکیل می دهد.
وی ادامه داد: از نظر روش و محتوا و متناسب‌سازی محتوای درسی با نیاز و ظرفیت دانش‌آموزان، کارهای خوبی در حال انجام است. پیشنهادی نیز به شورای عالی آموزش و پرورش ارائه شده که دو زبان چینی و عربی به عنوان زبان خارجی در کنار دیگر زبان‌ها برای آموزش مجاز شوند. مطالبه مجلس شورای اسلامی در حوزه زبان خارجی و افزایش کیفیت و شکسته شدن انحصار زبان انگلیسی، مطالبه به جایی است.
ذوعلم در پاسخ به پرسش خبرنگاری در خصوص اینکه آیا سازمان پژوهش و پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش از پژوهش‌های خارج از سازمان که در حوزه تعلیم و تربیت صورت می‌گیرد، استفاده می‌کند و آیا خروجی آن پژوهش‌ها، اعتبارسنجی می‌شود، گفت: همکاران ما در پژوهشگاه دست به اعتبارسنجی‌های پژوهشی می‌زنند تا به نتایج آن استناد کنند. همچنین برای بحث اعتباربخشی، نشست‌های علمی نقادانه‌ای برگزار شده و از راه‌های مختلف علمی، هر پژوهش اعتبارسنجی می‌شود و اگر پژوهش معتبری نباشد، کنار گذاشته می‌شود.
وی ادامه داد: حمایت دیگر ما برگزاری کارگاه‌هایی برای معلمان در استان‌ها است و بازطراحی ساختار پژوهشگاه نیز در دستور کار قرار دارد. برای حمایت‌های بودجه‌ای نیز مکاتبات و پیگیری‌های زیادی انجام شده که پاسخ‌های مثبتی از سازمان برنامه و بودجه گرفته‌ایم.
رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به پرسش خبرنگار دیگری درباره اینکه عموم پژوهش‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها کلیشه‌ای و گاه همراه با داده‌سازی است و آیا برای جلوگیری از پژوهش‌های تقلبی کاری انجام شده، گفت: این موضوع تنها با فرهنگ‌سازی و تقویت روحیه پژوهشگری در میان اساتید، معلمان و دانش‌آموزان حل نخواهد شد. البته این مسئله در حد فراگیر نیست و باید اصلاح شود.
ذوعلم گفت: در هر نقطه جامعه هر اقدامی که انجام می‌شود باید ریشه پژوهشی و نقطه عزیمت پژوهشی داشته باشد. کتمان نمی‌کنیم که گاهی‌اوقات الزامات اداری و محدودیت‌های مالی و امکانات، ما را به سمتی می‌برد که از افق پژوهش جدا می‌شویم. واقعیت آن است که همه پژوهش‌ها به هزینه‌های زیادی نیاز ندارد. عموماً این مسائل را به معاونت‌ها در آموزش و پرورش تذکر می‌دهیم.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس مشاهدات، نوجوانان و جوانان ما از نظر تحلیلی و تفکری، بسیار رشدیافته‌تر از ۲۰-۱۰ سال قبل هستند. آنها نوعی خودباوری، مطالبه‌گری و اعتماد به نفس دارند که باید از آن در عرصه تعلیم و تربیت استفاده کرد.