مرور بازتاب سفر رییس جمهوری به ژاپن در رسانه‌های منتقد دولت، موضع گیری در قبال سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود. کافی بود این رسانه‌ها به نقشه جهان نگاه کنند و ببینند که ژاپن و مالزی، در شرق عالم قرار گرفته‌اند، نه در غرب. پس چرا با دیپلماسی متوازن دولت که کشورهای شرق و غرب جهان را نیز دربر دارد، این طور برخورد می‌کنند؟ همچنین آنان می‌توانستند با مرور اخبار دیدارها و جلسات سفر اخیر روحانی به ۲ کشور مالزی و ژاپن، دریابند که همه مسایل دوجانبه ایران با این کشورها محل بحث و تبادل نظر بود و برجام، فقط یکی از مباحث بود. پس چرا این سفرها را در برجام خلاصه می‌کنند؟ یک پاسخ ساده برای این رویکرد متناقض و مبتنی بر سیاست یک بام و دوهوا، این واقعیت است؛ امروز سود سیاسی در تخریب دولت مستقر است، حتی اگر کار درستی کرده باشد.
بررسی روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های داخلی نشان می‌دهد که رسانه‌های داخلی پیامدهای سفر حسن روحانی به ژاپن را از منظرهایی همچون، برجام، فرصت‌های اقتصادی و مسایل نفتی بررسی کرده‌اند.
رسانه‌های اصلاح‌طلب
ژاپن جایگاه ویژه ای در حل و فصل اختلافات در سطح جهانی دارد
خبرگزاری ایسنا در گفت وگو با جلال میرزایی رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی آورد: خبرگزاری ایسنا: سفر حسن روحانی به ژاپن با توجه به جایگاه اقتصادی این کشور و شرایط امروز ایران که نیاز دارد با فعالان اقتصادی در سطح جهان ارتباط برقرار کند حائز اهمیت است. در سال‌های پیش ژاپن اولین شریک تجاری ایران بود اما به تدریج تحریم‌ها باعث شد تا امروز دیگر ژاپن جایگاه فعالی در روابط اقتصادی با ایران نداشته باشد. ژاپن جدا از اینکه یک قدرت اقتصادی در جهان محسوب می‌شود از لحاظ سیاسی نیز می تواند نقش موثری در حل و فصل اختلافات در سطح بین المللی داشته باشد. خوشبختانه دولتمردان ما نگاه مثبتی نسبت به ژاپن دارند. سفر آقای روحانی به ژاپن نیز با توجه به جایگاه اقتصادی این کشور و شرایط امروز که نیاز داریم با فعالان اقتصادی در سطح جهان ارتباط برقرار کنیم حائز اهمیت است اما متاسفانه ما جامعه سیاست زده‌ای هستیم و بعضا به جای نگاه از بعد فرصت‌های اقتصادی ایجاد شده، نگاه منفی را دنبال می کنیم. ما شاهد بودیم که نخست وزیر ژاپن برای اولین بار بعد از انقلاب چندی پیش به تهران آمد و قطعا برقراری روابط تجاری با ایران منافع ژاپنی‌ها را نیز تامین می کند. اما امروز ژاپن با مانعی به نام آمریکا برای برقراری روابط تجاری با ایران روبرو است. ژاپنی‌ها برای تامین منافع خود قطعا به دنبال حل مسائل بین ایران و آمریکا هستند ولی در نهایت ما بر اساس منافع خود و مصالحی که در داخل کشور تعیین می‌شود در این زمینه حرکت خواهیم کرد.
نتیجه سفر روحانی به توکیو
صادق زیباکلام کارشناس سیاسی در یادداشت صفحه نخست روزنامه آرمان ملی نوشت: واقع مطلب این است که آقای آبه در جایگاهی است که اتفاقا می‌تواند نقش مثبتی میان ایران و آمریکا ایفا کند. نقشی که اروپایی‌ها به دلایل مختلف نتوانستند از عهده آن برآیند و عمان دیگر در جایگاهی نیست که چنین نقشی را بازی کند و با بیرون رفتن عمان از حلقه رابط تهران و واشنگتن و ناامید شدن از اروپایی‌ها ظاهرا نگاه‌ها به سمت ژاپن است. برخلاف اروپایی‌ها که نه دونالد ترامپ دلخوشی از آنان دارد و نه مسئولان کشورمان نظر چندان مثبتی به اروپایی‌ها دارند، آقای آبه از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است. آن موقعیت ویژه نگاه مثبت هر دو طرف است، اما آبه زمانی می‌تواند یخ میان تهران و واشنگتن را اندکی آب کند که آقای روحانی توانسته باشد موافقت کلی نظام را مبنی بر اینکه گام‌هایی به سمت تنش‌زدایی برداشته شود، به دست آورده باشد.
ایران بخش قابل توجهی از درآمدهای نفتی‌اش را نتوانسته از ژاپنی‌ها به واسطه تحریم‌ها دریافت کند. به درستی معلوم نیست که ایران چه میزان پول از محل فروش نفت در ژاپن ذخیره دارد، اما اگر آقای آبه بتواند موافقت ترامپ را جلب نماید و حتی بخشی از این پول را به ایران تحویل دهد، گام مثبتی خواهد بود. هدف دیگر ایران و ژاپن می‌تواند آن باشد که آقای آبه بتواند به عنوان حسن نیت مجوزی از ترامپ دریافت کند تا مقداری نفت از ایران خریداری کند. احتمال سومی که بازهم ممکن است آقای آبه بتواند موفق شود، آن است که ژاپنی‌ها بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. اما همانطور که گفتیم همه این احتمالات منوط به آن است که آبه بتواند موافقت ترامپ را برای چنین امتیازاتی به ایران بگیرد.
وقتی شرق دور هم غرب دیده می‌شود
روزنامه ایران آورده است: روحانی در سفر به مالزی دو هدف را دنبال کرد؛ شرکت در اجلاس سران کوآلالامپور۲۰۱۹ و دیگری ملاقات با مقام‌های ارشد این کشور. او علاوه بر حضور در این اجلاس، با ماهاتیر محمد نخست‌وزیر و سلطان عبدالله پادشاه مالزی، اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر دیدار کرد. نه فقط این چهره‌ها غربی نیستند، بلکه برجام فقط یک محور مباحث، آن هم میان روحانی و ماهاتیر محمد بود. در سایر دیدارها، درباره همکاری‌های دوجانبه اقتصادی و سیاسی و نیز مسائل جهان اسلام، از فلسطین تا سوریه بحث و تبادل نظر شد. حتی در دیدار با ماهاتیر محمد هم پس از محکومیت فشارهای یکجانبه امریکا، دو طرف درباره مسائلی چون همکاری‌های علمی و فناوری، همکاری در زمینه‌های انرژی، صنعت و گردشگری، دریایی و فناوری اطلاعات و درنهایت مشارکت در عرصه‌های پزشکی تأکید کردند و روحانی طرح پیشنهاد همکاری صنعتی دو کشور برای داشتن یک برند مشترک را هم مطرح کرد. روحانی حتی در سخنرانی خود در افتتاحیه اجلاس کوالالامپور هم تأکید کرد که «خطر تضعیف هویت ملی و اسلامی، فاصله گرفتن نسل جوان از هویت خود و غلبه فرهنگ‌های بیگانه، جدی‌ترین تهدید برای جهان اسلام است. پیشتازی غرب در توسعه تکنولوژی‌های جدید، به نقطه قوت آنان در تحمیل جریان خبری، فرهنگ مصرفی و سبک زندگی‌غربی تبدیل شده‌است. تلاش مشترک برای جبران عقب‌ماندگی در فناوری‌های اطلاعاتی، حرکت به سمت شبکه‌های ارتباطی ملی و منطقه‌ای و افزایش سهم کشورهای اسلامی در اقتصاد دیجیتال نقشه راه آینده ما برای مواجهه با این چالش است.» چطور می‌توان دولتی که رئیس آن چنین گزاره‌ای را مطرح می‌کند یا تأکید می‌کند که «جهان اسلام باید تدابیری برای رهایی از سلطه دلار و سیستم مالی امریکا پیش‌بینی کند» غربگرا خواند یا ادعا کرد که دولت همه تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام گذاشته است؟
سفر رئیس‌جمهور به ژاپن و مالزی به معنای شکست سیاست منزوی کردن ایران است
خبرگزاری ایسنا گزارش داد: سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تأکید کرد که سفر رئیس جمهور به مالزی و ژاپن بدان معناست که سیاست منزوی کردن جمهوری اسلامی با شکست روبرو شده است.
سیدحسین نقوی حسینی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به سفر رئیس جمهور به مالزی و ژاپن اظهار کرد: علیرغم تمام تلاش‌های آمریکا و متحدانش با اعمال تحریم‌های ظالمانه و فضاسازی بین‌المللی برای منزوی کردن ایران امروز جمهوری اسلامی گسترده‌ترین روابط و مناسبات را با کشورهای مختلف دارد. آخرین نمونه آن سفر رئیس جمهور به دو کشور مهم شرق آسیا یعنی مالزی و ژاپن است. قطعا در این سفر مراودات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و هیچ موضوع و گفت‌وگو و بحث و مذاکره و میانجیگری در رابطه با آمریکا وجود ندارد.
نقوی حسینی تأکید کرد که معنای این سفرها این است که آمریکا در سیاست منزوی کردن جمهوری اسلامی با شکست کامل روبرو شده است لذا باید دستگاه دیپلماسی کشورمان سیاست گسترش روابط و همکاری‌ها با کشورهای همسایه و جنوب شرقی و شرق آسیا را ادامه دهد. ما به طور سنتی با آنها مراوداتی داشتیم. با ادامه این سیاست بخشی از تحریم‌ها و سیاست انزواسازی ایران نیز خنثی خواهد شد.
بازی جدید اروپایی‌ها با برجام
به گزارش روزنامه ابتکار، همزمان با چالش‌های ایجاد شده در مسیر اجرای توافق هسته‌ای و در حالی که حسن روحانی در توکیو به منظور رایزنی جهت گشایش‌ها در برجام به سر می‌برد، خبرگزاری رویترز به نقل از ۶ دیپلمات اروپایی مدعی شد که آلمان، انگلیس و فرانسه قصد دارند در ماه ژانویه مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کنند. مکانیسم ماشه جزئی از سازوکار توافق هسته‌ای است که درصورت اجرایی نشدن تعهدات یک طرف، طرف مقابل می‌تواند بخش یا تمامی تعهدات برجامی خود را متوقف کند. بر این اساس طبق بندهای توافق هسته‌ای در صورت عملی نشدن تعهدات هر یک از طرفین برجام، مشکلات از طریق رایزنی‌ها در کمیسیون مشترک برطرف خواهد شد. در صورت اینکه این مشکلات ظرف مدت ۱۵ روز برطرف نشد یا طرفین تصمیم به تمدید کمیسیون مشترک خواهند گرفت، یا اینکه پرونده به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد. درصورت ارجاع پرونده به شورای امنیت، از آنجا که آمریکا به واسطه ریاست دوره‌ای خود در این شورا بازیگر مسلط میدان خواهد بود، به احتمال فراوان شرایط برای بازگشت مجدد تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران فراهم خواهد شد؛ امری که به منزله پایان رسمی و قطعی توافق هسته‌ای است. با این حال این دیپلمات‌های اروپایی در حالی مدعی شده‌اند که در ماه ژانویه قصد دارند از سازوکار ماشه استفاده کنند که همزمان اعلام کرده‌اند این کار برای جلوگیری از فروپاشی برجام است و آنها عجله‌ای برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ندارند. آنها همچنین مدعی شده‌اند که با فعال کردن مکانیسم ماشه، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران به صورت خودکار فعال نخواهد شد و تا زمانی که ایران از مرز غیر قابل قبولی برای آنها در برجام عدول نکرده باشد، آنها ترجیح می‌دهند به جای بازگرداندن تحریم‌ها، تلاش‌های خود را بر روی مذاکره با ایران متمرکز کنند. در چنین شرایطی، وضعیت مطلوب برای تمامی طرفین برجام باز نگه داشتن پنجره دیپلماسی و تلاش برای خروج از بن‌بست کنونی است زیرا ادامه شرایط تنش‌زای کنونی و احتمال فروپاشی کامل برجام منجر به متضرر شدن و باخت تمامی شرکای توافق هسته‌ای خواهد بود؛ امری که راهبرد مطلوب ایالات متحده جهت اجماع جهانی مجدد علیه ایران و نیز افزایش فشارها بر اروپا، روسیه و چین خواهد بود.
عراقچی: مشورت‌های ایران و ژاپن ادامه می‌یابد
روزنامه شهروند می‌نویسد: سفر حسن روحانی به ژاپن بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی به‌خصوص فرانسوی داشت. رسانه‌های فرانسه با نگاهی به سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به ژاپن و گفت‌وگوهای دوجانبه تهران - توکیو، به بازتاب محکومیت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای از سوی ایران پرداختند و از تلاش‌های ژاپن برای میانجیگری تهران و واشینگتن پس از ناکامی پاریس در این زمینه خبر دادند. روزنامه «لو فیگارو» به نقل از خبرگزاری فرانسه در این زمینه نوشت: «حسن روحانی در جریان دیدار روز جمعه با «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن در توکیو، خروج «غیر منطقی» واشینگتن را از توافق بین‌المللی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران محکوم کرد.» این رسانه فرانسوی با یادآوری اینکه سفر روحانی به ژاپن نخستین بار است که در سطح رئیس دولت این کشور ازسال ۲۰۰۰ تاکنون انجام شده است، افزود: «ایران که اقتصاد آن پس از خروج آمریکا از برجام متحمل آسیب سختی ناشی از تحریم‌های واشینگتن شده، پس از افزایش قیمت سوخت با مشکلاتی مواجه شده است.» روحانی به شدت آمریکا را به دلیل خروج یکجانبه و غیرعادلانه از توافق هسته‌ای (اول می۲۰۱۸/ یازدهم اردیبهشت ۱۳۹۷) محکوم و بیان کرد: «امیدوارم ژاپن و دیگر کشورها برای حفظ این توافق تلاش‌های خود را انجام دهند.» لو فیگارو در ادامه نوشت: «ژاپن پیشتر یکی از خریداران اصلی نفت خام ایران بود. این کشور برای تسلیم شدن مقابل تحریم‌های اقتصادی فراسرزمینی که بار دیگر از سوی آمریکا علیه ایران تحمیل شد، از خرید نفت جمهوری اسلامی منصرف شده است. نخست‌وزیر ژاپن پیش از این تلاش کرده تا پل‌هایی بین این دو رقیب ایجاد کند.» به گفته سخنگوی دولت ژاپن، شینزو که در ماه ژوئن با روحانی رئیس جمهوری ایران دیدار کرده بود این اطمینان را داده که توکیو با صبر، به تلاش‌های دیپلماتیکش برای کاهش تنش در خاورمیانه ادامه خواهد داد. تارنمای فرانسوی نیوز ۲۴ نیز در نوشتاری به سفر حسن روحانی رئیس جمهوری ایران به توکیو برای گفت‌وگو با نخست‌وزیر ژاپن اشاره کرد و نوشت: «تحلیل‌ها می‌گویند ژاپن با اعتماد به آمریکا و ایران می‌تواند برای مذاکره درباره گفت‌وگویی میان تهران - واشینگتن پس از ناکامی فرانسه در تلاشی مشابه، مناسب باشد.» کازو او تاکاهاشی، استاد برجسته در دانشگاه «اوپن» ژاپن و کارشناس مسائل سیاسی خاورمیانه گفت روحانی رئیس جمهوری ایران با سفر خود به ژاپن نشان داد که ایران نه تنها منزوی نشده بلکه همیشه مورد احترام است و حتی می‌تواند از ژاپن و آمریکا امتیازهایی به دست آورد.
رسانه‌های اصولگرا
تهدید روحانی به خروج ایران از برجام
روزنامه خراسان: روزنامه خراسان: سرانجام سفر پرماجرا و پرحاشیه روحانی به سرزمین آفتاب تابان به سر رسید و حداقل در ظاهر امر بر خلاف گمانه زنی های قبلی، اتفاق ویژه و خاصی در موضوعات چالشی این روزها به ویژه آینده برجام نیفتاد. آن هم پس از مذاکرات «سنگین و فشرده» ای که به گفته عراقچی بین ایران و ژاپن انجام شده است. براساس خبرهایی که منتشر شده، نه آن گونه که موافقان دولت می گفتند ژاپن سکویی برای پرتاب به یک فضای جدید روابط و مذاکرات و برجامی و یک گشایش در فروش نفت ایران شد و نه آن گونه که مخالفان می نواختند، آهنگ ناموزون دور زدن عزت و اصول کشور برای مذاکره جدید با آمریکا از توکیو به گوش رسید. روز آخر را رئیس جمهور در جمع شرکت های ژاپنی گذراند جایی که دو پیام مهم را برای ژاپن و جهان از آن جا اعلام کرد؛ اول این که «درهای ایران به روی این شرکت ها باز است» و دوم این که «صبر ایران رو به پایان بوده و ممکن است تصمیم بعدی ما ادامه اجرای برجام نباشد». اشاره ای ریز که شاید به گام پنجم کاهش تعهدات برجامی ایران در فاصله دو هفته تا پایان مهلت گام چهارم اشاره داشته باشد. حسن روحانی ترجیح داد آخرین ساعات حضورش در توکیو را در جمع شماری از مدیران ارشد بخش های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ژاپن از این بگوید که «درهای ایران به روی دولت و شرکت های ژاپنی برای مشارکت و سرمایه گذاری در پروژه های بزرگ اقتصادی باز است» و البته تاکید داشت که ایران و ژاپن به عنوان دو دوست قدیمی، نباید اجازه دهند کشور ثالثی در روابط دوستانه آن ها اخلال ایجاد کند. وی بلافاصله منظور خود را روشن تر کرد و این را هم گفت که بی تردید «تحریم های غیرقانونی آمریکا نمی تواند بلندمدت ادامه پیدا کند و آمریکایی ها ناچارند روزی این راه بدون خاصیت و پر از ضرر را رها کنند.»
تفاوت نگاه رسانه ها به سفر روحانی نوع نگاه روزنامه های داخلی نیز در روز شنبه به این سفر جالب است. در حالی که روزنامه های همسو با دولت همچون ایران، اعتماد و شرق از تیترها و یادداشت های حمایتی در موفق خواندن سفر به ژاپن نوشته اند، روزنامه های مخالف دولت از جمله وطن امروز، جوان و فرهیختگان بیشتر به مسائل مخفیانه و گفت وگوهای پشت درهای بسته پرداختند و از برخی گمانه زنی ها درباره آینده برجام و نقش ژاپن در این خصوص اظهار نگرانی کردند. آبه به ترامپ گزارش داد! اما همان طور که پیشتر رسانه‌های ژاپن نوشته بودند که کاخ سفید به شرطی با میزبانی توکیو از رئیس‌جمهور ایران موافقت کرده که ژاپن واشنگتن را در جریان نتایج سفر روحانی به توکیو قرار دهد، روز گذشته «آبه شینزو» بلافاصله پس از پایان سفر روحانی، با ترامپ تماس گرفت! رسانه‌های ژاپنی گزارش داده‌اند که نخست‌وزیر این کشور تلفنی با رئیس‌جمهور آمریکا گفت‌وگو کرده اما از محتوای این مکالمه جزئیاتی منتشر نشده است.
چه کسی از مذاکرات توکیو خبر دارد؟
روزنامه فرهیختگان همچنین نوشت: براساس آنچه منابع غیررسمی می‌گویند، ظاهرا تصمیم‌گیری درمورد افزایش رایزنی‌ها با توکیو به حدود چهار هفته پیش بازمی‌گردد، زمانی که نمایندگانی از فرانسه و ژاپن ضمن سفر به تهران از ناتوانی در میانجیگری به‌دلیل کوتاه نیامدن آمریکایی‌ها سخن می‌گویند و ابراز می‌کنند جمع‌بندی‌شان پایان فرصت مذاکره در آینده‌ای نه‌چندان دور است. بر همین اساس و بعد از این انتقال پیام، گفته می‌شود عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه عازم توکیو شده تا پیگیری مجددی از مذاکرات داشته باشد و پیام تمایل دولت به شکل گرفتن سازوکار جدیدی با شرط کوتاه‌آمدن آمریکایی‌ها از مواضع گذشته را مطرح کند و در جریان همین سفر است که تدارک سفر حسن روحانی به توکیو دیده می‌شود.
محمدرضا تابش، نایب‌رئیس فراکسیون امید با اشاره به سفر رئیس‌جمهور به ژاپن و تحولات شکل‌گرفته در این سفر، ضمن ابراز بی‌اطلاعی از جزئیات توافقات و مذاکرات صورت‌گرفته، به «فرهیختگان» گفت: «تحولات را باید از خود مقامات دولتی پرسید.» تابش ادامه داد: «نخست‌وزیر ژاپن در سفر به تهران حامل پیامی از سوی ایالات متحده بود که اگرچه آن را منتقل کرد اما رهبر انقلاب ضمن احترام به ملت و دولت ژاپن، در رابطه با این پیام آمریکا موضع قاطعانه خود را صریحا بیان کردند.» تابش درخصوص محرمانگی‌ای که باعث تشدید این دست حدس و گمان‌ها شده، توضیح داد: «در مجلس نیز وقتی مسئولان حضور می‌یابند بسته به اینکه چه موضوعی قرار است مطرح شود جلسات غیرعلنی یا علنی برگزار می‌شود. لذا این سطح از اطلاع‌رسانی فی‌نفسه دارای اشکال نیست و همین که خبر این دیدار محرمانه رسانه‌ای شده، خود نوعی اطلاع‌رسانی است.»
روحانی در ژاپن به دنبال چه بود؟
به گزارش خبرگزاری دانشجو، در وهله اول به نظر می‌رسد تلاش ژاپن برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن بر سر توافقات از دست رفته است؛ کما اینکه نخست وزیر ژاپن چند ماه پیش نیز با همین هدف راهی تهران شد؛ دیدار و هدفی که به مقصود نرسید. البته آبه در این دیدار نیز به همکاری ژاپن با سه کشور اروپای برای حمایت از برجام سخن گفته اما نکته اینجاست که ایده این سفر اینبار از جانب ژاپن مطرح نشده که تصور شود آمریکا با طرح مذاکره جدید با ایران، ژاپن را وادار به این کار کرده بلکه این دولت ایران بود که ترتیب چنین دیداری را داد؛ از طرف دیگر پر واضح است که ژاپن نه از ایران نفت می‌خرد و نه قادر و یا علاقمند به دور زدن تحریم‌ها است.
در همین باره رضا نظر آهاری، سفیر پیشین ایران در ژاپن، در یادداشتی از مراودات گسترده اقتصادی ایالات متحده و ژاپن سخن گفته؛ بنابراین آمریکا نقش تعیین کننده‌ای در رابطه میان تهران و توکیو ایفا خواهد کرد و میانجی گری و نقش آفرینی ژاپن خارج از تاثیرات و خواسته‌های طرف آمریکایی تقریبا غیرممکن است حتی اگر ادعا شود که ماهیتِ روابطِ دو کشور بعد از روی کار آمدن ترامپ تغییر کرده و ژاپن خواستار باز تعریف جایگاه خود در ارتباط با ایالات متحده است؛ باز تغییر گسترده در ساختار دو کشور شدنی نیست و هزینه ارتباط با تهران برای توکیو معقول به نظر نمی‌آید.
جای خالی وزرای اقتصادی در سفرهای مهم روحانی!
به گزارش باشگاه خبرنگران جوان، سفر حسن روحانی ریاست جمهوری ایران به مالزی و ژاپن صدر اخبار رسانه های سیاسی نویس داخلی و خارجی شد؛ غافل از آنکه در پسا پرده مراودات سیاسی تمام کشورها، مزایای اقتصادی و اهداف تجاری پنهان شده است. اهدافی نظیر خروج پول های بلوکه شده حاصل از فروش نفت ایران در ژاپن، گسترش همکاری های تجاری در زمان تحریم های سیاسی و اقتصادی ایران و همچنین مشارکت های تجاری از جمله موارد مهم اقتصادی بود که باید دنبال می شد.
یکی از نقاط ضعف این سفر، عدم همراهی رئیس جمهور توسط وزرای اقتصادی کشور بود. معیشت عمومی و همچنین افزایش میزان مراودات تجاری این روزها از اهمیت بالایی برخودار است. نفت، امنیت تجارت دریایی و زمینی، مراودات تجاری و صنعتی و همکاری های بنادر و گمرکی از جمله مهم ترین نکات این سفرهاست. کشورهایی نظیر ژاپن و مالزی از جمله کشورهایی هستند که می توانستند با همکاری ها دو جانبه تا حدودی نقش تحریم ها در اقتصاد ایران را کمرنگ کنند.
ایرج شرفی، کارشناس اقتصادی در گفت و گو با خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در تحلیل سفر رئیس دولت دوازدهم به کشور ژاپن بیان کرد: حدود ۲۰ سالی است که روسای جمهور ایران به کشور ژاپن سفر نکرده اند و حسن روحانی با ارائه درخواست به این کشور، برای گسترش همکاری های تجاری و بیان پیام مهم ایران به این کشور سفر کرد.
دولت ژاپن به جای نقدکردن مطالبات مالی ایران، برای روحانی سفره شب یلدا پهن کرد
روزنامه وطن امروز نوشت: به نظر می‌رسد همین موضوع بی‌دستاوردی سفر پرسروصدای روحانی به ژاپن بود که موجب شد تا معاون اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهور در اقدامی عجیب از ملاقات ۲ نفره روحانی و آبه که اقدامی متعارف در جریان سفر مقامات به سایر کشورهاست، به عنوان اقدامی ویژه یاد کند. علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور در توئیتی در صفحه شخصی خود درباره مذاکرات روحانی رئیس‌جمهور و آبه شینزو نخست‌وزیر ژاپن نوشت: «مذاکرات روحانی و آبه با حضور هیات‌های ۲ کشور طولانی و مبسوط بود. تقریبا درباره همه موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌وگو و بحث شد اما آنچه این دیدار را اهمیتی افزون می‌بخشد، مذاکرات خصوصی این دو بود که بیش از یک‌ساعت پشت درهای بسته انجام شد».
ژاپن نمی‌تواند کمک بیشتری به حفظ برجام کند
نافرجام بودن مذاکره با ژاپن در خصوص حفظ برجام تیتر مطلبی است که خبرگزاری تسنیم در گفت وگو با حمیدرضاآصفی سخنگوی اسبق وزارت خارجه پرداخته و آورده است: سفر آقای روحانی، سفر مهم و مفیدی بود بخاطر اینکه بعد از ۱۵ سال رئیس کشور ما به ژاپن رفت و این در پاسخ به سفر شینزو آبه به تهران بود. یادمان نرود که در روابط بین‌الملل نشست و برخاست از ملزومات کار است و اینرا باید در نظر داشت. شرایط منطقه هم شرایط خاصی است. بحران اقتصادی که در برخی کشورهای اروپا هست و شرایطی که جمهوری اسلامی در منطقه دارد، سفرهایی از این دست در سطح بالا را ضروری می‌کند. نفس این سفر بماهو سفر لازم بود اما باید انتظارات‌مان را منطبق بر واقعیات کنیم تا دچار تحلیل غلط نشویم. از هیچ سفری نمی‌توان انتظار شق‌القمر داشت. این سفر در بعد روابط دوجانبه مفید بود تا دو کشور موانع پیش‌روی خود را ببینند. ژاپن در یک سال گذشته عملکرد خوب اقتصادی نداشته، البته ژاپن بعد از دور اول تحریم‌ها عملکردش همینگونه بود. من شک می‌دانم ژاپن بیشتر از ظرفیتی که تاکنون نشان داده بتواند کاری کند چراکه ترامپ هم نشان داده انسان مذبذب و غیر قابل اعتمادی است. آمریکا دو قاضی ایرانی را اخیرا در تحریم قرار داده که از لحاظ میدانی ارزشی ندارد اما محکی برای شناخت طرف مقابل است. پمپئو هم مواضع تندی گرفت و زشت‌تر از آن از اغتشاش‌گران حمایت کردند در حالی‌که ما در داخل از شخص رهبری تا سایر مسئولان صف مردم را از اغتشاش‌گران جدا کردند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره که ایران گفته فرایند حل اختلاف را براساس بند ۳۶ و ۲۶ برجام کلید زده و اروپا مبنای حقوقی برای شروع مکانیزم ماشه ندارد، گفت: به لحاظ حقوقی آنچه ما می‌گوییم درست است و ما شروع کننده نقض برجام نبودیم. آمریکایی ها از برجام خارج شدند و وقتی اروپایی‌ها به تعهداتشان عمل نکردند گام‌هایمان را برداشتیم. ما صبوری زیادی نشان دادیم و در واقع به کارهای خلاف طرف مقابل پاسخ دادیم و کاری که ما کردیم یک نوع اقدام جبرانی بود و آنها هم نمی‌توانند ادعای اقدام جبرانی داشته باشند و به لحاظ حقوقی حرف ما خریدار دارد.
سایت افکارنیوز با تیتر امپراتور بادها! نوشت: بدون شک هیچ‌کس منکر استفاده جمهوری اسلامی ایران از همه ظرفیت‌های دیپلماتیک و سیاسی موجود در نظام بین‌الملل، آن‌هم در مسیر تحقق اهداف و منافع کشورمان نیست. ژاپن نیز به‌عنوان کشوری که نزدیک به یک قرن( ۹۰ سال) با ایران دارای مراودات سیاسی است، از این قاعده مستثنی نیست. بااین‌حال زمانی که ژاپن از کسوت یک «بازیگر مستقل» خارج می‌شود و به متغیری وابسته به ایالات‌متحده تبدیل می‌گردد، قاعده بازی با قبل متفاوت خواهد بود!
شواهد و مستندات موجود نشان می‌دهد نخست‌وزیر ژاپن موضوعاتی مانند خرید نفت از ایران و احیای مبادلات تجاری دو کشور پس از خروج از برجام را منوط به توافقی غیرمستقیم یا حتی مستقیم میان تهران واشنگتن کند. در این معادله، کاخ سفید و توکیو بر روی ماهیت موضوع تمرکز دارند و شکل و چگونگی تحقق آن برای آنها محلی از اعراب ندارد. ترامپ به دنبال آن است تا برای افزایش محبوبیت خود در مؤلفه سیاست خارجی آمریکا(که در نظرسنجی‌های ایالتی و عمومی از ضعف آن رنج می‌برد)، «توافق با ایران» را به‌مثابه یک برگ برنده در فضای انتخاباتی سال ۲۰۲۰ خرج کند. در این میان تروئیکای اروپایی، ژاپن، عمان، سوئیس و دیگر واسطه‌ها صرفاً کاتالیزورهایی برای دستیابی ترامپ به این هدف محسوب می‌شوند. فارغ از هیاهویی که بر سر سفر رئیس‌جمهور به ژاپن می‌شنویم و در آینده خواهیم شنید، صورت‌بندی واقعیات موجود به‌هیچ‌عنوان دشوار نیست: ترامپ از یک توافق چندجانبه که دارای پشتوانه‌ای به نام قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل بوده است خارج‌شده و تحریم‌های یکجانبه را مجدداً علیه کشورمان وضع کرده است.
در چنین شرایطی بهتر است نخست‌وزیر ژاپن به‌عنوان متحد اصلی آمریکا، به‌جای تلاش برای میانجیگری و ارسال پیام‌های دولت ترامپ برای ایران، بر روی نقش مستقل خود و کشورش در جهان تکیه کند و استراتژی «مهار آمریکا» را در دستور کار خود قرار دهد. در غیر این صورت، نخست‌وزیر ژاپن حکم «امپراتور بادها» را خواهد داشت! مقامی که جهت حرکت سیاسی وی بر اساس چگونگی وزش باد از سوی کاخ سفید تعیین خواهد شد….