روحانی روز پنجشنبه بعد از حضور در نشست سران کشورهای اسلامی در مالزی راهی توکیو می‌شود. او قرار است روز جمعه با آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن ملاقات مهمی را پشت سر بگذارد. ملاقاتی که هرچند خیلی‌ها از حالا برای آن خط ونشان کشیده‌اند اما می‌تواند طلیعه گشوده شدن اندک روزنه امید جهت نجات برجام باشد. برای درک اهمیت سفر روحانی به ژاپن کافی است نگاهی به وضعیت تحولات جاری سیاست خارجی در حد فاصل سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران که خرداد ماه گذشته انجام شد، تا سفر قریب الوقوع روحانی به توکیو داشته باشیم.
آبه نخستین نخست‌وزیر ژاپن بود که در تاریخ چهل ساله جمهوری اسلامی به تهران سفر کرد. بسیاری این سفر را به تنش روزافزون ایران و امریکا مربوط کردند و از قصد نخست‌وزیر ژاپن برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن پرده برداشتند. گرچه «آبه» هدف سفرش را تلاش برای کاهش تنش‌های خاورمیانه اعلام کرده بود اما ناگفته پیدا بود که او برای رسیدن به این هدف، می‌کوشد آبی بر آتش مناسبات متشنج ایران و امریکا بریزد.این در حالی است که امریکا با اعمال تحریم‌ها و قدرت اقتصادی‌اش بر سیستم پولی جهان کوشیده تمامی تلاش‌های اروپا و دیگر کشورها را برای کاهش فشار تحریم‌ها روی ایران با شکست روبه‌رو و بتدریج دورنمای مبادلات اقتصادی ایران را پیچیده‌تر کند. فشاری که در این سخنان بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، تبلور یافت که «امریکا در تحریم‌های هوشمند به بلوغ شیطانی رسیده است».در چنین شرایطی ژاپن به‌عنوان یکی از کشورهای نزدیک امریکا و مشتری مهم نفتی ایران پا پیش گذاشت تا برای تنش‌های فزاینده تهران و واشنگتن گامی بردارد.
بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی نگاه های متضاد و متناقضی به سفر رییس جمهوری به مالزی و ژاپن داشته اند، گروهی آن را مفید و در تعامل با جهان و کاهش تنش ها قلمداد کردند در حالیکه طیف مقابل این سفر را بی نتیجه و بازگشت به عقب تلقی کردند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
سفر روحانی به مالزی؛ فرصتی برای تنفس از شرق
در بخشی از گزارش ایسنا می‌خوانیم: روحانی در مدت حضور در مالزی علاوه بر سخنرانی در جمع سران و مقام‌های شرکت‌کننده در اجلاس کوآلالامپور و تببین و تشریح سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، با برخی از سران و مقام های شرکت کننده در این اجلاس دیدار و درخصوص مسائل مورد علاقه دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو خواهد کرد. ضمن اینکه دیدار با ایرانیان مقیم مالزی از دیگر برنامه‌های رئیس‌جمهور در سفر به مالزی خواهد بود.
رئیس‌جمهور در آغاز سفر به مالزی و ژاپن در فرودگاه مهرآباد و در پاسخ به پرسشی درباره اهداف این سفر به خبرنگاران گفت: معتقدیم مسائل منطقه تنها از راه گفت‌وگو حل‌وفصل خواهد شد؛ بنابراین این یک قدم مهم و جدیدی برای دنیای اسلام است با یک ترکیب خاص از کشورهای بسیار مهم و تأثیرگذار در دنیای اسلام که می‌دانیم برخی از این کشورها از لحاظ توسعه‌ای و نظامی و انرژی پیشرفته‌اند و جایگاه خاصی دارند. در مجموع برای این اجلاس جهت دنیای اسلام، اهمیت فراوانی قائل هستیم. این اجلاس مسبوق به سابقه است و در سال‌های پیش در سطح نخبگان و روشنفکران پنج اجلاس در همین ارتباط در مالزی برگزار شده اما این اولین اجلاس در سطح سران کشورهای اسلامی است.
سیاست نگاه به شرق و روابط نزدیک‌تر با کشورهای مهم آسیایی همواره جزو اهداف جمهوری اسلامی ایران بوده و سفر به کوآلالامپور و توکیو که به دعوت مقام‌های ارشد این دو کشور انجام می‌شود، در راستای این سیاست تهران است. در مرحله نخست سفر که به دعوت ماهاتیر محمد نخست‌وزیر مالزی انجام می‌شود، عمدتاً روابط چندجانبه دنیای اسلام مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در اجلاس سران کوآلالامپور، کشورهای مهمی از دنیای اسلام در سطح سران شرکت می‌کنند. ایران، ترکیه، پاکستان، قطر، مالزی و اندونزی جزو کشورهایی هستند که در سطح سران در این اجلاس حضور دارند.
همچنین صباح زنگنه نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری‌های اسلامی روز سه‌شنبه ۲۶ آذر در گفت‌وگو با ایسنا بر موثر بودن حضور ایران در نشست کوآلالامپور تاکید کرد و گفت: حضور ایران در این اجلاس حتما موثر است. این حضور مورد نیاز سایر کشورها است و خود ایران هم نیاز دارد که در یک مجموعه حرکت کند و طرح‌ها و برنامه‌هایش را با همکاری سایر کشورها به پیش ببرد. با همکاری سایر کشورها امکان پیشبرد طرح‌ها و برنامه‌ها در جهت منافع جهان اسلام وجود دارد. در جهان اسلام چند کشور هستند که از اعتبار خاصی برخوردارند و تا حدود زیادی هم بی‌طرفی خودشان را در مسائل مختلف نشان داده و می‌دهند. یکی از همین کشورها مالزی است و جمهوری اسلامی ایران نیز به این عنوان که در بسیاری از مسائل نقش مثبت ایفا کرده می‌تواند این نقش را ادامه دهد و به حل خیلی از بحران‌ها کمک کند.
در سفر روحانی به ژاپن بحث مذاکره با آمریکا مطرح نیست
کوروش احمدی کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه سفر رئیس جمهور ایران به ژاپن به دعوت نخست وزیر این کشور را نمی‌توان چندان در چهارچوب روابط دو جانبه به حساب آورد در بیان علت این موضوع گفت: پس از اعمال تحریم‌های مجدد آمریکا علیه ایران مبادلات اقتصادی دو کشور به شدت کاهش پیدا کرده و در حال حاضر خرید نفت ایران از سوی ژاپن متوقف شده است و شرکت‌های ژاپنی در شرایطی نیستند که بتوانند از ایران نفت بخرند. با توجه به اینکه فروش نفت ایران نیز به شدت کاهش پیدا کرده ایران هم در خرید کالا و گسترش روابط اقتصادی دچار رکود شده است. بنابراین شاید بتوان این سفر را در چهارچوب تلاش برای احیای فعالیت‌های دیپلماتیک جهت رفع تنش در منطقه خلیج فارس ارزیابی کرد.
احمدی همچنین با اشاره به برخی از تحلیل‌ها مبنی بر اینکه این سفر در راستای میانجیگری ژاپن میان ایران و آمریکا انجام می‌شود اظهار کرد: به نظر می‌رسد پیشنهاد فرانسه و تلاش‌هایی که برای انجام میانجیگری از سوی این کشور در حال انجام بود به تعلیق درآمده است و در حال حاضر نخست وزیر ژاپن با توجه به رابطه نزدیکی که با ترامپ دارد از موقعیت بهتری برای میانجیگری برخوردار است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به اینکه شینزو آبه از همان ابتدای روی کار آمدن ترامپ همکاری بیشتری با او داشته و این باعث نزدیکی هر چه بیشتر او با رئیس جمهوری آمریکا شده است در حالیکه مکرون از چنین جایگاهی برخوردار نبود، ادامه داد: در چند هفته اخیر به خصوص بعد از اعتراضات آبان ماه شاهد مواضع سختگیرانه‌تر مقامات فرانسوی در ارتباط با ایران بوده‌ایم و این خود باعث افزایش اختلافات بین ایران و فرانسه شده که نمونه‌ای برای این موضوع است که تلاش‌های فرانسه در زمینه میانجیگری به نتیجه نرسیده است. اگر تغییر محاسباتی در تهران و واشنگتن شکل نگرفته باشد نمی‌توان امیدی به مذاکره و میانجیگری‌ها برای حل و فصل اختلافات داشت.
مالزی فرصتی برای دیپلماسی
بهرام امیراحمدیان کارشناس مسائل آسیا در روزنامه ایران نوشت: رئیس جمهوری ایران روز گذشته در شرایطی برای حضور در اجلاس سران کشورهای اسلامی به مالزی سفر کرده است که رهبران کشورهای مهم آسیایی و همسایگان از جمله پاکستان، قطر و ترکیه در این نشست حضور دارند و فرصتی برای گفت‌وگو و روشن کردن ابعاد چند موضوع مهم از سوی آقای روحانی در این سفر فراهم می‌شود که ناظر بر تحولات حساس کشور است. - حضور در چنین اجلاسی در بحبوحه تحولات جاری سیاست خارجی جمهوری اسلامی، فراهم کننده فرصتی برای رؤسای جمهور کشورهاست تا فارغ از دشواری‌های تنظیم برنامه برای رفت و آمدهای دوجانبه از نزدیک با یکدیگر گفت‌وگو کنند.
آقای روحانی کمی بعد از آن راهی مالزی شده است که آقای ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی در جدیدترین سخنرانی خود در نشست دوحه بسختی سیاست‌های تحریمی امریکا علیه ایران را زیر سؤال برد و کشورهای منظومه غرب بویژه امریکا را متهم کرد که تحریم‌های این کشور نه فقط ایران بلکه دامن کلیه کشورهایی را خواهد گرفت که با آن دارای تبادلات اقتصادی گسترده‌ای هستند. این موضع خوب و بهنگام از سوی نخست‌وزیر مالزی نشان داد مالزی می‌تواند برای تنظیم روابط و اثبات تأثیرگذاری اقدامات مخرب امریکا علیه ایران در افکار عمومی و مناسبات بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد.
رئیس جمهور بعد از مالزی در حالی راهی ژاپن می‌شود که شاید باید این سفر را در جهت تلطیف کردن فضایی دانست که بعد از سفر ناموفق «آبه شینزو»، نخست‌وزیر ژاپن به ایران ارزیابی کرد. «آبه» به عنوان رهبر یکی از چند کشور بزرگ اقتصاد جهانی در شرایطی به ایران آمد که دست خالی برگشت و تبعات منفی برای او در صحنه سیاست داخلی کشورش داشت. بنابراین تجدید دیدار رئیس جمهور ایران و نخست‌وزیر ژاپن می‌تواند در تعدیل این فضا و گشودن روزنه امید برای حل بن‌بست جاری برجام و مناسبات اقتصادی دو کشور مؤثر باشد.
امیدواریم ژاپن خرید نفت از ایران را از سر بگیرد
روزنامه تعادل گزارش داد: عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران در مصاحبه با یک شبکه ژاپنی ابراز امیدواری کرد که توکیو خرید نفت خام از ایران را دوباره از سربگیرد. به گزارش، عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران روز دوشنبه درباره افزایش مناسبات اقتصادی میان ژاپن و ایران به‌رغم ادامه تحریم‌های امریکا ابراز امیدواری کرد. براساس گزارش شبکه اناچکی ژاپن، عراقچی به مناسبت نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک تهران و توکیو در همایشی درباره روابط اقتصادی دوجانبه صحبت کرده است. وی تاکید کرد که ایران به مقابله با تحریم‌های امریکا ادامه خواهد داد. اما وی ابراز امیدواری کرد که از طریق روابط قوی با ژاپن بتوانند بر این فشار غلبه کنند. اظهارات معاون وزیر خارجه ایران در حالی مطرح می‌شود که مقامات دو طرف در حال برنامه‌ریزی برای سفر «حسن روحانی» رییس‌جمهور ایران به توکیو برای دیدار با «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن هستند. طبق گزارش‌ها، رهبران دو کشور قرار است روز ۲۹ آذر در ژاپن دیدار و رایزنی کنند. عراقچی در یک مصاحبه کوتاه نیز به شبکه اناچکی گفت: «ژاپن خریدار قدیمی نفت خام ایران است اما خرید نفت را به دلیل همراهی با تحریم‌های امریکا متوقف کرده است. وی به این شبکه ژاپنی گفت که امیدوار است دولت توکیو و سازمان‌های این کشور خرید دوباره نفت از ایران را از سر بگیرند.» این گزارش افزود: ایران از ژاپن و دیگر کشورها خواسته است مراودات تجاری و تراکنشهای مالی که متوقف شده است را دوباره شروع کنند اما این کشور هنوز به این درخواست‌ها پاسخ نداده‌اند.
سفر روحانی به ژاپن می تواند به کاهش تنش‌ها کمک کند
خبرگزاری ایلنا گزارش داد: کارل کالتنتالر استاد علوم سیاسی دانشگاه آکران آمریکا گفت: موضع رئیس‌جمهور به لحاظ جایگاهی که در ایران دارد به اندازه رئیس‌جمهور آمریکا قوی نیست. روحانی توسط سایر بازیگران مهم سیاسی در ایران محدود شده است. اگر نهادهای مختلف ایران از روحانی حمایت نکنند، موفق نخواهد شد. بنابراین در طرف ایرانی پیچیدگی بیشتری برای کاهش تنش‌ها وجود دارد.
وی درباره سفر روحانی به ژاپن گفت: این سفر می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک کند اما من مطمئن نیستم. هیچ یک از دولت‌های منطقه خواهان جنگ نیستند. اما همه دولت‌های کشورهایی که درگیر این تنش هستند، می‌خواهند به مردم خود نشان دهند که قوی هستند و تسلیم نمی‌شوند. این مهمترین مانع برای کاهش تنش‌ها است. متأسفانه این مساله به آن معنی است که این تنش‌ها ممکن است تا مدت‌ها ادامه یابد.
بایکوت گفت‌وگو، به معنای انفعال است نه ارزش
«سیدجلال ساداتیان» مدیرکل پیشین شرق آسیای وزارت خارجه در تشریح ابعاد و دلایل سفر رئیس جمهوری کشورمان به مالزی و شرکت در اجلاس سران کوالالامپور ۲۰۱۹ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: در شرایط فعلی که تحت فشار حداکثری آمریکا هستیم، موضوع مهم در دستور کار دولت، مسائل اقتصادی است. در این میان برخی از کشورها تلاش کردند تا سیاست مخرب خود را در قبال اقتصاد ما پیش بگیرند اما ایران در تلاش است تا بتواند از طریق کریدور کشورهای آسیایی با آنها مناسبات اقتصادی مثبت برقرار کند. به این جهت برای عملیاتی شدن این سیاست با تمام طرف‌ها وارد گفت‌وگو خواهیم شد. در این راستا نشست مالزی یکی از بسترهای بسیار مناسب برای کنشگری ایران در عرصه اقتصادی است. ما به دنبال آن هستیم تا بتوانیم از طریق ارتباط با کشورهای آسیایی به گونه‌ای عمل کنیم تا بتوانیم نفت خود را به آنها بفروشیم و از بازارهای گسترده آنها به نفع خود استفاده کنیم.
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به رفتار و اظهارات اخیر تندروها در قبال سفر روحانی به ژاپن و مالزی، تصریح کرد: متاسفانه شاهد هستیم که برخی‌ها در داخل کشور سفر روحانی به مالزی و ژاپن را به باد انتقاد گرفتند و به صورت مستقیم آنرا هدف قرار دادند. باید توجه کنیم که مخالفت با دولت از روز اول که برجام مطرح شد و تا زمانی که به نتیجه رسید، ادامه داشت و وقت و بی‌وقت دولت را آماج حمله قرار دادند. نمی‌خواهم بگویم در دولت هیچ مشکلی وجود ندارد اما مساله اینجاست که طیف‌هایِ محفلی و زیرزمینی دست به تخریب دولت و منافع ملی می‌زنند. شکی در این وجود ندارد که نان عده‌ای در تنش و درگیری است و طبیعی است که با سفر روحانی به ژاپن و مالزی مخالف می‌کنند. فراموش نکنیم که مذاکره در تمام دنیا به عنوان ابزار دیپلماسی شناخته می‌شود و برای گشایش امور لازم است. اینکه می‌بینیم ترامپ اعلام می‌کند به دنبال گرفتن عکس یادگاری در سازمان ملل با روحانی است، به هیچ وجه نمی‌توان آن را مذاکره عقلانی دانست اما این باعث نمی‌شود که مذاکره و ابزار چانه‌زنی را کنار بگذاریم. به عنوان مثال زمانی که جنگنده سوخوی روسیه توسط ترکیه سرنگون شد شاهد آن بودیم که پس از مدتی اردوغان به روسیه رفت و با پوتین مذاکره کرد و در نهایت اختلاف‌ها حل شد. همین موضوع را می‌توان در روابط ترکیه و آمریکا هم به دقت مشاهده کرد؛ لذا کار دنیا گفت‌وگو و مذاکره است و نباید این ابزار مهم را با غرض‌های جناحی بایکوت کرد.
دیپلماسی در شرق دور
به گزارش روزنامه ایران، اولین سفر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به ژاپن که در بحبوحه کوشش کم سابقه و بی‌امان کاخ سفید برای افزایش فشار به جمهوری اسلامی انجام می‌شود، پدیدآورنده فرصت ویژه‌ای است که می‌تواند نه تنها توسعه دهنده رابطه دوجانبه تهران- توکیو که گشایشی برای گره‌های کور و مزمن برجام هم باشد. فرصتی که اغتنام از آن منوط به اتخاذ تصمیمی منطقی و به اجرا گذاشتن آن است که می‌تواند در فائق آمدن بر موانع رنگارنگ خود را نشان دهد. روحانی روز پنجشنبه بعد از حضور در نشست سران کشورهای اسلامی در مالزی راهی توکیو می‌شود. او قرار است روز جمعه با آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن ملاقات مهمی را پشت سر بگذارد. ملاقاتی که هرچند خیلی‌ها از حالا برای آن خط ونشان کشیده‌اند اما می‌تواند طلیعه گشوده شدن اندک روزنه امید جهت نجات برجام باشد. برای درک اهمیت سفر روحانی به ژاپن کافی است نگاهی به وضعیت تحولات جاری سیاست خارجی در حد فاصل سفر نخست‌وزیر ژاپن به تهران که خرداد ماه گذشته انجام شد، تا سفر قریب الوقوع روحانی به توکیو داشته باشیم. آبه اولین نخست‌وزیر ژاپن بود که در تاریخ چهل ساله جمهوری اسلامی به تهران سفر کرد. بسیاری این سفر را به تنش روزافزون ایران و امریکا مربوط کردند و از قصد نخست‌وزیر ژاپن برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن پرده برداشتند. گرچه «آبه» هدف سفرش را تلاش برای کاهش تنش‌های خاورمیانه اعلام کرده بود اما ناگفته پیدا بود که او برای رسیدن به این هدف، می‌کوشد آبی بر آتش مناسبات متشنج ایران و امریکا بریزد.
این در حالی است که امریکا با اعمال تحریم‌ها و قدرت اقتصادی‌اش بر سیستم پولی جهان کوشیده تمامی تلاش‌های اروپا و دیگر کشورها را برای کاهش فشار تحریم‌ها روی ایران با شکست روبه‌رو و بتدریج دورنمای مبادلات اقتصادی ایران را پیچیده‌تر کند. فشاری که در این سخنان بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، تبلور یافت که «امریکا در تحریم‌های هوشمند به بلوغ شیطانی رسیده است». سخنی که معنای ساده آن، این است که این بار، درها سخت روی ایران بسته شده است. آن طرف گرچه شرکای اروپایی برجام پس از اعلام خروج امریکا از این توافق، اعلام کردند که به همکاری با ایران ادامه خواهند داد و مانع از فروپاشی برجام خواهند شد اما با وجود پیگیری و طراحی سازوکارهای مالی چون «اینستکس» که عملاً تحت تأثیر تهدیدات مقام‌های امریکایی بی‌نتیجه ماند، نتوانستند تأثیر تحریم‌های مالی و نفتی امریکا را کاهش دهند.
ماموریت توکیو و شایعه استعفا
روزنامه ابتکار در سرمقاله خود به قلم جلال خوش چهره می‌نویسد: انتشار شایعه استعفای رئیس‌جمهوری از مقام خود آن‌هم در آستانه سفر به توکیو نمی‌تواند بیرون از دایره تنگ‌نظری‌های ناشی از رقابت‌های کشدار و ملال‌آور جریان‌های رقیب باشد. در واقع انتشار این خبر و تکذیب‌های پس از آن، تنها به تلاش برای کاستن و یا شکستن اعتبار «حسن روحانی» در آستانه یکی از مهمترین سفرهای خارجی او قابل تفسیر است. اگرچه شایعه استعفای روحانی هنگامی باورپذیرتر نموده است که وزیرانش یک به یک در خطر استیضاح مجلس قرار دارند؛ تریبون‌های عمومی به تخریب وجهه او و دولتش از هیچ اتهامی فروگذار نیستند؛ خط و نشان‌های رقیبان سیاسی در توالی هفته‌های نزدیک به برگزاری انتخابات مجلس پررنگ و پرصداتر از گذشته شده؛ بیشترین آسیب اعتباری ناشی از ناآرامی‌های اخیر متوجه دولت و تدابیر آن در وضع ناهنجار اقتصادی است.
سرانجام اینکه برخی گسل‌ها میان اعضای دولت و نیز متحدان اصلاح‌طلب او فعال شده، اما اعلام رسمی شایعه استعفاء آن هم در این هنگام، معنا و مفهوم ویژه دارد. ماهیت دیدار رئیس‌جمهوری با نخست‌وزیر ژاپن و گفت‌وگوهایی که بنا بر گزارش منابع خبری ژاپن به پیشنهاد «حسن روحانی» انجام می‌شود، چرایی انتشار این شایعه را روشن می‌کند.
تضعیف اعتبار حسن روحانی در بزنگاهی که برخی احتمالات درباره امکان موثر بودن تلاش‌های میانجی‌گرانه ژاپن در کاستن از تنش روابط ایران و آمریکا بروز یافته، دو هدف را در بر دارد: نخست، خنثی‌کردن تاثیر نقش رئیس‌جمهوری در هرنوع اقدام دیپلماتیک برای برون‌رفت از وضع کنونی. دوم؛ بلاتکلیف نگه داشتن اوضاع تا آرایش پهنه سیاسی کشور در ماه‌های آتی که با انتخابات مجلس شکل خواهد گرفت. این درحالی است که به‌گونه‌ای کم‌سابقه نوعی همسویی میان برخی طیف‌های وابسته به جریان‌های رقیب درباره لزوم استعفای رئیس‌جمهوری ایجاد شده است. به‌این ترتیب، شایعه‌سازان در تلاش برای خنثی‌کردن پیشاپیش هر اتفاقی هستند که ممکن است به کاستن از شدت تنش در روابط ایران و آمریکا بینجامد. آنان می‌خواهند از یکسو فرصت را از حسن روحانی در انجام ابتکارهایش بگیرند و از سوی دیگر، این فرصت را برای خود در آینده ذخیره کنند.
ابتکار ماهاتیر محمد
روزنامه اعتماد نیز در یادداشت صفحه نخست خود می نویسد: روز گذشته حسن روحانی، رییس‌جمهور کشورمان راهی مالزی شد. اما واقعیت آن است که این سفر را نباید در چارچوب سفرهای رسمی دوجانبه قرار داد، چرا که این سفر در راستای دعوت آقای ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر مالزی برای حضور آقای روحانی در نشست سران کشورهای اسلامی است که در کوالالامپور برگزار می‌شود. بنابراین اینکه این سفر را در راستای یک دیدار رسمی قرار دهیم از جنبه دوجانبه تا حدی از اهمیت سفر کاسته می‌شود. ولی در سوی دیگر، این نشست از آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که سایر سران کشورهای اسلامی نیز در آن حضور پیدا می‌کنند و دیدارهای در حاشیه آقای روحانی در این نشست می‌تواند بسیار حایز اهمیت باشد. به خصوص اینکه اگر برخی سران کشورهای عربی شرکت می‌کردند و ...
دیدار احتمالی میان طرفین ایجاد می‌شد، می‌توانست بسیار حایز اهمیت باشد. اما در شرایط فعلی شواهد حاکی از آن است که کشورهای عربستان و پاکستان در این نشست حضور پیدا نمی‌کنند و برخی کشورهای دیگر از جمله امارات، کویت و بحرین نیز در سطح پایین‌تری در این نشست حضور پیدا می‌کنند. بنابراین باید صبر کرد تا زمان آغاز نشست دید که کشورها در نهایت با چه سطحی در این اجلاس حضور پیدا می‌کنند. اگر امیر قطر در نشست حضور پیدا کند، طبیعی است با توجه به روابط دوجانبه دیدار میان سران ایران و قطر شکل بگیرد. مهم کشورهای امارات، عربستان و بحرین است که اگر ملاقاتی چه در سطح سران و چه در سطح دیپلمات‌های حاضر در نشست شکل می‌گرفت، می‌توانست حایز اهمیت باشد.
در حال حاضر آقای ماهاتیر محمد هر چند که اعلام می‌کند مخالف تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران است ولی در عمل آن را اجرا می‌کند. نکته اینجاست که سیاست‌های اعلامی با سیاست‌های اعمالی کشورها یکی نیست. آقای ماهاتیر محمد در لفظ همواره صحبت‌های انتقادی نسبت به غرب داشته است ولی شریک اول تجاری مالزی، امریکا است و بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی در مالزی توسط شرکت‌های امریکایی صورت گرفته است.
رسانه‌های اصولگرا
آمریکایی‌ها از این سفر به عنوان یک فرصت نگاه می‌کنند
فواد ایزدی کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، درباره سفر رئیس‌جمهور به ژاپن و طرح برخی گمانه‌زنی درباره علل این سفر گفت: کشور ژاپن در سیاست خارجی به شدت محتاط است و زمانی که سفر رئیس‌جمهور ایران به این کشور مطرح می‌شود شکی نیست که دولت ژاپن مجوز این سفر را از دولت آمریکا گرفته است. آمریکایی‌ها درخواستی از ایران دارند و آن درخواست این است که با توجه به اینکه آقای ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری خود دستاورد چشمگیری در حوزه سیاست‌خارجی نداشته، علاقه‌مند است تا دیداری با آقای روحانی داشته باشد و در این دیدار تنها به دنبال گرفتن عکسی یادگاری باشد. تاکنون مطالبی که مقامات آمریکایی در ارتباط با مذاکره با ایران مطرح کرده‌اند نشان می‌دهد که آنها تنها به دنبال گرفتن امتیاز از ایران هستند تا دادن امتیاز. حتی در این زمینه علاقه‌مند به صحبت کردن با مقامات کشورمان نیز هستند که قطعا صحبت کردن با دادن امتیاز تفاوت‌های زیادی دارد، چرا که وقتی صحبتی میان دو طرف انجام می‌شود صرفا نیاز به دادن امتیاز ندارد ولی مقامات آمریکایی این مطلب را می‌دانند که اگر بحث مذاکرات رسمی بین دو طرف مطرح شود، حتما باید امتیازاتی رد و بدل شود تا مفهوم مذاکره داشته باشد.
سفری بعد از ۱۹ سال؛ روحانی در توکیو به دنبال چیست؟
به گزارش خبرگزاری فارس، «حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران سه‌شنبه ۲۶ آذر ماه راهی مالزی شد و از آن جا به ژاپن می‌رود تا با «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن دیدار و گفتگو کند. این سفر آن هم به فاصله ۶ ماه بعد از سفر آبه به تهران و در حالی که بیش از یک ماه از ورود ایران به گام چهارم کاهش تعهدات برجامی گذشته، توجه تحلیلگران را به خود معطوف کرده است.حال روحانی قرار است در اواخر هفته جاری به توکیو برود. در این خصوص «عبدالله گنجی» مدیر مسئول روزنامه جوان در صفحه توئیترش در این باره خطاب به روحانی نوشت: «چرا می‌روید؟ درخواست شماست یا ژاپن؟ ژاپن بعد از سفر آبه به تهران تاکنون چه فرقی کرده؟ آمریکا اجازه سفر داده؟ چرا آمریکا شرط سفر را دسترسی به محتوای مذاکرات می‌داند؟»
«محمدحسین ملائک» سفیر اسبق ایران در سوئیس و چین در یادداشتی نوشت: این سفر در قالب سفرهای معمول برای توسعه روابط بین کشورها نمی‌گنجد. هیچ گونه از وجوه روابط سیاسی، اقتصادی و ... ایران و ژاپن سفر روسای دو کشور را توجیه نمی‌کند، زیرا ژاپن نه از ایران نفت می‌خرد و نه قادر و یا علاقمند به دور زدن تحریم هاست و نه هیچ گاه در منازعه بین ایران و آمریکا بی طرف بوده است. لذا ابعاد ناشناخته و غیر دوجانبه آن بر سایر وجوه می چربد. اگر ژاپن خودش از رئیس جمهور دعوت می کرد این ایده قوت می گرفت که آمریکا طرح جدیدی برای مذاکره با ایران دارد. اما چون ایده توسط خود ایران پیگیری شده این گزینه منتفی است.
در همین خصوص «نصرت‌الله تاجیک» سفیر پیشین ایران در اردن در گفتگو با خبرنگار فارس معتقد است که این سفر کمتر جنبه روابط دوجانبه دارد و بیشتر براساس اخباری که گفته می‌شود، برای چگونگی مدیریت و یا کاهش تنش بین ایران و آمریکا و در نهایت چگونگی تعامل با این کشور است. متأسفانه اقداماتی که ترامپ در زمینه تحریم‌ها و مخصوصا بحث تحریم نفتی ایران و مشکلات ناشی از برگرداندن پول حاصل از فروش نفت انجام داده، زمینه زیادی برای روابط دوجانبه ایران و ژاپن باقی نگذاشته است مگر آنکه ژاپنی‌ها توانسته باشند ترامپ را برای گرفتن معافیت‌ها و انتقال وجوه نفت فروخته شده متقاعد کرده باشند. زیرا هنوز مقداری از پول نفتی که به ژاپنی‌ها فروختیم در ژاپن است، ولی آمریکایی‌ها تا این لحظه علیرغم اخباری که وجود داشت از جمله اینکه بعد از تبادل زندانیان گفته شد این پول آزاد شده، ولی ظاهرا تا الان چنین اقدامی صورت نگرفته است و شاید در این سفر اقداماتی در این زمینه صورت گیرد.
تاجیک در پیش بینی از دستاوردهای این سفر هم با بیان اینکه هیچ تفاهمی تا لحظه آخر قطعی محسوب نمی‌شود و تا زمانی که دو طرف اصلی با هم ننشینند و مسائلشان را مطرح نکنند، نمی‌توان گفت تفاهم شده است، خاطرنشان کرد: ولی احساس می‌شود و نشانه‌هایی هم وجود دارد که به نوعی پیام‌هایی رد و بدل شده که الان آقای روحانی دارد این سفر را انجام می‌دهد تا بتواند این تفاهمات را به نوعی محکم کند. در غیر این صورت دست خالی برگشتن روحانی از این سفر چه در رابطه با ژاپن و یا آمریکا آن هم بعد از حوادث آبان ماه و انتقاداتی که به حق و یا ناحق به او وارد شد، برای تثبیت مدیریت دولت و شخص وی مطلوب نیست.
اجلاس کوالالامپور می‌تواند نوعی دیپلماسی عمومی برای ایران باشد
نوذر شفیعی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری میزان، با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به کشورهای مالزی و ژاپن که از امروز آغاز شد، گفت: یکی از نتایجی که اجلاس مالزی می‌تواند برای جمهوری اسلامی ایران به همراه داشته باشد این است که ما می‌توانیم دیدگاه‌های خود را در خصوص مسائل مهم سیاسی، امنیتی، اقتصادی و بین‌المللی مطرح کنیم. از آنجایی که انعکاس اجلاس کوالالامپور قطعا به بیرون هم درز پیدا می‌کند، می‌تواند نوعی دیپلماسی عمومی هم برای جمهوری اسلامی ایران قلمداد شود و افکار عمومی جهان را با دیدگاه‌های ما آشناتر کند.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نهم با بیان اینکه مالزی یک کشور مهم در جهان اسلام است گفت: در دوره اخیر با قدرت گرفتن آقای مهاتیر محمد نگاه کاملا مثبتی به جمهوری اسلامی ایران در مالزی به وجود آمده است و سفر رئیس جمهور به مالزی هم می‌تواند گشایش‌های زیادی را در روابط میان دو کشور به وجود بیاورد و هم می‌تواند منجر به باز شدن برخی گره‌ها در حوزه سیاست خارجی برای ما باشد. ممکن است در نتیجه سفر رئیس‌جمهور به مالزی، آقای مهاتیر محمد توصیه‌هایی را به سران برخی از کشورهای عربی برای کاهش تنش با ایران انجام دهد.
تلاش توکیو برای حفظ روابط با تهران با وجود فشارهای غرب
خبرگزاری افکارنیوز در گفت و گویی اختصاصی آورد: محسن روحی صفت معاون پیشین دفترمطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به نودمین سالگرد روابط تهران و توکیو، گفت: از زمان سفر رئیس دولت اصلاحات در اکتبر سال ۲۰۰۰ به ژاپن تا امروز اولین سفر رئیس دولت است، همچنین سفر چند ماه گذشته آبه شینزو نخست وزیر توکیو به تهران پس از ۴۰ سال صورت گرفت. به عبارت دیگر پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۸ که نخست وزیر ژاپن به ایران سفر کرد تا سال ۲۰۱۹ که آبه در کسوت نخست وزیر به ایران آمد، سفر دیگری صورت نگرفته است. ژاپن بزرگترین وارد کننده نفت از ایران در طول سال‌های گذشته بوده، همچنین کشور ما هم از توکیو فناوری و تکنولوژی دریافت کرده است. در سوابق روابط کارخانه بزرگ پتروشیمی که اکنون با عنوان امام خمینی(ره) در بندر ماهشهر است، توسط شرکت ژاپنی تاسیس شده بعد پیروزی انقلاب خود ایران آن را تکمیل کرد. در طول سال‌هایی که ایران از طرف آمریکا یا بعدها سازمان ملل متحد تحریم بوده، ژاپنی ها علاقه‌مند بوده‌ند که روابط خود را با کشورما همچنان حفظ کنند و فشارهای خارجی منجر به دوری دو کشور نشود، اما از نظر اقتصادی با ظرفیتی که در نظر داشتند قادر نبودند با ایران کار کنند. با توجه به اینکه ژاپن بخشی از جامعه جهانی به شمار می آید و با آمریکا هم روابط بسیار خوب و مثبتی دارد، به همین منظور برای حفظ روابط خوب خود با تهران نیازمند این است که تنش بین تهران و واشنگتن را کاهش دهد، چراکه در صورت وقوع چنین اتفاقی ظرفیت‌های همکاری بین دو کشور تهران و توکیو عملی می‌شود.
روابط ایران و ژاپن گذشته از سوابق تاریخی، با بستن یک قرارداد دوستی در سال ۱۳۰۸ (خورشیدی) به صورت رسمی برقرار شد و همواره از دید اقتصادی اهمیت ویژه ای داشته است. از یک طرف ژاپن به نفت خام و بازار ایران نیاز دارد و از طرف دیگر کشور ما هم ژاپن را همواره بازار عمدهٔ برای فروش نفت و تأمین کالاهای صنعتی و فناوری قلمداد نموده‌است. پس از انقلاب اسلامی ایران، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور، گسترش چشمگیری پیدا کرده است و در سال ۲۰۰۶ به مرز ۳٫۱۲ میلیارد دلار آمریکا رسید. منابع دیپلماتیک از موافقت ایالات متحده با طرح ژاپن برای میزبانی حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران و مذاکره درباره برنامه هسته‌ای تهران خبر می‌دهند.
گفته می شود که بر اساس هماهنگی میان ایران و ژاپن، روحانی قرار است حدود ۲۰ دسامبر به ژاپن سفر کند و در صورتی که این سفر صورت بگیرد، این پنجمین دیدار رؤسای جمهور ایران از ژاپن از سال دو هزار میلادی است.
روحانی در توکیو به دنبال چیست؟
سایت مشرق نیوز در گزارش خود درباره سفر حسن روحانی نوشت: رئیس جمهور پیش از ترک تهران و عزیمت به مالزی (مقصد اول این سفر) در تشریح اهداف سفرش به توکیو عنوان کرد: طی این شش سال روابط ۲ کشور به ویژه در دوران نخست وزیری آقای آبه توسعه یافته است. در همه سفرهایی که به نیویورک برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی داشته‌ام با نخست وزیر ژاپن دیدار و ملاقات کرده‌ام. در خردادماه امسال نیز ایشان به تهران آمدند، ملاقات با مقام معظم رهبری و اینجانب داشتند و بحث‌های بسیار خوبی راجع به روابط دو جانبه و مسایل مختلف داشتیم.
حسن روحانی در سفر اخیری که «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر خارجه ایران در نیمه اول آذر ماه به عنوان فرستاده ویژه رئیس جمهور به توکیو داشت، پیامی کتبی را برای آبه فرستاد. عراقچی عصر (سه‌شنبه) ۱۲ آذر در دیدار با «آبه شینزو» پیام کتبی حسن روحانی را به وی تقدیم کرد. آبه هم در این دیدار ضمن تشکر از پیام روحانی با اشاره به سفرش به تهران، ضمن ابراز خرسندی از دیدار با مقام معظم رهبری و رئیس جمهوری ایران از استمرار مشورت‌های سیاسی بین دو کشور استقبال کرد.
عباس موسوی روز دوشنبه ۲۵ آذر ماه نیز در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره سفر روحانی به ژاپن با بیان اینکه سفر «آبه شینزو» به تهران انجام شد و طبیعی بود سفر رئیس جمهور به ژاپن صورت بگیرد، گفت: روابط ما با کشورها ارتباطی به سایر کشورها ندارد و ما روابط خود را با کشورهای ثالث گره نمی‌زنیم و امیدواریم کشورهای طرف مقابل ما روابطشان با ما را به چراغ سبز و قرمز دیگر کشورها گره نزنند. ما کشورهای مستقلی هستیم با رابطه تاریخی و تمدنی و همواره خواستار گسترش روابط و حامی صلح و ثبات در منطقه و جهان بودیم.
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر خارجه ایران ۱۶ آذر ماه در مصاحبه با شبکه «ان اچ کی» ژاپن در وین ابراز امیدواری کرد که سفر رئیس‌جمهور ایران به ژاپن به تقویت روابط اقتصادی دو کشور کمک کند. پس از آن، روزنامه ژاپن تایمز ۱۷ آذر ماه به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد که آمریکا با طرح توکیو برای سفر حسن روحانی رئیس جمهور ایران به این کشور موافقت کرده است. براساس این گزارش، یک مقام ارشد آمریکایی به دولت ژاپن پیام داده است که واشنگتن از توکیو خواسته است که نتیجه دیدار روحانی با «آبه شینزو» نخست وزیر این کشور به اطلاع آنها رسانده شود. بالاخره نخست‌وزیر ژاپن ۱۸ آذر ماه بعد از چند روز گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای اعلام کرد که این کشور در حال رایزنی در خصوص سفر حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران به توکیو در اواخر ماه جاری میلادی است. نخست‌وزیر ژاپن همچنین گفت که او و دولت ژاپن خواهان آن هستند که هر تلاش ممکنی را برای گسترش صلح در منطقه غرب آسیا انجام دهند.