چند روز پیش بود که روزنامه انگلیسی «گاردین» از وخامت حال سلطان قابوس خبر داد. در این شرایط، گمانه‌زنی‌ها درباره مساله جانشینی در عمان افزایش یافته است. سلطان قابوس فرزندی ندارد و به طور رسمی جانشینی برای خود تعیین نکرده، با این حال، وی جانشین خود را در نامه‌ای مهر و موم شده به شورای سلطنتی ارائه کرده است.
در بند ششم قانون اساسی عمان آمده است که خانواده سلطنتی باید ظرف سه روز پس از خالی شدن این سِمت، یک سلطان جدید را انتخاب کند. اگر آنان نتوانند به یک توافق در این زمینه برسند، شورای دفاعی عمان، رئیس دادگاه عالی و روسای دو شورای مشورتی به همراه یکدیگر نامه مهر و موم شده سلطان را باز خواهند کرد و سپس شخص مورد نظر او را به سلطنت خواهند نشاند.
برپایه قانون اساسی عمان، پادشاه این کشور باید از فرزندان ذکور خاندان «ترکی بن سعید» باشند. والدین او هم باید حتما عمانی باشد. با توجه به اینکه آل سعید با خارجیان زیادی وصلت کرده‌اند، شمار افراد برای گزینه‌های احتمالی برای جانشینی سلطان قابوس اندک است. در محافل رسانه‌ای نام افرادی چون «اسعدبن‌طارق‌بن‌تیمورآل‌سعید»، «میثم‌بن‌طارق‌بن‌تیمورآل‌سعید»، «شهاب‌بن‌طارق‌بن‌تیمورآل‌سعید»، و «تیموربن‌اسعدبن‌طارق‌بن‌تیمورآل‌سعید» به چشم می‌خورد.
شانس چه کسی برای جانشینی سلطان قابوس بیشتر است؟
تارنمای «نون پست» لبنان نوشت اکنون با وخامت حال سلطان قابوس بسیاری از ناظران درباره جانشینی وی گمانه‌زنی می‌کنند. سلطان قابوس فرزندی ندارد. در میان خاندان حاکم عمان اسامی حدود ۵۰ تا ۶۰ تن برای جانشینی سلطان قابوس ذکر شده است. با این حال، هنوز هم اسم جانشین سلطان قابوس به طور آشکار مشخص نشده است و داخل خاندان حاکم به طور رسمی در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است. با توجه به اینکه سلطان قابوس فرزند و برادری ندارد از این رو، او باید با اعضای خاندان حاکم برای انتخاب جانشین خود رایزنی کند.
اکنون سوال‌های بسیاری درباره جانشین قابوس مطرح می‌شود. برپایه برخی گزارش‌های رسانه‌ای، اسعد بن طارق پسر عموی سطان قابوس و تیمور بن اسعد بن طارق آل سعید نوه پسر عموی سطان قابوس شانس بالایی برای رسیدن به پادشاهی دارند. ناظران معتقدند که در میان همه گزینه‌ها امکان پادشاهی اسعد بن طارق آل سعید بیشتر است زیرا ارتش از او پشتیبانی می‌کند. او افزون بر داشتن سابقه حضور در نیروهای مسلح عمان، اکنون به عنوان نماینده ویژه سلطان قابوس فعالیت دارد.
به نوشته نشریه «المنار» فلسطین، سلطان قابوس قدرت سیاسی را حفظ کرد. «آندریاس کریگ» استاد «کالج کینگ» لندن در این زمینه معتقد است سلطان قابوس توانست نظامی را برپا سازد که بتواند اختیار دخالت مستقیم در همه وزارتخانه‌ها را داشته باشد به طوری که هیچ گونه توزیع قدرتی میان افراد خاندان حاکم وجود نداشت. «جورجیو کاویر» مدیر اندیشکده مطالعات «الخلیج» لندن هم در این زمینه می‌گوید جمع کردن همه قدرت در دست یک شخص سبب شده است که موضوع جانشینی سلطان قابوس پیچیده باشد. این موضوع سبب شده است که درباره وجود فردی قدرتمند برای جانشینی وی گمانه‌زنی‌هایی متعدد صورت گیرد و برای هر فردی سخت است که بتواند پس از سلطان قابوس حکومت کند.
چالش‌های جانشین سلطان قابوس
به نوشته صفحه عربی شبکه خبری «رویترز»، تحلیلگران و دیپلمات‌ها نگرانند که موضوع جانشینی سلطان قابوس به یک درگیری در داخل و خصومت طایفه‌ای میان خاندان حاکم عمان منجر و پس از انتخاب جانشین، بی‌ثباتی سیاسی بر این کشور حاکم شود. یک سیاستمدار عمانی گفته است خطر درگیری و جنگ میان خاندان حاکم وجود دارد. احتمال دارد ارتش از گروهی حمایت کند و دستگاه های امنیتی از گروه دیگر و این موضوع چالشی برای پادشاه آینده خواهد بود. شرایط دشواری در جریان است. عمانی‌ها احساس می‌کنند در حالی به سوی آینده پیش می‌روند که رهبر آینده خود را نمی‌شناسند.
به نوشته المنار، اندریاس گریک می‌گوید که جانشین سلطان قابوس در عرصه داخلی با چالش‌های بزرگی روبرو خواهد شد. بحران اقتصادی بر کشور سایه انداخته و خیلی سخت است مردمی را که هر روز جمعیت آنان بیشتر می‌شود راضی نگه داشت. احتمال افزایش دستمزدها وجود ندارد. بر تعداد بیکاران افزوده شده است. این موضوع می‌تواند سبب ناآرامی داخلی شود. با چشم‌پوشی از اینکه چه کسی جانشین سلطان قابوس خواهد شد فضا در هر شرایطی سخت‌تر خواهد شد.
نشریه «مواطن» عمان نوشت جانشین سلطان قابوس به دلیل تاثیرپذیری اقتصاد عمان از کاهش بهای نفت در کوتاه مدت ماموریت سختی خواهد داشت. چالش مهم او در میان مدت احیای توافق‌های اجتماعی است که در حال از بین رفتن است. با وجود این چالش‌ها اگر وی می‌خواهد از حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار باشد باید از نقش عمان به عنوان واسطه میان واشنگتن و تهران و جایگاه راهبردی این کشور در منطقه استفاده کند.
سیاست‌های عمان در راستای موازنه‌های منطقه‌ای
تارنمای نون پست لبنان نوشت منطقه شاهد تحولات بسیاری است که طیفی از مسائل داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در آن نقش دارند. عمان طی سال‌های گذشته نقش ملموسی در پرونده‌های حساس منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بازی کرده است که نقش‌آفرینی در پرونده هسته‌ای ایران و توافق هسته‌ای یکی از اصلی‌ترین آنها است. سیاست عمان با سیاست دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تفاوت دارد. اگرچه این کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بود اما طی دهه‌های گذشته توانست سیاست‌های متفاوت خود نسبت به دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حفظ کند. این کشور در برابر درخواست دیگر کشورهای بزرگ این شورا از جمله عربستان تسلیم نشد. عمان بر خلاف دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس همواره دارای روابط متمایزی با ایران بوده است. همچنین این کشور در بحران یمن هم در مقایسه با دیگر کشورهای عربی سیاست متفاوتی را پیش گرفت و بارها تلاش کرد میان عربستان و یمن نقش واسطه را بازی کند. در پیش گرفتن چنین سیاستی از سوی عمان سبب شده مسقط در در منطقه دارای اهمیت اساسی باشد. سلطان قابوس به عنوان ترسیم‌گر سیاست عمان در این زمینه نقش داشته است.
به نوشته نشریه المنار، سلطان قابوس سیاست خارجی هوشمندانه‌ای را در پیش گرفت و این موضوع سبب شد که او مورد اعتماد غرب و ایران باشد. ایران و عمان تنگه هرمز را در اختیار دارند و بخش گسترده‌ای از نفت از این تنگه عبور می‌کند. هیچ کسی تمایلی ندارد که عمان به کشور بی‌ثباتی تبدیل شود. جورجیو کافیرو تحلیلگر مسائل سیاسی پیش‌بینی کرده که پس از سلطان قابوس تغییر ریشه‌ای در سیاست خارجی عمان رخ ندهد.
به نوشته تارنمای «مارب پرس» یمن، «عبدالله باعبود» تحلیلگر سیاسی عمانی می‌گوید عمان کشوری کوچک با امکانات اندک در منطقه است. این کشور همواره در مسائل منطقه‌ای سیاست بی‌طرفانه را دنبال کرده است و هیچ گاه از این سیاست چشم‌پوشی نکرده است، زیرا این سیاست برخاسته از فرهنگ و تاریخ این کشور است. عمان هیچگاه به فکر ائتلاف سازی نبوده است و هیچ گاه به یک محور وارد نشده تا محور دیگر را ترک کند. اصول این کشور سبب شده است که همواره از تنش‌ها دوری کند و تنها در تنش‌ها نقش واسطه را بازی کند. سیاست عمان به رهبری قابوس در ترمیم شکاف‌ها و ادامه همکاری‌های مسالمت آمیز بوده است. این کشور همواره طرف مقابل را می‌پذیرد و از طریق گفت‌وگو اختلاف‌ها را از بین می‌برد. در پیش گرفتن سیاست بی‌طرفانه و موفقیت در این زمینه، برگ برنده عمان بوده است و در نتیجه این سیاست مردم این کشور از تنش‌های منطقه دور مانده‌اند و این کشور توانسته است در سطح منطقه‌ای و جهانی جایگاه متمایزی را داشته باشد و حل مشکلات پیچیده میان کشورها را بر عهده بگیرد.
به نوشته تارنمای مارب پرس، «سالم الجهوری» پژوهشگر مسائل عمان هم معتقد است که پس از سلطان قابوس، عمان از سیاست بی‌طرفانه خود درباره مسائل منطقه چشم‌پوشی نمی‌کند. سیاست عمان تغییر نخواهد کرد. حتی اگر چهره‌هایی که سیاست خارجی را مدیریت می‌کنند، تغییر کنند باز هم همان شیوه گذشته ادامه پیدا خواهد کرد. عمان می‌داند که با داشتن روابط استوار با دیگر کشورها و حفظ منافع مشترک می‌تواند پیشرفت کند و فرصت همکاری با دیگر کشورها را داشته باشد.