محمدرضا حسینی روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار حقوقی قضائی ایرنا ضمن عرض تبریک و تسلیت شهادت سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همراهان وی، در تشریح موارد نقض اصول و قواعد حقوق بین الملل در واقعه شهادت این سردار اسلام افزود: اقدامات ایالات متحده آمریکا در ترور وحشیانه سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همراهان، نقض فاحش و آشکار موازین و قواعد حقوق بین الملل است و جمهوری اسلامی ایران حق ذاتی دفاع از خود و انجام اقدام متقابل را براساس قواعد مسلم حقوق بین الملل دارد و برای جلوگیری از بی‌کیفر ماندن متجاوزان، تعقیب کیفری مرتکبان و آمران این عمل تروریستی را برای اجرای عدالت حق خود میداند.
وی با بیان اینکه اقدام آمریکا نقض مصرح اصول متعدد منشور ملل متحد است، اظهار داشت: در ماده ۲ منشور ملل متحد، موضوع احترام به تمامیت ارضی و استقلال سیاسی و حاکمیت کشورها مطرح شده، همچنین در بند چهارم این ماده از منشور، اصل «منع توسل به زور» مورد تاکید قرار گرفته و در بند هفتم این ماده نیز به موضوع عدم مداخله در امور داخلی کشورها توجه شده است.
حسینی با اشاره به نقض موازین حقوق بین الملل بشر گفت: در ماده سوم اعلامیه جهانی حقوق بشر بر «حق حیات» تاکید شده است. از این رو، سلب حیات یا کشتار فراقانونی نقض موازین حقوق بین الملل بشر تلقی می شود و طبق این ماده نمی توان بدون حکم قانون یا خارج از چارچوب حقوقی حق حیات افراد را سلب کرد.
وی با اشاره به میثاق حقوق مدنی سیاسی ۱۹۶۶ افزود: در ماده ۶ این پیمان نیز به مساله ممنوعیت سلب حیات تاکید شده است بنابراین ترور هدفمندی که در مورد حادثه شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همراهان ایشان اتفاق افتاده، نقض فاحش این ماده است. البته در ارتکاب ترورهای هدفمند آمریکا به ویژه در افغانستان و رژیم اشغالگر قدس در اراضی اشغالی و لبنان سابقه طولانی دارند و این عمل غیرقانونی را بارها و بارها تکرار کرده اند اما با کمال تاسف با سکوت مجامع حقوقی بین المللی روبرو بوده ایم. برای نمونه می توان به ترور عماد مغنیه، شیخ احمد یاسین و عبدالعزیز رنتیسی که توسط هواپیمای بدون سرنشین انجام شد، اشاره کرد.
این کارشناس حقوق بین الملل اظهار داشت: این اقدام ددمنشانه آمریکا، همچنین نقض موافقت نامه امنیتی سال ۲۰۰۸ میان آمریکا و عراق است که در بند ۲ ماده ۴ این موافقت نامه تصریح شده، هرگونه عملیات نظامی آمریکایی ها در عراق باید با کمیته هماهنگی عملیات نظامی صورت گیرد و در آن کمیته تصمیم گیری شود. طبق بند ۳ ماده ۳ این توافقنامه حضور آمریکایی ها در عراق باید مطابق قوانین، عرف ها، سنت ها و حقوق بین الملل قابل اعمال باشد. همچنین در بند سوم ماده ۲۷ موافقت نامه قید شده است که قلمرو عراق نباید برای حمله به سایر کشورها مورد استفاده قرار گیرد. پرواز هواپیماهای بدون سرنشین برای ترور اتباع عراقی (ابومهدی المهندس از فرماندهان نیروهای مردمی و جمعی از یارانش) عمل تجاوزکارانه و نقض حاکمیت و استقلال عراق و ناقض مفاد موافقت نامه است.
سردار سلیمانی بخشی از هویت و حاکمیت ملی جمهوری اسلامی ایران است
وی تصریح کرد: سردار سپهبد سلیمانی عضو نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و از ارکان دولت ایران محسوب می شد و به دعوت دولت عراق و مهمان این دولت بوده است بنابراین این عملیات تروریستی ضمن نقض اصول مصونیت دولت ها و ارکان آن، حمله به حاکمیت کشور دیگر محسوب می شود.
این کارشناس حقوق بین الملل ادامه داد: همچنین طبق قانون منع توسل به زور، هیچ کس حق توسل به زور ندارد و براساس این قانون، دفاع یک استثنا است و دفاع مشروع زمانی می تواند اتفاق بیافتد که قبل از آن حمله نظامی اتفاق افتاده باشد.
استفاده از پهباد برای حمله نظامی کشتار خودسرانه محسوب می شود
حسینی اظهار داشت: در این اقدام تروریستی از ابزار غیرقانونی نیز استفاده شده است، زیرا عملیات تروریستی با استفاده از پهپاد بوده و براساس کنوانسیون شیکاگو، پرواز هواپیمای بدون سرنشین بدون مجوز در خاک سایر کشورها ممنوع است. همچنین گزارشگر سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۳ استفاده از هواپیمای بدون سرنشین را برای ترور هدفمند به منزله کشتار خودسرانه تلقی کرده است.
وی با تاکید بر اینکه باید از منظر حقوق بین الملل بین مقررات ناظر بر زمان جنگ و صلح تفکیک قائل شویم، گفت: حقوق قابل اعمال در زمان جنگ، حقوق اقدامات مخاصمانه مسلحانه است و با حقوق زمان صلح فرق دارد. سوال حقوقی این است که مگر بین ایران و امریکا جنگی بود که کابرد پهپاد به عنوان سلاح برای نبرد مجاز باشد؟ که بطور قطع پاسخ منفی است.
ترور هدفمند ممنوع است
این کارشناس حقوق بین الملل اقدام آمریکایی ها را نقض حقوق بین الملل بشردوستانه عنوان کرد و افزود: از نظر حقوق بین الملل بشردوستانه، ترورهای هدفمند فاقد مشروعیت قانونی است و در زمان صلح به طریق اولی ممنوع است و از آنجا که بین ایران و آمریکا وضعیت مخاصمه برقرار نیست و بطور رسمی جنگ اعلام نشده، بنابراین ترور سردار سلیمانی و همراهان وی کاملا نقض حقوق جنگ و حقوق بین الملل بشردوستانه است.
وی اضافه کرد: حتی اگر به سختی بپذیریم که نزاع کم شدت بین ایران و آمریکا در جریان است، طبق اصول مصرح حقوق بشر و حقوق مخاصمات مسلحانه، طرفین مخاصمه حق کشتن افرادی که خارج از صحنه جنگ هستند و یا سلاح خود را زمین گذاشته اند، را ندارند.
اقدام وحشیانه آمریکا منطقه را به آستانه جنگ نزدیک می کند
حسینی درباره مزیت نظامی اظهار داشت: زمانی می توان به عملیات نظامی اقدام کرد که مزیت ملموس نظامی داشته باشد سوال مهم این است که آیا این اقدام برای آمریکا یک مزیت نظامی قطعی در پی داشته است؟ آمریکایی ها به دروغ مدعی هستند که اقدام آنها صلح بیشتر را در منطقه و برای مردم عراق و ایران به دنبال خواهد داشت، در حالیکه اقدام نادرست و وحشیانه آنها کشورهای منطقه را به آستانه جنگ نزدیک می کند و این اقدام با روح حاکم بر منشور ملل متحد در تعارض است.
وی با تاکید بر اینکه هسته مرکزی و نقطه کانونی حقو ق بین الملل، صلح و امنیت بین المللی است، گفت: همه دولت ها برای برقراری و حفظ صلح و امنیت تکلیف دارند؛ آیا بردن کشورها به سوی جنگ و افزایش سطح تنش تلاش برای صلح محسوب می شود؟
این حقوقدان ادامه داد: هر گونه عملیات علیه تروریسم و افراد تروریست باید براساس تجویز شورای امنیت سازمان ملل باشد. حال پرسش اساسی این است که در کدام قطعنامه شورای امنیت، سپاه قدس و فرماندهی آن تروریست اعلام شده است؟ بنابراین از این منظر هم اقدام آمریکا کاملا غیرقابل توجیه و نامشرع است.
حسینی گفت: آمریکایی ها مدعی هستند که این اقدام برای دفاع از نیروهای حاضر در عراق بوده و نوعی دفاعی پیش دستانه بوده است اما از نظر اکثر حقوقدانان بین الملل، ترورهای هدفمند دشوارترین نوع دفاع از خود حتی در قالب دکترین دفاع پیشگیرانه و پیش دستانه است.
اقدام آمریکا جنایت جنگی محسوب می شود
وی با تاکید بر اینکه اقدام آمریکا جنایت جنگی محسوب می شود، افزود: این نقض اقدام آمریکا نقض مصرح موازین حقوق بین المللی است و دولت آمریکا، رئیس جمهوری آن به عنوان دستور دهنده، مرتکبان و همه کسانی که در این حادثه مساعدت و اجرا کردند، دارای مسئولیت بین المللی هستند و باید پاسخگوی اعمال ارتکابی خود باشند.
عاملان این اقدام قابل تعقیب کیفری هستند
این کارشناس حقوق بین الملل اظهار داشت: اقدام آمریکا از نظر مسئولیت کیفری، طبق بند دو ماده ۵ اصلاحی اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، جنایت محسوب می شود و رئیس جمهوری آمریکا و سایر عاملان (مباشران و معاونان) این اقدام در مراجع ذیصلاح قابل تعقیب کیفری هستند.
اقدامات حقوقی قابل پیگیری ایران در مجامع بین المللی
حسینی درباره اقدامات حقوقی قابل پیگیری ایران در مجامع بین المللی گفت: براساس مواد ۲۴ و ۲۵ طرح پیش نویس مسئولیت بین المللی دولت ها که در سال ۲۰۰۱ که توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسیده، ایران می تواند دست به «اقدام متقابل» بزند. بنابراین ایران حق اقدام متقابل در مقابل این جنایات را برای خود محفوظ می دارد. همچنین توسل به دفاع مشروع و مقابله به مثل چه به صورت فردی از سوی ایران یا به صورت جمعی از سوی ایران و عراق و کشورهای محور مقاومت براساس ماده ۵۱ منشور برای استیفای حق دفاع از خود را محفوظ می داند.
وی اضافه کرد: همچنین در بعد منطقه ای جمهوری اسلامی می تواند از عراق درخواست کند تا موافقت نامه خود را با امریکا لغو و خروج همه آمریکایی ها را از عراق خواستار شود، زیرا طرف دیگر این توافق نامه به مفاد آن پایبند نیست و تکرار اینگونه اقدامات امنیت ملی ایران را به مخاطره می اندازد.
این حقوقدان گفت: در سطح ملی باید براساس «قانون طرح تقویت جایگاه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در برابر امریکا» که در دوم تیر سال جاریدر شورای نگهبان مصوب شد، ظرفیت های حقوقی متنوعی جهت انجام «اقدام متقابل» ذکر شده است.
وی ادامه داد: براساس این قانون، ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا در منطقه (سنتکام) و سازمان ها و نهادهای تحت آن فرماندهی سازمان های تروریستی هستند و می توان اشخاص و نهادهای تحت این فرماندهی را در صورت ارتکاب اقدام تروریستی تحت تعقیب قضائی قرار داد؛ همچنین ماده ۷ این قانون اذعان می دارد: «کلیه کشورها و اشخاص حقیقی و حقوقی که به هر نحوی علیه سپاه و کارکنان آن در هر نقطه از دنیا اقدام تروریستی انجام دهند، مشمول عمل متقابل می شوند.»
پیشنهادهایی برای استیفای حقوق ایران
حسینیضمن تاکید مجدد بر محفوظ بودن حق ذاتی دفاع از خود و انجام اقدام متقابل و حق تعقیب کیفری مرتکبان و آمران این عمل تروریستی گفت: ایران باید به دلیل نقض اصول منشور ملل متحد حقوق بین الملل و به مخاطره افتادن صلح و امنیت بین الملی از شورای امنیت درخواست جلسه اضطراری نماید و صدور قطعنامه در محکومیت جهانی این اقدام را خواستار گردد.
وی ادامه داد: از جمله سایر ظرفیت های حقوقی، می توان به امکان طرح شکایت در شورای حقوق بشر و مجمع عمومی و درخواست محکومیت ارتکاب ترورهای هدفمند، انعکاس موضوع به کمیته بین المللی صلیب سرخ به دلیل نقض قواعد حقوق بشردوستانه بین المللی و تنظیم دادخواست و شکایت در دادگاه ها و مراجع قضایی داخلی از طریق قوه قضائیه و دادستان کل کشور به عنوان مدعی العموم اشاره کرد.
سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی به همراه ابومهدی مهندس از فرماندهان مقاومت پس از عمری مجاهدت بامداد جمعه ۱۳ دی ماه در حمله بالگردهای آمریکایی در فرودگاه بغداد به شهادت رسید.
بر اساس اعلام پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا، دستور این حمله هوایی را دونالد ترامپ رییس جمهوری و فرمانده کل قوای این کشور صادر کرده بود.
در پی این اقدام تروریستی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی سه روز عزای عمومی اعلام کردند.
رهبر معظم انقلاب همچنین در حکمی سردار سرتیپ پاسدار اسماعیل قاآنی را به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب کردند.
گفت وگو از: حنانه شفیعی