برگزاری جشنواره زعفران، بهانه‌ای شد تا سری به این شهرستان دور افتاده و کمتر برخوردار بزنیم و با حال و هوای مردمان سخت‌کوش آن آشنا شویم.
علاوه بر حضور در این جشنواره و بازدید از شهر بهاباد، آنچه بعنوان گل سر سبد این سفر یکروزه در اذهان ما باقی ماند همین سبدبافی این پیرمرد خوش ذوق و پنجه طلا بود.
در گوشه‌ای از سالن نشسته و مشغول بافتن سبد بود، ترکه‌های درخت را در میان انگشتان هنرمند خود جابجا می کرد و نکته جالب آنکه انگشتان پای او هم به کمکش می امدند تا تار و پود ترکه ها در هم تنیده و سبد بافته شود.
سبدی که هر چه جلوتر می‌رفت شکل دایره‌ای آن بیشتر به چشم می آمد، این حرفه‌ای بود که پیرمرد بهابادی از کودکی آموخته بود و از همان دوران با ترکه‌های درخت گز، بادام کوهی و .. آشنا بود.
با هر چرخش سبد در دستان هنرمندش، چهار عدد ترکه به هم تنیده می شد، سه لایه در زیر و یک لایه در رو غلاف شده و گره های محکمی را بر تن سبدهای سنتی می بافت که خیلی جذاب بود.
سلام و احوالپرسی و مراسم معارفه و آشنایی برگزار شد؛ نامش را پرسیدم با گشاده رویی و لبخندی گفت: "محمدعلی مهدویان" هستم، حرفه‌ام سبدبافی است و خیلی به آن علاقه دارم.
آغاز سخن را از دوران کودکی خود آغاز کرد و افزود: این هنر را نسل به نسل از پدرانم آموختم و از همان دوران نوجوانی به این شغل علاقه داشتم و در پی آموختن آن بودم.
این هنرمند ۷۳ ساله، همانطور که می بافت به سوالات ما پاسخ میداد، سرش را بلند می کرد و لبخند میزد و در همین حین هم در حال بافتن بود بدون آنکه تپق بزند یا وقفه‌ای در بافتنش ایجاد شود.
وقتی ذوق و علاقه من را به شنیدن دید ادامه داد: سبد بافی، هنر است و این مهارت دست بافنده است که به آن زینت می بخشد.
پیرمرد همانطور که ردیف به ردیف سبد را می‌بافت افزود: تا کلاس دوم ابتدایی درس خواندم امورات زندگی ام را با بافتن سبد طی کردم .
آنگاه آهی کشید و گفت: در گذشته این هنر، رونق بیشتری داشت اما امروزه جوانها علاقه زیادی به آن نشان نمی دهند.
این هنرمند سبدباف افزود: در کودکی و نوجوانی به همراه پدر، برادران و عموهایم در یک روزهای مشخص برای جمع آوری چوب سبدها به بیابان های اطراف می رفتیم و آنها را جمع‌آوری می‌کردیم؛ در روزگاران قدیم، بیشتر مردم از این سبدها استفاده می‌کردند بطوریکه روزی ۲۰ تا ۳۰ سبد، دمی ، سینی و انواع سبدها در مدل‌های مختلف می بافتم و به فروش می رساندم اما اکنون این هنر به فراموشی سپرده شده است.
این هنرمند که در کنار سبدبافی، نی می‌زند و شعر میسراید و با موسیقی هم آشناست، ادامه داد : در دوران جوانی تقربیا هر سبد را ۲۰ دقیقه می بافتم اکنون به دلیل کهولت سن، بافت یک سبد کوچک، ۳۰ دقیقه به طول می انجامد و اکنون اگر سفارشی باشد می بافم.
وی تهیه ترکه‌های سبد را سخت توصیف کرد و با بیان اینکه از فرزندانم کمک می گیرم اضافه کرد: البته آنها هم درگیر گرفتاری های روزمره خود هستند.
او ۱۰ فرزند دارد که شامل ۶ دختر و چهار پسر است و هیچکدام هم حاضر به انتخاب شغل پدر نشده‌اند.
این هنرمند خوش‌ذوق در باره نحوه بافت سبد هم اظهار داشت: برای بافت سبد، بسته به اندازه آن، تعدادی شاخه را در جهت عمودی روی هم قرار می دهند و با یک ساقه باریک، آنها را به هم می‌بافند تا از هم جدا نشوند؛ سپس با شاخه های دیگر اقدام به بافتن سبد به صورت زیگزاگ می کنند و در پایان، اضافه های آن را با قیچی قطع می کنند.
این پیرمرد که هنوز عشق و علاقه سبد بافتن در چشمانش برق می زد افزود: این هنر بسیار ساده و راحت و در عین حال بسیار جذاب و مخاطب پسند است اما هیچ کدام از فرزندان من علاقه ای به آن ندارند، سعی کردم به آنها آموزش بدهم اما حاضر نشدند.
این هنرمند سالخورده بهابادی با اشاره به تهیه انواع وسایل مانند زنبیل و سبد با استفاده از ترکه های درخت، افزود: هر چند محصولات تهیه شده از این نوع در صورت ضربه نخوردن تا حدود ۲۰ سال دوام دارند اما مردم از این وسایل، کمتر استفاده می‌کنند و این در حالیست که در گذشته برای برداشت محصول باغی از این سبدها استفاده می شد.
وی احیا، رونق و توسعه این پیشه، صنعت و هنر را مستلزم حمایت اداره کل میراث فرهنگی می‌داند و می‌گوید: میراث فرهنگی باید سبدبافی را تبلیغ و کاربرد این وسایل را به مردم معرفی کند تا مردم این هنر را فراموش نکنند.
مهدویان خاطر نشان کرد: در گذشته، بیشتر روستاییان به صورت مداوم مشغول به بافت سبد بودند اما با گذشت زمان و تولید سبدهای پلاستیکی، تقاضای این کاردستی و سنتی کم شده و بافندگان هم کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: اکنون در صورت حمایت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان حاضرم این هنر را به نسل جوان آموزش دهم.
صنایع دستی، نشانگر هویت و فرهنگ هر منطقه
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد در این زمینه با بیان اینکه صنایع دستی نشانگر هویت و فرهنگ مردمان هر منطقه ای است گفت: بسیاری از صنایع دستی استان ثبت ملی شده اند و نشان اصالت یونسکو دریافت کردند.
سید مصطفی فاطمی روز سه‌شنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: به صورت جدی پیگیر هستیم صنایع دستی که در شهرهای مختلف استان تولید میشود ضمن ثبت ملی و به ثبت جهانی هم برسند، بعنوان مثال شهرستان بافق امکان ثبت حصیر بافی آن وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: سبد بافی و کار با چوب اکنون در مهریز، بهاباد و تفت انجام میشود و به صورت محدود در برخی از روستاها در کنار تولیدات آنها انجام میگیرد؛ شاید ۲ یا ۳ نفر در مهریز و یا بهاباد در این حرفه مشغول به کار هستند که تعداد آنها بسیار محدود است.
فاطمی اضافه کرد: در چندسال اخیر با برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها ، غرفه ای برای سبد بافی در نظر گرفته میشود که این امر علاوه بر معرفی محصولات آن زمینه بازار فروش آنها را فراهم میشود.
وی ادامه داد: این اداره کل برای حفظ و احیای برخی از صنایع دستی اقدام به برگزاری دوره آموزشی نموده است.
احیای سبدبافی در دستور کار است
یک فعال گردشگری در بهاباد هم گفت: اکنون در زمینه سبدبافی یا ترکه‌بافی فقط یک نفر آن هم محمدعلی مهدویان در این شهرستان فعالیت می کند که برای احیای این هنر درصدد هستیم پس از صدور کارت به این هنرمند، به علاقه‌مندان آموزش دهیم.
محمود قانعی افزود: در گذشته افراد زیادی در این زمینه فعالیت می کردند و این هنر رونق داشت اما اکنون به دلایل مختلف به فراموشی سپرده شده است.
وی اظهار داشت:در حال حاضر گلیم‌بافی در این شهرستان احیا شده و در تلاش هستیم که گیوه دوزی هم زنده کنیم و به علاقه‌مندان این هنر را آموزش دهیم.
استان یزد دارای ۴۰ رشته صنایع دستی زنده و افزون بر سه هزار هنرمند فعال در این صنعت است و نساجی سنتی، زیورآلات سنتی، سفال و سرامیک، زیلوبافی، رودوزی های سنتی، تراش سنگهای قیمتی، سراجی سنتی، کاشی هفت رنگ و کاشی معرق از جمله صنایع دستی بومی استان یزد به شمار می آید.
بهاباد که در ۲۰۰ کیلومتری شهر یزد واقع شده ۴۰ هزار نفر جمعیت دارد و شغل اغلب مردم آن کشاورزی است.