به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا عباسعلی کدخدایی شامگاه یکشنبه در نشست بازنگری در قانون اساسی که در سالن حافظ خانه اندیشمندان علوم انسانی، برگزار شد با طرح این سوال که آیا بازنگری در قانون اساسی باید انجام بگیرد یا نه؟ افزود: گاهی اوقات ما برخی واژه ها را اینگونه به کار می بریم که یک بن بست و انسداد را در آن جهت می رساند و گاهی خودمان از آن واژه ها می ترسیم.
وی با بیان این که بازنگری، همه پرسی و رفراندوم چیست؟ گفت: البته این واژه ها به گونه ای شده که وقتی از آن صحبت می کنیم ترس ما را بر می دارد که چه اتفاقی می خواهد بیفتد.
کدخدایی در ادامه با بیان اینکه بازنگری یک ضرورت در جامعه انسانی است، گفت: انسانها در حال تحول و تکامل هستند. اصلا غیر از این نیست چه در تاریخ مراجعه کنیم و تجارب بشریت را ببینیم و چه در حوزه های دینی هم که وارد شویم، ادیان بتدریج بر ما وارد شدند و هرکدام در مقطعی تعالیم و آموزه هایی را فراهم کردند بنابراین تحول و تکامل یک امر بدیهی و از ضروریات جامعه انسانی است.
سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: در تعالیم دینی و آموزه های اسلامی این نکته است که انسانی که یک روزش با روز دیگرش مساوی باشد، ملعون است. معنی آن این است که باید بسوی تکامل بریم و تغییری ایجاد شود. بنابراین، اینها ضروریات و بدیهیات جامعه انسانی است. تعالیم دینی هم این ضروریات را تکمیل کرده است.
وی گفت: بنابراین اصل تحول و تکامل را نباید یک امر ناشدنی فرض کنیم، امری که امکان پذیر نیست، البته شاخص‌هایی هم دارد که مثلا در تحول و تکامل آیا عقب گردی هم داریم یا اینکه رو به پیش باید باشد؟ معمولا اگر تحولی اتفاق می افتد رو به پیش و جلو است و ارتجاعی در آن نیست و طبیعتا اقتضائات زمان امری است که در همه این تحولات در نظر گرفته می‌شود.
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه با اشاره به موضوع اصل اجتهاد که چرا در دین اسلام مطرح می شود، گفت: اجتهاد منشا و مرجع تحول و تکامل است. چرا نمی توانید از یک مجتهد فوت شده تقلید کنید و باید به مجتهدی که زنده است مراجعه کنید برای این است که مجتهد زنده رو به تکامل و رو به جلو است بنابراین اجتهاد در دین هم همین بحث تحول و تکامل است.
وی افزود: بازنگری و تجدیدنظر و تحول و تکامل امری نیست که از آن بترسیم و بهراسیم بگوییم که نباید انجام شود و نباید اصلا سراغ آن برویم. نه این گونه نیست. جای آن هم مراکز علمی و دانشگاه‌هاست و گفت و گو و بحث کنیم تا بتوانیم به یک نتیجه برسیم.
کدخدایی اضافه کرد: برخی از این صحبت می کنند که اصول قانون اساسی قابلیت تغییر ندارد، در حالی که این یک امر قراردادی است. در واقع ما توافقی می کنیم براساس همین قانون اساسی که می گوییم تا زمانی که این قانون اساسی هست، با این روش عمل می کنیم. ما در چارچوب قانون اساسی اگر بخواهیم صحبت کنیم، می گوییم برخی از اصول قابلیت تغییر ندارد و چیزی بیشتر از این نیست، همین هم ممکن است در بحث بازنگری اگر لازم شد و جامعه نیاز داشت این را هم در دستور بازنگری به نظر من می توان قرار داد.
سخنگوی شورای نگهبان تاکید کرد: اصل این که بازنگری در قانون اساسی صورت گیرد، در اصل ۱۷۷ پیش بینی شده است. اگر در یک زمانی جامعه این اقتضا را داشت که قانون اساسی تغییرات دیگری هم داشته باشد این اشکالی ندارد و باید راهکار آن را پیدا کرد.
کدخدایی با بیان اینکه هر جامعه ای یک سری اصول و مبانی دارد، گفت: در فرانسه گفته می شود که جمهوریت را نمی توان تغییر داد طبق آن مبانی که مردم پذیرفتند و از آن تبعیت می کنند بنابراین ما هم یک مبانی دینی داشتیم که در قانون اساسی آمده است که ما این مبانی را در قانون اساسی گفتیم قابل تغییر نیست البته ممکن است در یک زمان دیگری هم این تغییر انجام شود، الان در چارچوب این قانون اساسی می گوییم قابل تغییر نیست.
وی در ادامه با بیان این که تفاوتی بین قانون اساسی اول یا دوم نمی کند گفت: این که زمان اصلاح قانون اساسی چه زمانی باشد نکته مهم این است زمان را باید بررسی کنیم و معیاری داشته باشیم. این اینکه هر وقت برسیم که قانون اساسی را بدون رعایت شرایط و دلیلی اصلاح کنیم، پسندیده نیست و هر جامعه ای هم آن را قبول نمی کند. بنابراین باید اقتضائات جامعه در نظر گرفته شود.
وی ادامه داد: بنابراین باید در درجه اول ببینیم که اقتضائات جامعه چیست؟ آیا الان شرایطی است که قانون اساسی اصلاح شود؟ و بعد ببینیم که ظرفیت های قانون اساسی ما کدام است؟ آیا همه ظرفیت های قانون اساسی به کار گرفته شده است؟ همین اصل ۵۹ قانون اساسی که خیلی زمان ها مطرح شده است که قانونگذاری از طریق همه‌پرسی است، که یکبار هم تاکنون اجرا نشده است.
سخنگوی شورای نگهبان گفت: بیاییم آن را اجرا کنیم. چه اشکالی دارد؟ براساس همین شرایطی که در قانون اساسی وجود دارد، همه پرسی براساس مسایل و شرایطی که هست انجام شود. چرا از آن استفاده نمی‌کنیم؟ در حالی که خیلی خوب است که از آن استفاده کنیم.
کدخدایی گفت: یکبار برای همیشه مجلس بیاید و در برخی از مباحث و موارد مهم از طریق اصل ۵۹ وارد شود. مثلا قانون شوراها تا اواسط دهه ۷۰ اجرایی نشده بود که با یک پیشنهاد اجرایی شد و الان اجرا می‌شود.
وی افزود: اخیرا رییس قوه قضاییه در رابطه با جرم سیاسی صحبت کردند و گفتند که دادگاه مربوط به جرم سیاسی باید شکل بگیرد. اینها ظرفیت هایی است که در قانون اساسی وجود دارد و ما چرا استفاده نکنیم.
سخنگوی شورای نگهبان با بیان این که بعضی از سیاسیون و کارشناسان و صاحب نظران می گویند باید یک اصلاح اساسی ایجاد کنیم، نظام سیاسی را تغییر دهیم، از جمهوری به نظام پارلمانی برویم و یا از تک مجلسی به دو مجلسی برویم،گفت: آیا واقعا مشکل ما اینها است. یعنی اگر ما دو مجلس داشته باشیم مشکل ما دیگر حل می شود. اگر نظام ما پارلمانی شود و نخست وزیر داشته باشیم آیا مشکل ما حل می شود؟
وی افزود: این ها نیاز به بحث کارشناسی دارد در واقع ما باید ببینم تا چه اندازه نیاز به اصلاح ساختارها داریم و از طرف دیگر اصلاح این ساختارها تا کجا می تواند در این جهت به ما پاسخ دهد. گاهی اوقات رفتار من یا یک شخص دیگری یا نماینده مجلسی و یا وزیری که در حکومت و دولت هستند رفتار اشتباهی است. چرا رفتار اشتباه را اصلاح نکنم. اگر من عوض شوم شاید خیلی از مشکلات حل شود.
کدخدایی با طرح این سوال که باورهای ما نسبت به قانون اساسی چیست گفت: من به دولت های قبل این را گفته ام که وقتی که ما خودمان به قانون اساسی باور نداریم چگونه می توانیم بدرستی آن را اجرا کنیم.
وی افزود: بنابراین اگر قانون اساسی درست انجام شد و نواقصی داشتیم آن زمان باید سراغ بازنگری و اصلاح قانون اساسی بریم. کسی مانع انجام بازنگری در قانون اساسی نیست مهم این است که اقتضائات ما چیست؟
سخنگوی شورای نگهبان گفت: من به عنوان یک مسوول دولتی و کشوری آیا باورهایم نسبت به قانون اساسی آیا باور صحیح است که بتوانم بعد آن را اجرا کنم. گاهی می شنویم که یک مسوول اعلام می کند که ما فلان قانون را اجرا نمی کنیم اما نمی تواند این حرف را بزند چرا که به عنوان یک مقام مسوول در حیطه قانونی اگر تصمیمی گرفته شده و وظیفه قانونی داریم بگوییم آن را انجام نمی دهیم. اگر لازم است اصلاحی صورت بگیرد باید دنبال آن اصلاح برویم.
کدخدایی ادامه داد: وقتی سراغ اسناد و متون می‌رویم، اینها یک مقدار جدی‌تر می‌شود که اگر سندی و حکمی را در گذشته داریم باید نسبت به آن تا ابد پایبند باشیم؟ نه؛ معیارهای عقلی و دینی دارد. اگر معتقد به یک مکتب و مذهبی باشیم، معیارهای دینی در کنار آن کمک می کند ببینیم که بر چه پایه‌ای استوار باشیم و از آن مسیر حرکت کنیم.
وی گفت: در قانون اساسی نمی شود الزاما از یک جامعه به جامعه کپی کنیم چرا که اقتضائات این جامعه با جامعه دیگر فرق می کند. نمی توانیم از جامعه ای به جامعه دیگر آموزه ها، اصول و آن فرهنگ را کپی برداری کنیم، بنابراین اقتضائات جامعه باید در نظر گرفته شود. باید به آینده نگاه کنیم که چه اتفاقی می افتد و در چارچوب آن عمل کنیم.
کدخدایی در ادامه افزود: گاهی اوقات گفته می شود که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۵۸ ، بازنگری درآن نبود که البته این تعبیر صحیحی نیست. شاید بهتر است بگوییم روش بازنگری در آن پیش بینی نشده بود اما اصل بازنگری را داشت. اصل ۱۳۲ مال همان دوره قانون اساسی ۵۸ وقتی درباره استیضاح صحبت می کند می گوید در این مواقع قانون اساسی قابل تجدیدنظر نیست یعنی در مواقع دیگر قابل تجدیدنظر است اما راهکار مشخصی را در نظر نگرفته است.
وی ادامه داد: گروهی بودند که مرحوم بهشتی هم در آن بودند که معتقد بودند قانون اساسی را که وقتی مردم با رفراندم قبول و تایید می کنند هر وقت لازم بود بازنگری هم می کنند که یک تعبیر این بود. تعبیر دیگر این بود که حتما باید یک مکانیزم بازنگری را هم در نظر بگیریم که البته در آن دوره مکانیزم بازنگری در نظر گرفته نشد و در سال ۶۸ حضرت امام (ره) براساس حکمی که صادر کردند، روش بازنگری را تبیین کردند و بازنگری در قانون اساسی انجام شد منجر به اصل ۱۷۷ شد.
کدخدایی گفت: در واقع قانون اساسی اول و دوم به نظر من در بحث تجدیدنظر هیچ کدام فرقی ندارند. بازنگری در قانون اساسی در سال ۵۸ در اصل ۱۳۲ در نظر گرفته شد و در سال ۶۸ راه و روش بازنگری پیش بینی شد که اصل ۱۷۷ در آن لحاظ شد.
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه گفت: بحث بعدی اصل ۱۷۷ قانون اساسی که چه روش هایی در این اصل است و این که چگونه بازنگری انجام می گیرد و چه مکانیزمی دارد و چه افرادی در آن شورای بازنگری باشند و نهایتا به رفراندوم و بحث هایی که الان وجود دارد.
کدخدایی در ادامه با اشاره به ظرفیت‌های دیگر قانون اساسی، اظهار داشت: مثلا بحث سوال و استیضاح رئیس جمهوری ظرفیتی برای مجلس است و ما هیچ مشکلی در این جهت نداریم لذا نباید مشکلات را لاینحل بدانیم.
وی با اشاره به لزوم اصلاح قانون انتخابات، تاکید کرد: قانون فعلی انتخابات مربوط به دهه ۶۰ بوده و ناکارآمد است و ناکارآمدی این قانون منجر به مشکلات مختلفی در شکل‌گیری و کارآمدی مجلس شده است و در واقع، قانون فعلی انتخابات، قانون شایسته‌ای برای برگزاری انتخابات نیست و باید اصلاح شود.
سخنگوی شورای نگهبان ادامه داد: کارشناسان ما دو سال با مجلس برای اصلاح قانون انتخابات، همکاری کردند اما نهایتا در اصلاحیه قانون انتخابات مواردی گنجانده شد که ایراداتی داشت و ما ایرادات را به مجلس اعلام کردیم اما مجلس ایرادات را برطرف نکرد و ما الان مجبوریم انتخابات را طبق قانون فعلی برگزار کنیم و معلوم نیست با چنین قانونی، مجلس کارآمدی شکل بگیرد یا نه.
کدخدایی در پایان تاکید کرد: بازنگری در قانون اساسی نشدنی نیست اما باید، ابتدا از ظرفیت‌های موجود در قانون اساسی استفاده کنیم و اگر این ظرفیت‌ها در حل مشکلات کمک نکرد، می‌توان به سراغ اصلاح قانون اساسی رفت.