تأمین انرژی از جمله مسائل حیاتی برای کشورهای اروپایی است. انرژی ماده ضروری برای این کشورها است که نه تنها اقتصاد و صنعت آن‌ها را سرپا نگاه می‌دارد بلکه رفاه شهروندانشان نیز در گرو تأمین آن قرار دارد. با این حال، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریکا چند هفته پیش پروژه مهم گازی «نورد استریم ۲» که گاز روسیه را از طریق دریای بالتیک به آلمان منتقل می‌کند هدف تحریم‌های خود قرار داد.
اگرچه حدود ۹۰ درصد این پروژه تکمیل شده و کارشناسان اعتقاد دارند تحریم‌ها تأثیر چشمگیری بر روند ادامه فعالیت آن نخواهد داشت اما روند تحولات نشان می‌دهد کاخ سفید اهداف سیاسی- اقتصادی دندان‌گیری را در قالب سیاست تحریمی خود دنبال می‌کند.
نیاز اروپا به گاز روسیه
روسیه حدود ۳۷ درصد از گاز مورد نیاز اروپا را تأمین می‌کند. خط لوله گازی نورد استریم ۲ که بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر طول دارد و با لوله‌گذاری در کف دریای بالتیک، گاز روسیه را به صورت مستقیم به آلمان می‌رساند، می‌تواند به عنوان مسیری تازه در کنار دیگر خطوط گازی میان اروپا و روسیه بر حجم صادرات گاز بیافزاید.
نیمی از هزینه بیش از ۱۱ میلیارد دلاری طرح بر عهده شرکت «گازپروم» روسیه و نیم دیگر با پنج شرکت اروپایی «او ام وی»، «وینترشال»، «دآ»، «ان جی»، «اونیپر» و «شل» بوده‌است.
قرار بود این خط لوله سال ۲۰۲۰ تکمیل شود. رسانه‌ها ظرفیت انتقال گاز روسیه به اروپا از طریق نورد استریم ۲ را ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال اعلام کرده‌اند.
میزان تقاضای اتحادیه اروپا برای گاز سالیانه کمتر از ۶۰۰ میلیارد متر مکعب ارزیابی شده‌است. اکنون تنها حدود ۴۰ درصد این تقاضا از منابع داخلی اروپایی و بقیه از طریق واردات تامین می‌شود پیش‌بینی می‌شود تا چند سال آینده واردات این قاره به ۴۰۰ میلیارد مترمکعب در سال نزدیک خواهد شد.
۳۵۰ شرکت در زمینه احداث این خط لوله زیردریایی مشارکت دارند. به دلیل ترس از مجازات‌های واشنگتن، برخی شرکت‌های پیمانکار طرح همچون شرکت سوئیسی «آل سیز» (Allseas) از ادامه همکاری در ساخت این پروژه کناره گیری کرده‌اند.
دولت ترامپ دو ماه به شرکت‌ها و کارکنان و افراد دخیل در این پروژه فرصت داد تا همکاری در ساخت نورد استریم ۲ را متوقف کنند؛ در غیر این صورت با مجازات‌هایی همچون لغو روادید ایالات متحده و مصادره اموال روبرو خواهند شد.
همزمان با این اقدام، ترامپ خط لوله «ترک استریم» را هم که قرار است گاز روسیه را از طریق دریای سیاه به ترکیه و از آنجا به اروپا انتقال دهد، تحریم کرد.
تحریم؛ ابزار باج‌خواهی کاخ سفید
اتحادیه اروپا و آلمان در کنار روسیه، تحریم تازه آمریکا علیه شرکت‌هایی را که در ساخت خط لوله گاز فوق مشارکت دارند، محکوم کرده و آن را دخالت کاخ سفید در امور داخلی و حاکمیت ملی و منطقه‌ای خود دانسته‌اند.
جالب اینجا است که دونالد ترامپ مدعی شد قانون تحریمی اخیر وی با هدف مقابله با زورگویی و استفاده ابزاری و سیاسی مسکو برای فشار بر اتحادیه اروپا و آلمان طراحی شده و به اجرا در می‌آید. رئیس جمهوری آمریکا افزوده است روسیه تلاش دارد از این اهرم سیاسی برای تضعیف رابطه آمریکا با متحدان اروپایی‌اش استفاده کند. گزارش شبکه خبری «بلومبرگ» آورده است ترامپ حتی مدعی شده که مسکو با این خط لوله، آلمان را به گروگان می‌گیرد.
در این رابطه آلمان تندترین واکنش را به این اقدام آمریکا نشان داد. «ماتیاس شپ» رئیس اتاق بازرگانی خارجی آلمان، تحریم را ضربه محکمی بر امنیت انرژی اروپا عنوان کرد. وی با رد فرضیه ترامپ در مورد وابستگی آلمان به روسیه اظهار داشت اتحادیه اروپا به گاز روسیه بیشتر نیاز دارد تا روسیه به درآمدهای ارزی آن. این تحریم‌ها بیش از همه به منافع آلمان و اروپا صدمه می‌زند.
سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه هم واکنش شدیدی را به این موضع ایالات متحده نشان داد و با اعلام مقابله به مثل مسکو علیه آمریکا، کاخ سفید را به پیگیری رویکردی ایدئولوژیک در عرصه تجارت جهانی متهم ساخت.
بنابر آمار، ۱۴ کشور اروپایی از نظر تأمین گاز مورد نیاز خود به روسیه وابستگی دارند. شاید به همین دلیل باشد که روزنامه «دیلی تلگراف» به نقل از قانونگذاران آمریکایی آورده است نمایندگان مجلس از هر دو حزب هم به ترامپ هشدار داده‌اند که این خط لوله گازی بر میزان توان چانه‌زنی دولت روسیه می‌افزاید. علاوه بر این، نفوذ «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه در سرتاسر قاره اروپا بیشتر می‌شود.
«آلکساندر گروشکو» معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز در این زمینه عنوان داشت که هدف آمریکا از تحریم نورد استریم ۲ به دست آوردن امتیاز برای فروش گاز خود به اروپا است.
تلاش ترامپ برای تسلط بر بازارهای گازی
خط‌مشی ترامپ در مورد این پروژه نشان می‌دهد که کاخ سفید از هر اهرمی برای فشردن گریبان دیگر کشورها استفاده می‌کند تا بتواند از آن‌ها منفعتی را کسب کند یا حداقل کشورها را در جهت اهداف ایالات متحده نگاه دارد.
روسیه از مدت‌ها قبل هدف تحریم‌های آمریکا قرار داشت و با بحران چند سال قبل اوکراین این فشارها بیشتر شد. اکنون آلمان که تا قبل از ریاست جمهوری ترامپ از کشورهای دوست واشنگتن به شمار می‌رفت هدف آتش خشم وی قرار گرفته‌است.
با این حال به نظر می‌رسد هدف رئیس جمهوری آمریکا کسب درآمدهای بیشتر از طریق افزایش صادرات گاز این کشور به اروپا و وابسته کردن قاره سبز به واشنگتن در عرصه انرژی باشد. ایالات متحده بزرگترین منابع گازی شیل (غیرمتعارف) را در اختیار دارد و به شدت به دنبال مشتری برای آن می‌گردد.
ابتدای ماه می سال گذشته میلادی روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی نوشت که ایالات متحده تلاش دارد تا میزان صادرات گاز مایع خود به اروپا را سه برابر کند تا از این طریق با انحصار صادرات گاز روسیه به کشورهای اروپایی مقابله کرده باشد.
گفته می‌شود از سال ۲۰۱۶ به ویژه در دوره ریاست جمهور ترامپ سرعت صادرات گاز ایالات متحده به اروپا افزایش شدید پیدا کرد. آمریکا در این دوره به سومین صادرکننده بزرگ گاز به اروپا تبدیل شد. بر اساس آمار، آمریکا بیش از ۱۳ درصد از نیاز این قاره به گاز را تأمین کرده است. تا جولای سال ۲۰۱۸ میزان صادرات گاز مایع آمریکا به اروپا بیش از ۲۷۰ درصد رشد داشته است و در ماه مارس سال ۲۰۱۹ این صادرات رکورد تازه‌ای را به ثبت رساند. به نوشته تارنمای «یورو اکتیو» برنامه‌ریزی شده‌است تا حجم صادرات سالانه گاز آمریکا به اروپا تا سال ۲۰۲۰ به ۱۱۲ میلیارد مترمکعب برسد.
گزارش بلومبرگ در این زمینه آورده است کاخ سفید اهرم فشار قابل توجهی را برای جلوگیری از تکمیل پروژه نورد استریم ۲ دراختیار نداشت و تنها قادر بود از طریق تحریم‌ها به این پروژه بتازد. ایالات متحده و برخی کشورهای شرق اروپا این خط لوله را تهدیدی برای منافع خود می‌بینند به ویژه اینکه ممکن است در قضیه بحران اوکراین هم تاثیرگذار باشد. این پروژه مسکو را قادر می‌سازد تا محور انتقال انرژی اوکراین را دور بزند و از وابستگی روسیه به همکاری اوکراین می‌کاهد. از این منظر، با تکمیل این خط لوله دیگر برای ایالات متحده بسیار سخت خواهد بود که جایگاه محکمتری را در بازار انرژی و گاز اتحادیه اروپا به دست بیاورد.