کریسمس روز جشن گرفتن ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) است. اما برای همه مسیحیان اینگونه نیست. از همان زمانی که خیلی از مسیحیان در روز ۲۵ دسامبر (۴ دی) این روز را جشن می‌گرفتند، بعضی از مسیحیان ارتدوکس شرقی‌ای هم بودند که تاریخ این ولادت را در ۷ ژانویه (۱۷ دی) تعیین کرده بودند.
تاریخ نامشخص ولادت عیسی مسیح (ع)
تاریخ دقیق ولادت عیسی مسیح در هیچ کدام از متون تاریخی غیرمذهبی ثبت نشده است. با فقدان شواهد تاریخی، در اناجیل لوقا و متّی روزی برای این امر با تحلیل حوادث تاریخی تخمین زده شده است. این روز ۲۵ دسامبر است. به همین دلیل برخی پژوهشگران سال ولادت حضرت عیسی (ع) را تقریباً و نه دقیقاً آغاز تاریخ میلادی می‌دانند. زیرا محاسبات تاریخی نشان می‌دهد اگر عیسی مسیح در زمان پادشاهانی متولد شده باشد که نامشان به همین مناسبت در اناجیل آمده است، این تولد باید ۴ تا ۸ سال قبل از مبدا زمانی میلادی فعلی رخ داده باشد. (توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، تشارات سمت، تهران، ۱۳۹۱)
با همه این اوصاف، برخلاف تصور ما این تنها روز تعیین شده برای ولادت عیسی مسیح (ع) و کریسمس نیست. روز دیگر تعیین شده هفتم ژانویه، یعنی حدود دو هفته بعد است. تعیین روز هفتم ژانویه تاریخی بر اساس گاهشماری ژولینی یا ژولیانی (گاه شمار میلادی قدیم) است که تقویمی برای جشن‌های مذهبی بود و پیشتر از تقویم و گاهشماری گِریگوری به عنوان مبنای تعیین روز ۲۵ دسامبر، وجود داشته است. تقویم و گاهشماری گریگوری در فوریه ۱۵۸۲ از سوی پاپ گریگوری سیزدهم پذیرفته و از آن پس به گاهشماری گریگوری (گِرِگوری) مشهور شد. این گاهشماری همانی است که امروزه به گاهشماری میلادی مشهور است. گاهشماری گریگوری به عنوان گاهشماری میلادی جدید در جهت تصحیح دقت و عقب‌ماندگیِ گاهشماری ژولینی (گاه‌شمار میلادی قدیم) عرضه و محاسبه شد.
روز قدیمی کریسمس
روز ۷ ژانویه (۱۷ دی) به عنوان روز قدیمی کریسمس شناخته می‌شود. هنگامی که انگلستان تقویم خود را در سال ۱۷۵۲ به تقویم گریگوری تغییر داد، روزهای کریسمس فعلی برای ایجاد تمایز با تقویم ژولینی تعیین شد. در حالیکه خیلی از مردم و مسیحیان این تغییر را نپذیرفتند و ترجیح دادند همچنان از تقویم و گاهشماری ژولینی برای محاسبه ولادت عیسی مسیح و تعیین روز کریسمس استفاده کنند.
بیشتر از یک سوم مسیحیان ارتدوکس هستند
جهان مسیحیت همچون دیگر ادیان جهان، یکدست نیست و به شاخه‌ها و فرق گوناگونی تقسیم بندی می‌شود. از تقسیم‌بندی‌های کلان این دین، سه شاخه و گرایشِ کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان را می‌توان نام بُرد. بزرگداشت روز ۲۵ دسامبر میلادی یا چهارم دی شمسی، بیشتر از سوی کلیسای کاتولیک غربی است. در حالی که کلیسای ارتدوکس بر اساس تقویم خود روز ۷ ژانویه یا ۱۷ دی را سالروز ولادت عیسی مسیح و کریسمس می‌داند.
همچنانکه در روسیه که وطن ۳۹ درصد از جهان ارتدوکس مسیحی است، مردم شب کریسمس را ۶ ژانویه (۱۶ دی) جشن می‌گیرند. آنها فردای آن روز؛ یعنی هفتم ژانویه را به عنوان روز ولادت حضرت مسیح می‌شناسند. کلیسای حواری ارمنی‌ها هم کریسمس را ۶ ژانویه همراه با بزرگداشت ظهور مسیح جشن می‌گیرند. در قرن دوم هم، عید رستاخیر (عید پاک) جشنی جداگانه بود و جشن عید تجلی یا شب دوازدهم تولد مسیح هم در کلیسای شرقی در ۶ ژانویه شروع می‌شد.
پس تصور مرسوم در کشور ما در اختصاص روز میلاد مسیح (ع) به تنها ۴ دی یا ۲۵ دسامبر، دقیق نیست. این تصور باعث شده است ما کریسمس را روز ۴ دی به مسیحیان ارمنی هموطن تبریک بگوییم. در حالیکه بخش زیادی از هموطنان ارامنه که جزء مسیحیان کلیسای ارتدوکس شرقی محسوب می‌شوند، همانطور که آمد به خاطر تفاوت تقویم، روز ۷ ژانویه (۱۷ دی) را به عنوان روز میلاد مسیح (ع) جشن می‌گیرند. زیرا برخلاف پندار شایع در همزمانی کریسمس (۴دی) و میلاد حضرت مسیح (ع) میان مسیحیان توافق وجود ندارد. پس برای تبریک میلاد مسیح (ع) به همسایه و دوستان مسیحیِ ارامنه، باید دو هفته دست نگه داشت.