خبرنگار ایرنا روز چهارشنبه به مناسبت ولادت حضرت زینب (س) و فرارسیدن 11 دی ماه روز پرستار با محمد میزرابیگی رئیس کل سازمان نظام پرستاری گفت‌وگو کرد.
میرزابیگی سابقه هدایت معاونت پرستاری وزارت بهداشت را دارد و مدتی هست که به عنوان رئیس کل سازمان نظام پرستاری انتخاب شده است. به نظر می رسد دوره کنونی مدیریتی در سازمان نظام پرستاری بیشترین تعامل با وزارت بهداشت وجود داشته باشد و پرستاران امیدوارند که این تعامل به برطرف شدن مشکلات صنفی آنها ختم شود.
متن گفت وگوی ایرنا با رئیس کل سازمان نظام پرستاری بدین شرح است:
ایرنا: بزرگترین مشکل جامعه پرستاری در حال حاضر چیست؟
میرزابیگی: پایه و اساس مشکلات پرستاری در حال حاضر، کمبود نیروی پرستار است. کمبود نیروی پرستاری می‌تواند منجر به پایین آمدن کیفیت خدمات به بیماران شود زیرا پرستار فرصت مناسب برای رسیدگی لازم و برآورده کردن انتظارات بیماران را ندارد. در این شرایط هم وجدان پرستار ناراحت شده و هم بیماران راضی نخواهند بود.
کمبود نیرو باعث می‌شود که پرستاران برای جبران، اضافه کاری کنند. در این شرایط، نیروی پرستار که باید ساعت مشخصی را بر اساس قانون بهره وری کار کند، مجبور است بیش از دو تا سه برابر ظرفیت معمولی فعال باشد. این موضوع بدون شک بر کیفیت ارائه خدمات پرستاران تاثیر می‌گذارد و از آن طرف منجر به نارضایتی در دریافت خدمت می‌شود زیرا پرستار خسته و بی‌رمق شده و آثار آن متوجه مردم می‌شود.
ایرنا: مشکل کمبود پرستاری باید با استخدام نیروهای جدید حل شود. چرا این اتفاق نیفتاده است؟
میرزابیگی: در طول برنامه چهارم و پنجم توسعه با همکاری مجلس شورای اسلامی و وزارت بهداشت، به ازای تعداد بازنشستگان، پرستار استخدام می‌شد. در آن زمان حدود سالی ۳ تا ۴ هزار پرستار به ازای بازنشستگان استخدام شده و سالی ۶ هزار پرستار برای توسعه بخش‌های بیمارستانی استخدام می‌شد. یعنی در طول برنامه چهارم و پنجم توسعه، سالانه حدود ۹ هزار پرستار استخدام می‌شدند.
حدود سه سال متوالی است که با وجود بازنشسته شدن تعداد زیادی از پرستاران و توسعه بسیار زیاد تخت‌های بیمارستانی و بخش‌ها، استخدام پرستار متناسب با نیاز کشور انجام نمی‌شود. اگر سالانه بین ۹ تا ۱۰ هزار پرستار استخدام شوند، شیرازه پرستاری برای مناطق محروم و بیمارستان‌های کم درآمد حفظ خواهد شد.
ایرنا: اصولا استاندارد تعداد پرستار به ازای تخت چند است؟
میرزابیگی: در سال ۱۳۹۲ که شورای عالی نظام پرستاری با مقام معظم رهبری دیدار داشتند، گزارشی از نسبت پرستار به جمعیت ارائه کردم و ایشان فرمودند که برای کشور خودمان و با مشخص خودمان، استانداردهای نیروی پرستاری را تعریف کنیم. این کار با همکاری معاونت پرستاری، سازمان نظام پرستاری، بورد پرستاری و انجمن‌های پرستاری انجام و استانداردی انجام شد.
بر این اساس، ۲.۵ نیروی پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در ۲۴ ساعت باید وجود داشته باشد که ۱.۸ آن نیروهای دانشگاهی و ۰.۷ آن شامل نیروهای گروه پرستاری مثل اتاق عمل و هوش‌بری و کمک پرستار خواهد بود. این استاندارد ویژه ایران تعریف شد و از کف استانداردهای موجود جهانی، حتی یک نفر کمتر است. حداقل استاندارد جهانی ۳ تا ۳.۵ پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در ۲۴ است و البته ۶ نفر نیز در برخی کشورها وجود دارد.
در حال حاضر استاندارد نیروی پرستاری به ازای هر تخت در ۲۴ ساعت حدود ۰.۷ تا ۰.۸ است و فاصله زیادی با ۲.۵ نفر وجود دارد. در نتیجه پرستار با این همه بیمار مواجه است و رسیدگی‌ها در برخی موارد ممکن است رضایت‌بخش نباشد.
ایرنا: آیا می‌شود این نتیجه مشخص را گرفت که کمبود پرستار هم در زمینه کیفیت خدمات و هم در زمینه افزایش خشونت‌ها علیه کادر پرستاری تاثیر دارد؟
میرزابیگی: در این زمینه مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۳ در دیدار عمومی با پرستاران فرمودند: «پرستارِ خسته، پرستارِ از کار مانده، پرستارِ چند نوبتِ کاریِ پشت سر هم کار کرده از روی ناچاری، دیگر نمی‌تواند این نقش را ایفا کند. پرستاری که با دلزدگی و بی حوصلگی و خستگی بخواهد کار کند و راضی از کار خود نباشد، دیگر نمی‌تواند این نقش را ایفا کند. پرستار باید با نشاط، سرحال، آماده و شائق به خدمت، آشنای با معلوماتی که او را کمک می‌کند به خدمت، باشد و امکانات و مقدمات این مسائل را بایستی مسئولان فراهم کنند.»
حتی رهبری در آن دیدار با پرستاران فرمودند: «سختی کار پرستار سختی جسمی نیست؛ کلنگ زدن و در فضای سختِ فرض بفرمایید معدن یا امثال آن رفتن نیست؛ اما از لحاظ فشار روحی و عصبی از آن سخت تر است.» این تفسیر کاملا درستی است. وقتی تعداد بیمار زیاد باشد و آن هم در بدترین شرایط خود به بیمارستان مراجعه می‌کند، این پرستار است که باید شرایط دشوار بیمار را درک کند. زیرا کسی که به بیمارستان می‌رود، در حادترین شرایط زندگی قرار دارد. حالا فرض کنید این بیمار با پرستاری که چند شیفت پشت سر هم کار کرده و با تعداد زیادی بیمار کار کرده، مواجه شود. در این شرایط احتمال بروز خشونت علیه پرستاران افزایش پیدا می‌کند.
ایرنا: به تازگی مخالفت‌های فراوانی با طرح قاصدک انجام شده و حتی وزیر بهداشت نیز خواست که این طرح برچیده شود. چه مشکلی در مورد این طرح و پرداخت مطالبات پرستاران وجود دارد؟
میرزابیگی: در جاهایی مثل گچساران حدود ۲۲ ماه و در جاهای دیگر حدود هشت ماه تعویق در پرداخت مطالبات پرستاران وجود دارد. این مطالبات ترکیبی از اضافه کار و کارانه است که در قالب قاصدک مطرح می‌شود. از مهر سال ۱۳۹۳ فرمولی مبنی بر زمان حضور پرستاران در بیمارستان‌ها ایجاد شد که هرچه حضور بیشتر باشد، در کارانه موثر است.
معاونت درمان وزارت بهداشت در آن زمان با وجود نظر منفی من که معاون پرستاری بودم و بدون توجه به کارهای کارشناسی انجام شده، این اقدام را اجرایی کرد. هرچند ما روش پرداخت عملکردی را با روش تعداد بیمار و بسته‌های خدمتی قبول داشتیم و نه بر اساس زمان حضور و وقت محوری. زیرا موضوع زمان حضور پرستار در بیمارستان و ارزش گذاشتن بر وقت بیشتر و دریافت پول بیشتر با قانون بهره وری مغایرت دارد.
ایرنا: آیا می‌توان شیوه نظام پرداخت پرستاران که سال‌هاست مطرح شده را به واسطه تعامل موجود با وزارت بهداشت و نظر مثبت وزیر بهداشت، بالاخره تغییر داد؟
میرزابیگی: نظام پرداخت پرستاران باید توسط وزارت بهداشت تغییر کند. اگر سلامت را یک کالای قابل عرضه بدانیم، نباید این قدر گران و در یک جا عرضه شود. اکنون عرضه خدمات سلامت فقط در بیمارستان‌ها ارائه می‌شود و از طرفی درآمد و معیشت مالی سایر گروه‌های سلامت به پزشک متصل شده است. یعنی اگر پزشک کار نکند، بقیه گروه‌ها درآمدی ندارند. این روش در دنیا منسوخ شده و هر جامعه خودش مسئولیت داشته و باید درآمد خودش را داشته باشد. وزیر بهداشت نیز گفت که باید وابستگی مالی گروه‌های مختلف به یکدیگر را جدا کنیم.
تعرفه گذاری خدمات پرستاری که در مجلس انجام شد هم با همین رویکرد بود که امیدواریم با رویکردهای وزیر بهداشت و تعامل موجود بین وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاری، این موضوع اجرایی شود.
گفت‌وگو از امیر پروسنان