انتخابات و همه پرسی برای گزینش افراد اصلح، نشانگر رویکرد مردم سالاری و برخاسته از جمهوریت نظام اسلامی است و هر اندازه از این فرصت سرنوشت ساز، به درستی و توام با اخلاق و احترام فردی و اجتماعی استفاده شود، در نهادینه شدن فرهنگ و اصول صحیح تبلیغات و معرفی داوطلبان یا نامزدها، هواداری عاری از تنش و مرافعه، تقابل منطقی ایده ها و اندیشه ها و افزایش مشارکت عمومی موثر خواهد بود.
اگرچه بحث و فحص در میدان گزینش و انتخاب برترین ها همواره با تقابل آرا و رویارویی فکری، گفتاری و گاه حضوری جانب ها و جناح های مختلف همراه است، اما خودداری از ابراز نظر قبل از تفکر کافی به بازخورد آن و رعایت حریم حرمت های حقیقی و حقوقی می تواند از حاشیه سازی ها و رنجیدگی خاطرها، شکستن دل ها و احیانا تخدیش احترام و حرمت افراد جلوگیری کند و این نوع تقیه و خویشتنداری را می توان در حوزه سیاست و انتخابات، تقوای سیاسی نام نهاد.
اخلاق در اضلاع انتخابات
روند یا بدنه انتخابات را می توان به سه ضلع یا سطح شامل ستادهای انتخابات، داوطلبان یا نامزدها و هواداران و کنشگران سیاسی تقسیم کرد؛ به طور معمول و مطابق قانون انتخابات کشور، ابتدا ستادهای انتخابات در سطح کشور، استان ها و شهرستان ها فعال می شوند و با فعال شدن هیات های اجرایی و نظارت در قالب ستادها، به تدریج داوطلبان نام نویسی می کنند و در نهایت با معرفی رسمی نامزدها، طرفداران و هواداران آنها نیز وارد میدان می شوند و تنور انتخابات تا روز رای گیری گرم تر و پرشور تر می شود.
در این جریان سه بعدی، اخلاق و احترام حرف اول را می زند و اگر هر کنش و واکنش در هر سه سطح، از پیوست اخلاق و احترام و به اصطلاح تقوای سیاسی برخوردار باشد، هرگز به زیرساخت های اخلاقی و پیوندهای فردی و اجتماعی حتی در گرماگرم تبلیغات در فضاهای حقیقی و مجازی، تکانه ای وارد نخواهد شد.
بدیهی است که هواداران به روش و منش داوطلبان یا نامزدها چشم می دوزند و از آنها الگو می گیرند و داوطلبان و نامزدها نیز به نحوه رفتار و گفتار مدیران، مسئولان و اعضای ستادهای انتخابات توجه و دقت کافی دارند و به عبارتی؛ التزام به اخلاق سیاسی از راس هرم انتخابات به بدنه و پایه های آن که طرفداران پرشور در خیابان ها و ستادهای تبلیغاتی هستند، منتقل و القا می شود.
بنابراین صیانت از حریم ها و حرمت ها در حین گفت و گوهای منطقی و بحث های کارشناسانه، اجتناب از کاربرد فرصت ها و تجهیزات دولتی و عمومی به نفع یا زیان داوطلبان و نامزدها، جلوگیری از تخدیش رقبا در معرفی چهره مدنظر، خودداری از شتابزدگی در پاسخ به شایعات، اجتناب از تخریب شخصیت ها در حین پاسخ به سیاه نمایی ها و حتی نحوه چسباندن عکس و پوستر نامزدها در تابلوهای انتخاباتی از نظر اخلاق و تقوای سیاسی اهمیت دارد و گویای میزان پایبندی همه عناصر و کنشگران به حریم ها و حرمت هاست.
نقابداران فضای مجازی
بعضی ها می گویند تنور انتخابات هنوز به خوبی گرم نشده است؛ اما با نگاه به شبکه های اجتماعی می توان شور و حال انتخاباتی موجود در لابلای جمعیت شهرها را مشاهده کرد که در زمان قانونی تبلیغات علنی نامزدها از فضای مجازی به دنیای حقیقی منتقل می شود.
رفته رفته با نزدیک شدن به روز اعلام رسمی نامزدهای انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، بر شمار کانال ها، گروه ها و کاربران شبکه های اجتماعی افزوده می شود و نحوه ورود به بحث، گفت و شنید و پاسخگویی هر فرد به پست ها و مطالب دیگران نشانگر محتویات، اخلاقیات و تفکرات اوست و از آنجائیکه زبان هر فرد دروازه ورود به فکر و ذهن اوست، نوشته های هر کاربر در شبکه های مجازی طرز تفکر او را نشان می دهد.
بسیاری از فعالان فضای مجازی با نام و عکس خود وارد آن می شوند و شمار افراد دارای ماسک ، القاب مستعار و به اصطلاح نقابدار نیز بسیار است و متاسفانه خیلی از افراد نامشخص در فضاهای مجازی به تصور داشتن ماسک بر صورت، حریم های فردی و اجتماعی را درهم می شکنند و گاه، اخلاق را زیرپا می گذارند و تذکر و تنبه کاربران دیگر نیز اغلب مفید واقع نمی شود.
یکی از حوزه هایی که به شدت به اخلاق و تقوای سیاسی نیاز دارد، شبکه های اجتماعی است و اگر تک تک ما به حاضر و ناظر بودن خدا بر همه احوال خود معتقد باشیم، باید در همه حال اعم از فضای حقیقی و یا عالم مجازی مراقب گفتار، رفتار و اظهار خود باشیم.
ناگفته نماند که تا حدودی شیوه رفتار هواداران داوطلبان یا نامزدها در فضای مجازی، به منش و کنش این دو گروه ارتباط دارد و بهتر است داوطلبان از هواداران خود بخواهند حتی در فضای مجازی نیز به جای تاخت و تاز در حریم رقبا یا طرفداران آنها، با اخلاق حسنه و گفت و شنید نیکوی خود، تصویری خدشه ناپذیر و زیبا از داوطلب مورد حمایت خود را به نمایش بگذارند.
تقدم اخلاق بر سیاست در اسلام
در نظام اخلاقی مطرح در قرآن کریم بارها به رعایت ادب و اطاعت از نبی مکرم اسلام به عنوان الگوی جامع و مانع اخلاق حسنه اشاره و در آیات متعددی نظیر وَ مَن‌ْ یتَّق‌ِ اللّه‌َ... و ... لَعَلَّکم‌ْ تَتَّقون‌َ/ لَعَلَّهُم‌ْ یتَّقون‌َ به بر و نیکی و تقوا تاکید شده است.
بنا بر نص صریح آیات الهی اگر به حضرت محمد (ص) خلق عظیم و نیک عطا نمی شد، مردم از گرد او پراکنده می شدند و آن پیام آور بزرگ بشریت در واقع معلم ادب و اخلاق بوده و طبق آموزه ها و معارف قرآنی، همیشه و در همه زمان ها گرامی ترین مردم نزد خداوند مهربان، با تقوی ترین آنهاست؛ بنابراین هرگز حتی در بزنگاه ها و لحظه های حساس انتفاع سیاسی و اقتصادی نیز اخلاق و ادب فردی و اجتماعی را نباید فراموش کنیم.
در مکتب اسلام به نظریه اصالت اخلاق و تبعیت سیاست از آن اهمیت داده می شود و طبق آیات قرآن، خداوند حکیم ابتدا پیامبر اسلام (ص) را به اخلاق زیبا آراسته و سپس برای سیاست و تدبیر امور مسلمانان مامور ساخته است، بنابراین اخلاق در همه طبقات اجتماعی بر سیاست مقدم است و آراستگان به ادب و احترام حتی در انتخابات نیز مقبول و محترم هستنند.
دریای خروشان انتخابات بعد از اعلام نتایج قطعی در موعد قانونی، آرام خواهد شد و امواج متلاطم تبلیغات فروکش خواهد کرد و مرواریدهای تحسین، پاداش صیادانی خواهد بود که به جای ضربه به قایق های دیگران به فکر صید صدف ها بودند.