به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، محمد بن سلمان ولیعهد سعودی با ارائه سند توسعه عربستان موسوم به چشم انداز ۲۰۳۰ کوشید چهره رهبری تحول‌خواه و پیشگام را از خود به نمایش بگذارد که تلاش می‌کند سعودی را به دروازه‌های مدرنیته، پیشرفت و ترقی برساند. اما وجود چالش‌های اساسی و اوضاع داخلی و سیاست خارجی ناگوار، رخ دادن تحولی عمیق در این کشور را با دشواری‌های جدی مواجه ساخته‌است و برنامه‌های ولیعهد را در مسیر سنگلاخی پیش می‌برد.
فقدان سازوکارهای واقعی برای اجرایی‌سازی اصلاحات در عربستان
تارنمای «الخلیج اونلاین» امارات در گزارشی به قلم «حنین یاسین» نوشت: پس از سپری شدن بیش از ۲ سال از آغاز طرح چشم انداز ۲۰۳۰ از سوی محمد بن سلمان برای مدرنیزه کردن اقتصاد عربستان و خاتمه اتکا به درآمدهای نفتی همه شاخص ها نشان می‌دهند که این طرح در مرحله اجرایی با شکست روبرو خواهد شد و بزرگ‌ترین اقتصاد عربی که بر درآمدهای نفتی تکیه کرده است به سمت سقوط تدریجی سیر خواهد کرد.
علت این شکست، ناگواری اوضاع اقتصادی عربستان در همه ارکان است. میان سیاست‌های اقتصادی ولیعهد عربستان و آنچه در سند چشم انداز ۲۰۳۰ آمده شکاف‌های گسترده‌ای وجود دارد. گزارش‌های اقتصادی نهادهای بین المللی هم نشان می‌دهند که طرح چشم انداز او غیر واقعی است و با توان اقتصادی عربستان و فضای اجتماعی این کشور سازگاری ندارد. با نگاهی به گزارش‌های بین‌المللی مشخص می‌شود که اقتصاد عربستان با چالش های بزرگی روبرو است. این چالش‌ها با کاهش بهای نفت در سال ۲۰۱۴ میلادی آغاز شده است. مشارکت عربستان در ائتلاف موسوم به مبارزه با داعش و جنگ این کشور علیه یمن هم هزینه‌های گزافی را بر اقتصاد عربستان تحمیل کرده است. موشک‌هایی که گروه‌های یمنی به سوی عربستان شلیک می‌کنند خسارت‌های بسیاری برای عربستان به دنبال داشته و سبب کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و فرار سرمایه‌گذاران از این کشور شده است.
به نوشته تارنمای مرکز پژوهش های «الجزیره» قطر، ولیعهد عربستان با ارائه طرح ۲۰۳۰ عملیات اصلاحات اقتصادی بلندپروازانه خود را آغاز کرد، اما مخالفت‌های داخلی و تنش‌های خارجی هزینه‌ها را بالا برده است و سبب ناکامی این طرح خواهد شد. مسیر اصلاحات اقتصادی در عربستان با افزایش خطرات سیاسی همراه است. ناهماهنگی خاندان حاکم در این زمینه تاثیرگذار است. برنامه اصلاحات اقتصادی بن سلمان در آینده با مخالفت برخی از اعضای خاندان حاکم روبرو خواهد شد. اشتباه‌های بزرگ او در یمن و افزایش نارضایتی مردمی در نتیجه شکست طرح او سبب خواهد شد که بر دامنه مخالفان افزوده شود. نهادهای دینی هم در این زمینه تاثیرگذارند. اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در عربستان سبب می‌شود که او در دهه آینده با برخی نیروهای محافظه‌کار وارد تنش شود.
تارنمای مرکز پژوهش‌های الجزیره آورد: با توجه به اینکه ولیعهد عربستان خواهان افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، افزایش مراکز تفریحی و افزایش مراکز گردشگری غیردینی در عربستان است، اگر چنین اتفاقی در عربستان رخ دهد قدرت نهادهای دینی به طور روز افزونی رو به فرسایش خواهد رفت. این موضوع سبب می‌شود که برخی رهبران مذهبی به انتقاد و مخالفت روی‌آورند و این موضوع روی ثبات سیاسی عربستان تاثیر ناگواری بر جای خواهد نهاد. با وجود اینکه عربستان بدون هیچ گونه اصلاحات سیاسی برخی اصلاحات اقتصادی را آغاز کرده است نبود سازوکارهای سیاسی واقعی و کارامد برای نظارت شفاف بر عملکرد دولت سبب می‌شود که طرح بن سلمان حمایت مردمی خود را از دست بدهد. در نتیجه او با افزایش مخالفت‌ها مجبور خواهد شد از بخش مهمی از اصلاحات خود چشم پوشی کند. خطر وجود گروه‌های تکفیری در عربستان و همچنین ناآرامی‌ها در مناطق شرقی این کشور هم احتمال حمله گروه‌های تروریستی مثل القاعده و داعش را در عربستان افزایش داده است. این موضوع می‌تواند روی برنامه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری آثار منفی به دنبال داشته باشد. ناگواری اوضاع حقوق بشر و طرح مسائل حقوق بشری از سوی نهادهای بین‌المللی و اعتراض‌های شیعیان این کشور در مناطق شرقیه که خواهان حقوق سیاسی خود هستند هم سیگنال‌های منفی به جهان ارسال می‌کند.
به نوشته شبکه خبری الجزیره، طرح اقتصادی عربستان دارای ماهیت ویژه و اهداف نامشخصی است. این طرح با چالش‌های بزرگی روبرو است و فرصت موفقیت آن ناچیز است. طرح ۲۰۳۰ که به دنبال ایجاد انقلاب اقتصادی در عربستان است دارای ایرادهای بسیاری است. این طرح در پرداختن به سه موضوع دین، گرایش‌های قبیله‌ای و نفت با شکست روبرو شده است. در این طرح به توسعه اقتصادی تمرکز شده و مسائل سیاسی نادیده گرفته شده است.
به نوشته شبکه خبری الجزیره، بن سلمان می‌خواهد اندیشه تکیه به نفت را از بین ببرد. این در حالی است که «عبدالعزیز بن سعود» روی سه موضوع دین، گرایش‌های قبیله‌ای و نفت تکیه کرده بود. نمی‌توان زیان‌های اندیشه وهابیت از مدرنیته را انکار کرد و طرح بن سلمان خوشایند وهابی‌ها نیست. در شرایطی که در طرح بن سلمان به سه موضوع دین، گرایش طایفه‌ای و نفت به عنوان ستون‌های نظام سیاسی توجهی نشده است که او جایگزینی هم در این زمینه ارائه نکرده است. هنجارهای فرهنگی عربستان از چشم انداز ۲۰۳۰ حمایت نمی‌کند. جامعه عربستان بسیار بسته است. شهروندان عادی این کشور به قوانین پایبند نیستند. طراحان چشم اندازه ۲۰۳۰ به خوبی می‌دانند که موفقیت این طرح گروی پذیرش ارزش‌های اعتدالی، مدارا کردن، نظم، عدالت و شفافیت است. آنان ادعا می‌کنند که نظام با فسادهای اداری و مالی سهل‌انگاری نخواهد کرد. این در حالی است که این ادعا بیهوده است و در جامعه‌ای که قدرت روابط خانوادگی، طایفه‌ای و منطقه‌ای بر مفهوم هویت دولت برتری دارد پیش بردن طرح اقتصادی ناممکن است.
استقبال سرد سرمایه‌گذاران خارجی از طرح پذیره‌نویسی آرامکو؛ مقدمه شکست طرح ۲۰۳۰
خبرگزاری رسمی سوریه «سانا» نوشت: استقبال سرد جهان از پذیره‌نویسی شرکت آرامکو مشت محکمی به صورت طرح چشم انداز ۲۰۳۰ بن سلمان نواخته است. استقبال سرد جهانیان از پذیره‌نویسی آرامکو به منزله اعلام رسمی شکست طرح‌های اقتصادی و ناکامی او برای تغییر چهره خود پس از جنایتِ حمایت از تروریست‌ها در منطقه، حمله به یمن، قتل «جمال خاشقچی» و زندانی کردن مخالفان سیاسی است.
به نوشته روزنامه «العربی الجدید» برای موفقیت طرح ۲۰۳۰ روی جذب سرمایه خارجی تکیه شده است اما در این موضوع که آیا سرمایه گذاران خارجی از این طرح حمایت می‌کنند تردیدهایی وجود دارد. شرکت‌های خارجی تلاش می‌کنند در موارد خاصی در عربستان سرمایه‌گذاری کنند. آنها ریسک شرکت در طرح‌های عربستان را نمی‌پذیرند. به ویژه این در شرایطی است که طرح پذیره نویسی شرکت آرامکو به دلیل ناسازگاری نیازهای سرمایه‌گذاران خارجی و فضای کنونی سرمایه‌گذاری در عربستان با شکست روبرو شده است. زیرا سرمایه‌گذاران خارجی نگران آن هستند که در نتیجه سرمایه‌گذاری در عربستان به دلیل نبود حاکمیت قانون به همان سرنوشتی دچار شوند که بازرگانان برجسته این کشور به بهانه مبارزه با فساد گرفتار شدند و در هتل پنج ستاره «ریتز کارلتون» بازداشت شدند.
به نوشته تارنمای الخلیج اونلاین امارات «دومینیک دادلی» تحلیلگر مسائل اقتصادی در نشریه «فوربس» می‌گوید: سیاست‌مداران ریاض نگرانند زیرا ولیعهد عربستان موضوع جذب سرمایه‌گذاری خارجی را به عنوان یکی از مهمترین عناصر طرح اصلاحات اقتصادی خود قرار داده است. همه طرح‌های بن سلمان از جمله ساخت شهرهای جدید، گشایش بازارها برای جهانگردی، کاهش قید و بندها برای شرکت‌های سرمایه‌گذار در بورس عربستان نیاز به خرسندسازی سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در عربستان دارد اما گرایش استبدادی نظام سعودی سبب از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران شده است.