اشرف بروجردی روز سه‌شنبه در آیین اختتامیه نخستین دوره جشنواره ملی خط بریل فارسی (بریلفا) از آمادگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان قطب فرهنگی کشور در خصوص حفظ و گسترش بریل فارسی و ایجاد هم افزایی و کاهش دشواری های پیش رو خبر داد و افزود: عدم دسترسی بریل برای نابینایان و کمبود منابع اطلاعاتی، نابینایان را از لحاظ املائی ضعیف کرده است.
وی اظهار داشت: دسترسی نابینایان به منابع بسیار محدود است و یک تا پنج درصد از منابع اطلاعاتی مکتوب در دسترس این نابینایان قرار می گیرد.
بروجردی ادامه داد: بر این اساس بی توجهی به بریل باعث محدودیت مضاعف در زمینه دسترسی اطلاعات برای نابینایان و افزایش شکاف اطلاعاتی می شود؛ بنابراین باید از ظرفیت های بریل به طور موثری استفاده شود.
این مقام مسئول به برخی از راهکارها جهت توسعه و گسترش بهره برداری از خط بریل اشاره کرد و گفت: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری از طریق شرکت های دانش بنیان و پارک های علم و فناوری در زمینه تلفیق «بریل و فناوری» و همچنین حمایت از محصولات فناورانه، سخت افزارها و نرم افزارهای نوین بریل اقدام کنند.
بروجردی با اشاره به تبصره ۱۱ تصویب نامه شهریور ۱۳۹۴ هیئت دولت اظهار داشت: با تمرکز بر این ظرفیت باید شرایط چاپ و انتشار منابع اطلاعاتی به بریل را توسعه بخشید.
به عقیده رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی کشور آشناسازی جامعه با خط بریل و فرصت های پیش رو برای نابینایان به ویژه کودکان هم در مشارکت جامعه و آشناسازی آحاد مردم با بریل مؤثر است.
وی با اشاره به نقش موثر صدا وسیما و نهادهای اثرگذار در این زمینه عنوان کرد: توجه ویژه به نابینایان در کتابخانه ها، دانشگاه ها و تهیه منابع اطلاعاتی بریل برای دانشجویان نابینا بی تردید شکاف اطلاعاتی نابینایان با جامعه را کاهش می دهد.
ارتقای خط بریل مستلزم تدوین یک سیاست جامع است
بروجردی تصریح کرد: ارتقای وضعیت خط بریل نیازمند تدوین یک سیاست مدون و جامع در این زمینه (با لحاظ هر یک از مولفه ها) و اجرای صحیح سیاست ها است.
وی ابداع خط را از بزرگترین دستاوردهای تاریخ تمدن بشری عنوان کرد و افزود: سرآغاز تاریخ بشریت را با این کشف این مهم معرفی می کنند.
بروجردی تصریح کرد: خط به عنوان یکی از ارکان اصلی، مؤثر و ماندگار، تراکم‌پذیری، انباشت و گسترش دانش بشری را محقق و یکی از عوامل مهم هویت‌ساز هر جامعه به شمار میرود که تداوم بخشی در مستندسازی حیات اجتماعی و فرهنگی را فراهم میسازد.
رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی کشور ادامه داد: در واقع خط برای هر فرهنگ، تمدن، زبان و قوم، یک بُعد هویتی مهم محسوب و در ایجاد هویت یابی نیز بسیار حائز اهمیت است؛ بنابراین آسیب به این مهم در حقیقت بخشی از هویت و قدمت معرفتی، فرهنگی و قومی را دچار مشکل می کند.
بروجردی اظهار داشت: از زمان اختراع خط تمام خطوط ابداعی و مکانیزم استفاده از آن‌ها بر اساس قوه باصره انجام شده است؛ چرا که «چشم» مهمترین کانال دریافت اطلاعات محسوب می شود و بنابراین بخشی از هر جامعه که از نعمت بینایی محروم بوده است، فرصت استفاده از خط را نیز نیافته است.
به گفته وی درواقع از دیرباز استفاده از قدرت شنوایی و روش های شفاهی همواره وجه بارز اهتمام برای توانمندسازی نابینایان و همچنین دریافت اطلاعات توسط آن‌ها محسوب می شد.
بروجردی خاطرنشان کرد: نحوه بهره گیری نابینایان اما از اطلاعات مکتوب و مشارکت در این زمینه همواره باعث دغدغه بوده است؛ چرا که سواد خواندن و نوشتن از طریق گویش و شنیدن محقق نمی شود.
وی افزود: بنابراین برخی در تمدن ها و فرهنگ های متعدد همواره به دنبال راهی برای باسوادی نابینایان و استفاده آن ها از خط بوده‌اند.
بروجردی تاکید کرد: هریک از اقدامات در این زمینه با تلاش در جایگزینی قوه لامسه به جای قدرت بینایی بوده است که با برجسته سازی خطوط نابینایان را نیز به این عرصه وارد کند.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشور ادامه داد: همواره به علت «تفاوت های فاحش قوه لامسه و بینایی و ظرفیت های این دو»، «دشواری برجسته سازی نوشته های بینایی» و «فقدان امکان آموزش آسان به نابینایان» بسیاری از اقدامات بی اثر بوده و فراگیری حتی در سطوح محدود نیز محقق نشده است.
وی به یکی دیگر از دشواری های این روش اشاره کرد و گفت: بر اساس این روش اگر امکان خواندن نیز محقق می‌شد، امکان نوشتن با مقدورات آن روز، به هیچ وجه امکان پذیر نمی‌شد. پس از گذار از این دوران با اختراع منحنی های قراردادی و برجسته سازی، تلاش شد خطوط و الفبای جدیدی برای نابینایان ابداع شود. بر این اساس برای معرفی هر کاراکتر و حرف از شماری نقاط استفاده می شد که علاوه بر دشواری یادگیری، سبب دشواری در خواندن می‌شد.
این مسئول سازمان اسناد و کتابخانه ملی در ادامه با اشاره به خط باربیه عنوان کرد: مهمترین و مشهورترین خط مبتنی بر نقاط برجسته «خط باربیه» است. باربیه برای ارتباط سربازان خط مقدم و اطلاع از شرایط نبرد ابداع شد که بعدها برای نابینایان نیز مورد استفاده قرار گرفت.
بروجردی به پیشینه کشف بریل اشاره و اظهار کرد: بریل یک نظام دریافت اطلاعات مبتنی بر لمس کدگذاری است که محصول انباشت تلاش‌ها از دوران اختراع خط تا قرن نوزدهم با هدف مشارکت نابینایان در خواندن و نوشتن است.
خط بریل ابزاری برای توسعه برابری در جوامع است
آسوتان آسوتکوفسکی رئیس دفتر منطقه ای یونسکو گفت: خط بریل ابزاری برای توسعه و گسترش شایستگی ها، استقلال و برابری در جوامع است.
وی اظهار داشت: چهارم ژانویه نخستین روز رسمی جهانی بریل و آغاز تأثیر شگرف اختراع لویی بریل بر زندگی نابینایان است.
رئیس دفتر منطقه ای یونسکو افزود: این روز به همت مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید تا ترویج حقوق بشر و آزادی های بنیادین نابینایان و کم بینایان در خصوص دسترسی به زبان نوشتاری به رسمیت شناخته شود.
به عقیده آسوتکوفسکی این مهم یک پیش نیاز اساسی به منظور تحقق کامل حقوق بشر محسوب می‌شود.
وی با اشاره به حمایت یونسکو از استانداردسازی خط بریل در اواخر دهه ١٩۴٠ و اوایل دهه ١٩۵٠ ادامه داد: دیدگاه سازمان یونسکو ایجاد جوامع دانش محور فراگیر، کثرت گرا، برابر، باز و مشارکتی برای همه شهروندان است؛ بر این اساس هر یک از برنامه‌های این سازمان در خصوص آموزش، فرهنگ، علوم و ارتباطات با هدف ترویج فرهنگ فراگیری است.
آسوتکوفسکی خاطرنشان کرد: با اختراع خط بریل (از ٢ هزار سال پیش تاکنون) تغییرات گسترده ای در عرصه فناوری و همچنین شیوه‌های آموزشی اتفاق افتاد؛ اما بسیاری از ابزارهای تکنولوژی قابل دسترسی در حال حاضر نیازهای جامعه اصلی را برطرف می کند و حمایت و پشتیبانی کمتری از استفاده، آموزش و همچنین سرمایه‌گذاری در شیوه های آموزشی غیرمتعارف حاکم است.
وی استفاده از خط بریل را به عنوان یک مصداق در این زمینه معرفی کرد و گفت: این مسأله موجب نگرانی سازمان یونسکو از منظر فراگیری آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات و اطلاعات است.
به گفته آسوتکوفسکی جوامع بشری از پیشرفت های فناوری حمایت می کنند؛ اما این توسعه باید در جهت تقویت خط بریل و نه جایگزینی آن مورد بهره برداری قرار گیرد.
وی این نشست را یک فرصت به منظور یادآوری اهمیت خط بریل عنوان و اظهار کرد: برای بهره‌برداری و ترویج این خط (بریل) در سراسر دنیا باید همچنان اقدامات موثری انجام شود.
آیین اختتامیه نخستین دوره جشنواره ملی خط بریل فارسی (بریلفا) با هدف بهبود جایگاه بریل در تأمین نیازهای اطلاعاتی نابینایان و رفع کاهش تدریجی بهره‌برداری از این خط در کشور امروز (سه‌شنبه ٢۶ تیرماه ٩٨) به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
توجه سازمان‌ها و معاهدات بینالمللی بر حفظ و گسترش و رسمیت بخشی جامع به خط بریل و همچنین بازشناسی و معرفی این خط به جامعه از دیگر اهداف این جشنواره عنوان شد.
مقاله نویسی به بریل، دستاوردها و اقدامات مؤثر در این خصوص، پژوهش و ایده‌های خلاقانه با هدف حفظ و گسترش خط بریل فارسی و آگاهی بخشی و فرهنگ سازی در این زمینه در سطح کشور نیز از دیگر محورهای این جشنواره محسوب می‌شود.