قرآن که به تدریج بر پیامبر اسلام(ص) نازل شد در دوره‌ای ۲۳ ساله تاثیر عمیقی بر اندیشه بشر گذاشت. به همین دلیل مطالعه و تعمق در قرآن از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا ضمن معرفی و شناساندن شخصیت پیامبران الهی، راه و روش زندگی را به تمام انسان‌های جهان نشان می دهد.
محمد عطاء‌الرحیم اسلام‌شناس معاصر در کتابش به نام عیسی در قـرآن می‌نویسد: قرآن، آخرین کتاب مقدس که به وسیله خدا به آخرین فرستاده‌اش وحـی شـده است، منبعی است برای شناخت حضرت عیسی(ع)، کسی که غالب علمای مسیحیت به حتم از پرداختن بـه او غـفلت کرده‌اند.
قرآن نه تنها کمک می‌کند که شناخت خود را از شـخصیت حـضرت عیسی(ع) را کامل تر کنیم، بلکه از طریق آن مـی‌توان به احترام و عشق فزاینده‌ای نسبت به ایشان دسـت یـافت. در واقع، قرآن کریم به شرح جزییات زندگی عیسی(ع) نمی‌پردازد، بـلکه بـه اساسی‌ترین وقایع آن اشاره می‌کند. مـعجزات و قدرت‌هایی را که به ایشان نـسبت مـی‌دهد با بیاناتی کلی طرح مـی کند و بـه همین روش از انجیل که از طرف خدا بر حضرت عیسی(ع) نازل شد، بارها یـاد مـی‌شود. بـه طور کلی، قرآن رسالت این رسول الهی را تشریح می کند، اینکه چگونه در زمین ظهور کرد، چطور زیست و در نهایت چگونه رسالتش را به انجام رسـاند.
برپایه سندهای موجود تاریخ میلاد حضرت عیسی(ع) چهارمین پیامبر اولوالعزم الهی به طور دقیق مشخص نیست اما ۲۵ دسامبر سال اول میلادی و ۶۲۲ سال پیش از هجرت حضرت محمد(ص) را روز ولادت ایشان در منطقه بیت لحم در جنوب اورشلیم فلسطین عنوان کرده اند. واژه مسیح که به زبان یونانی به کریستوس ترجمه شده به معنای نجات دهنده است. پیروان حضرت عیسی(ع) را مسیحی می نامند که در زبان های اروپایی کریستیان عنوان می کنند. تولد عیسی بن مریم(ع) از معجزه های بزرگ الهی است، زیرا ایشان بدون داشتن پدر و از وجود پاک حضرت مریم(س) متولد شد. پس از ولادت حضرت عیسی(ع)؛ این بانوی بزرگوار بنابر دستور الهی، نزد قوم بنی اسراییل رفت و روزه سکوت اختیار کرد.
تعلیم و هدایت مردم؛ رسالت سنگین حضرت مسیح(ع)
رسالت حضرت عیسی(ع) رسـالتی بس دشوار محسوب می شد. او به عنوان فرستاده خدا امت خود را تـعلیم داد و هـدایت کرد. موعظه ها و آموزه های ایشان، از یک طرف تأیید و ادامه آنچه به شمار می رفت که به وسیله دیگر پیـامبران آمده بود و از طرفی دیگر رهنمونی بود، برای آنچه که توسط پیامبر(ص) آورده می شد. عیسی نامی است که در قرآن کریم ۲۵ بار ذکر شده و همچنین افزون بر این نام، اسامی دیگری نیز به ایشان با عنوان های مسیح (۱۰ بار) و پسر مریم(۲ بار) نسبت داده شده است.
واژه عیسی که اصل آن «یسوع» و به معنی نجات دهنده است. پیامبری که افزون بر موعظه مردم، بیماران را شفا می‌داد، یاور مستضعفان و محرومان بود، با تندروی‌های برخی متعصبان مبارزه و مردگان را به اذن خدا زنده می‌کرد.
با حقایق ارایه‌شده در قرآن نه تنها می‌توان طرح کلی تاریخی زندگی مسیح را تصور کرد، بلکه می‌توان تصویر مسیح‌شناسی و الهیات روشنی مـبتنی بـر منابع مشابه قرآنی نیز بـه دسـت آورد و این به معنی پذیرش مسایل اساسی، اعتقادی و تاریخی مسیحیت به وسیله اسلام است. در قرآن به وقایع مهمی پیش از تولد حضرت عـیسی(ع) مانند حضور مریم در معبد، بشارت تولد شگفت‌انگیز ایشان و همین‌طور اشاره بـه راه انبیاء از ابراهیم تا مسیح اشاره شـده است. باوجود این واقعیت که حضرت عیسی(ع)، برای برخی از افراد به مساله‌ای شک‌برانگیز تبدیل شده اما برپایه بیان قرآن، ایشان خـود کـاملا از ارتباط خاص با خدا و رسالت بزرگش حتی از دوران کودکی آگاهی داشته است. در واقع در اسلام به روشنی میان تـولد حـضرت عیسی(ع) از مریم و تولد دیگر انسان‌ها تمایز قائل می‌شود.
حضرت عیسی(ع) پیامبر و فرستاده خدا
تولد معجزه‌آسای حضرت عیسی(ع) مهم ترین دلیل رسالت آسمانی او محسوب می شود. مسیح عیسی بن مریم(ع) دارای قدرت اعجاز و روح پرهیزگاری بود. ایشان از آغاز کودکی همانند یک مرد بالغ، دارای توان و قدرت سخن گـفتن و مـوعظه کـردن است. در قرآن کریم بـه آیـاتی بـرمی‌خوریم که به اساسی‌ترین وجوه مسیح‌شناسی عهد جدید اشاره دارند؛ نام مسیح در قرآن بیان‌کننده این امر است که حضرت عیسی(ع) به سـلسله پیـامبران بزرگ که به وسیله پروردگار برای هدایت انسان ها فرستاده شده‌اند، تعلق دارد و این خـط عـالی که حضرت عیسی(ع) را شامل می‌شود با پیـامبری حـضرت مـحمد(ص)به پایان می‌رسد. به این دلیل، هـمان‌گونه کـه تمام پیامبران الهی انسان هستند، حضرت مسیح(ع) نیز یک انسان طبیعی است و بـا الوهـیت عیسی مخالفت مـی‌کند. قرآن به روشـنی تـصدیق می‌کند که مسیح پسر مریم، فرستاده خدا است.
حضرت مسیح (ع) در آینه روایات
افزون بر قرآن در احادیث بسیاری درباره ویژگی‌های اخلاقی حضرت عیسی (ع) سخن گفته شده و بخش‌هایی از زندگی ایشان به وسیله پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار(ع) روایت شده است. امام صادق (ع) در حدیثی درباره افرادی که نبوت عیسی بن مریم (ع) را انکار کند، فرمود: «بدانید که اگر کسی عیسی بن مریم(ع) را انکار کند و به نبوت دیگر پیامبران اعتراف نماید، ایمان نیاورده است.»
یکی از ویژگی‌های اخلاقی حضرت عیسی(ع) زهد بود. ایشان همچون پیامبران دیگر، خود را از تشریفات و زیبایی‌های دنیا دور نگه می‌داشتند. امام علی (ع)درباره سبک زندگی عیسی (ع) فرمودند: «بالشت‌اش سنگ، لباس‌اش خشن و غذایش ناگوار بود. خورشت‌اش گرسنگی و چراغ‌اش در شب، ماه و سایبانش در روز، شرق و غرب زمین بود. میوه و سبزی‌اش، گیاهانی بود که در مناطق مختلف می‌رویید» همچنین امام کاظم (ع) درباره شیرینی ایمان خالص از زبان حضرت مسیح(ع) می‌فرمودند: «مسیح (ع) فرمود: ای بندگان بد! گندم را پاک و تمیز کنید و خوب آردش نمایید تا طعم آن را بچشید و گوارایتان گردد. همچنین ایمان را خالص و کامل گردانید تا شیرینی آن را بیابید و سرانجامش شما را سود رساند»
بازگشت عیسی و آخرین داوری
قرآن مرگ واقعی حضرت مسیح(ع) را از اسـاس رد مـی‌کند و در نـتیجه مرگ طبیعی و جسمانی ایشان، مشمول این نظر اسـت. بنا بر نظر یهودیان که پس از محاکمه عیسی مسیح پسر مریم(ع)، فرستاده خدا را کشتند، عکس العمل قرآن صحیح و کـامل اسـت: «نـه آنها او را نکشتند. آنها او را به صلیب نکشیدند. یک جسم خیالی آنها را فـریب داد... آنـها حضرت عیسی(ع) را نکشتند. خدا او را متعالی ساخت و نزد خود قرار داد، چرا که او توانا و دانا است». در ایـنجا اسـلام راه را بـرای اتخاذ دیدگاهی مبتنی بر مرگ فرضی و بازگشت او باز می‌گذارد. بازگشت حضرت عیسی(ع) نـشان مـعینی برای وقوع داوری نهایی خـواهد بود. به این دلیل قرآن فرمان می‌دهد. «در وقوع روز داوری شک نـکنید. اقـتضای ایـن امر طلب راه رستگاری است.»
عیسی مسیح (ص) بشارت دهنده پیامبری به نام محمد(ص)
بنابر نـظر اسـلام‌شناسان و مفسران قرآن، جایی که عیسی پسر مریم(ع) رسالتش را در زمین به عـنوان «رسـول خدا» تبیین می‌کند در هـمان زمـان، آمدن حضرت محمد(ص) را به عـنوان پیامبر خدا روی زمین اعلام کرد: «من آمدم تا حقیقت کتب عهد عتیق که قبل از مـن آمـده تأیید کنم و به شما آمدن پیـامبر پس از خـودم را بـشارت دهـم، نـام او احمد است.» برای هر فردی معلوم است که قرآن، حضرت عیسی(ع) را به عنوان یکی از پیـامبرانی کـه خـدا در فواصل زمانی خاصی به جهان می‌فرستد، طـرح مـی‌کند. ایـن خـط شـگفت‌آور از حـضرت آدم(ع) شروع می‌شود و با رسالت حضرت محمد(ص) به پایان می‌رسد. بنابراین تعجبی ندارد که قرآن کریم هر ۲ پیامبر حضرت عیسی(ع) و حضرت محمد(ص) را به عنوان افرادی که دارای نکات مشترک زیادی هـستند، طرح می‌کند و آنها را فرستاده و بنده خدا می نامد. آنان ماموریت دارند تا بخشندگی خدا را به مردم را ابلاغ کنند. حضرت مسیح(ع) وحی را انجیل می نامد و همین طور حضرت محمد(ص) قرآن را از طـریق وحـی دریافت می‌کند. تعالیم حضرت عیسی(ع) و انجیل با علم، حقیقت، نور، تذکر و ارشاد مشخص می‌شود و این همان اصطلاحاتی است که پیام قرآن به آن مزین است.
در قـرآن مـی‌خوانیم: ای مؤمنین، بنده خـدا بـاشید، همان‌گونه که عیسی پسر مریم در مقام سؤال از حواریون به آنها می‌گوید: چه کسی مرا برای ترویج دین حنیف کمک می‌کند؟ آنها پاسخ می‌دهند، ما خدمتگزاران تو خواهیم بود. به غیر از بـنی اسـراییل افراد به او ایمان آورند و بقیه بی‌ایمان باقی ماندند. ما مومنین را در مقابل دشمنانشان حمایت کردیم و بر آنان پیروز شدند.
قرآن، حضرت عیسی(ع) را به عنوان پیامبر و رسول خدا در نظر می‌گیرد. ایشان، همانند دیگر پیامبران دارای رسالت در این جهان است. دلیل قدرت کراماتش در کـنار گـفتار و افعال ایشان قرار دارد، نشانه‌ها یا معجزاتی که از ابتدای تولد تا عروج به طرف خدا به همراه داشت. در قرآن آمده است: رسالت او در آن دنیا و هم در این دنیا بزرگ به شمار می‌آید و در نهایت مورد اعتماد خـدا شـد. همزمان قرآن از حضرت عیسی(ع) بـه عـنوان پیـشرو دیگر پیامبران بزرگ در نظر اسلام یاد می‌کند و به نقش حضرت محمد(ص) به عنوان ضرورت برای تکامل تاریخی وحی الهی تأکید مـی‌کند.
منابع:
۱. کتاب مسیح در قرآن، نوشته؛ جرج پاترونوس، ترجمه محمد قالیباف‌خراسانی
۲. سوره مائده؛ آیات ۱۱۶ .۱۱۷
۳. سوره مریم؛ آیه .۳۰
۴. سوره نساء؛آیه .۱۷۲
۵. البرهان فی تفسیر القرآن (سید هاشم بحرانی)، ج۵، ص۷۴۱.
۶. سوره آل عمران؛ آیه .۵۰
۷. الأنوار الساطعه فی شرح الزیاره الجامعه، ج۴، ص۴۹۶
۸. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۴، ص ۹، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق