«گفتم آقاجان! بزنید می‌خورید»، «آمریکا خود را قربانی یکجانبه‌گرایی‌اش می‌کند» دو نگاه ایران به زیاده‌خواهی‌های «دونالد ترامپ» تاجرکاخ سفید است که یکی از زبان رهبر معظم انقلاب در قامت یک رهبر انقلابی و دیگر از زبان «محمدجواد ظریف» در هیات یک دیپلمات بیان شد؛ نگاهی که جمهوری اسلامی طی چهاردهه آن را حفظ کرده و یک‌بار دیگر در عملیات عین‌الاسد به رخ کشید.
از ساعت ۱:۲۰ دقیقه بامداد جمعه ۱۳ دی ماه برابر با سوم ژانویه تا ساعت ۱:۲۰ دقیقه بامداد روز چهارشنبه ۱۸ دی ماه برابر با هشتم ژانویه، نظم و نظام بین‌الملل دو رویداد مهم و اثرگذار را تجربه کرد.
در ساعت و روز نخست ارتش آمریکا سپهبد قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران در فرودگاه بغداد ترور کرد و به شهادت رساند و در ساعت و روز دوم موشک‌های بالستیک ایران، بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در عراق را بمباران کردند. صرف‌نظر از میزان تلفات و خسارات و تبعات حمله ایران و تبعات شهادت سردار سلیمانی برای منطقه، این دو رویداد مهر تاییدی بر دیدگاه هر دو کشور در عرصه بین‌الملل دارد؛ به این معنی که آمریکا با ترور سرداری که به اذعان نظامیان عالی‌رتبه آمریکا بیشترین نقش را در نابودی هیولای داعش داشت و بر اساس عرف بین‌الملل در پاسخ به خواست مقامات عراق در این کشور حاضر بود؛ بار دیگر بر منش ترورمحور و زیاده‌خواهانه آمریکا تاکید کرد و از سوی دیگر هم نشان داد که دستکم علیه جمهوری اسلامی، استراتژی بزن و درو، کارایی نخواهد داشت.
سناریوهایی که جواب نداد
ساعات نخست روز جمعه و همزمان با تایید رسمی شهادت سردار سلیمانی، تحلیلگران بر قطعی بودن پاسخ ایران به این اقدام تاکید داشتند. اما درباره چگونگی آن تفسیرهای متفاوتی ارائه می‌شد که دامنه آن از سکوت چندین ماهه با استراتژی صبوری و اقدام در زمان خاص تا تعویض این اقدام به گروه‌های مقاومت در منطقه بود.
در این میان گرچه تصمیم‌گیران کشور از همان ابتدا انتقام سخت و واکنش متقابل را وعده دادند، اما امکان و احتمال آن از دو گزینه دیگر کمتر ارزیابی می‌شد. برخی تحلیلگران دست بالای نظامی و سیاسی آمریکا در جهان را دلیل منطقی ایران برای سکوت در برابر جنایت‌های ترامپ می‌دانستند اما ایران دستکم طی یک سال گذشته نشان داده است که در حراست از خطوط قرمز خود یعنی مرزها و حافظان مرزها، از هراس‌های آمریکا و متحدانش نمی‌هراسد.
اقدام سریع، مستقیم و قاطع ایران دستکم تاکنون بر سناریو سکوت در برابر جنایت و یا محول کردن انتقام به گروه‌های مقاومت خط بطلان کشید و فصل تازه‌ای از تقابل چهل ساله آمریکا با مردم ایران را آغاز کرد. شواهد نشان می‌دهد ایران قراری برای فرار ندارد و آگاه است که هرگونه کوتاه آمدن در برابر آمریکا با توجه به سابقه این کشور، زیاده‌خواهی‌های کاخ سفید را بیشتر کرده و منطق عقلایی ندارد.
پیام‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای
بند دوم بیانیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از حمله موشکی به پایگاه نظامی آمریکا مهمترین پیام منطقه‌ای این اقدام است. سپاه در بیانیه خود آورده است: «به دولت‌های متحد آمریکا که پایگاه‌های خود را در اختیار ارتش تروریستی این کشور قرار داده‌اند، اخطار داده می‌شود هر سرزمینی، به هر ترتیب مبدأ اقدامات خصمانه و تجاوزگرانه علیه جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد، هدف قرار خواهد گرفت.» این هشدار زمانی برای آمریکا نگران کننده خواهد بود که بند ۳ بیانیه سپاه را هم مرور کنیم: «به هیچ وجه رژیم صهیونیستی را در این جنایات، جدای از رژیم جنایتکار آمریکا نمی‌دانیم.» هشدار به اروپا و غرب را هم می‌توان در بی‌نتیجه ماندن گفتگوی تلفنی یک ساعته روسای جمهور ایران و فرانسه و تماس‌های پی‌درپی و پیدا و پنهان مقامات دیگر اروپا یا آغاز گام پنجم کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران به خوبی مشاهده کرد. ایران دیگر تن به مسامحه نخواهد داد که این بار نه موضوعاتی از جنس برجام یا اینستکس، که مفهومی مانند سردار سلیمانی در میان است.
حمایت از انتقام سخت
از نخستین ساعات صبح امروز، رهبر معظم انقلاب، مقامات و مسئولان لشگری و کشوری و شخصیت‌های سیاسی در کشور نسبت به اقدام نظامی ایران علیه پایگاه ارتش آمریکا واکنش نشان داده و باقطعیت از آن حمایت کردند. رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به سیلی شب گذشته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به آمریکایی‌ها گفتند: کارهای نظامی به این شکل کفایت این کار را نمی‌کند. باید حضور فسادبرانگیز آمریکا در این منطقه تمام شود. آنها در منطقه جنگ، فتنه، ویرانی و خراب شدن زیربناها آوردند.
حجت‌الاسلام «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری هم در نخستین واکنش خود به این اقدام گفت: دست سلیمانی عزیز مارا قطع کردند؛ انتقامش این است که پای آمریکا را از منطقه قطع کنیم.
ظریف بامداد چهارشنبه و در ساعات ابتدایی در توئیتی نوشت: ایران در دفاع از خود و طبق بند ۵۱ منشور سازمان ملل اقدامات متناسبی را انجام داده و تکمیل کرد و پایگاهی را هدف قرار داد که حمله‌ای مسلحانه و بزدلانه علیه شهروندان و مقام‌های ارشد ما از آنجا صورت گرفت. ما به دنبال افزایش تنش یا جنگ نیستیم اما از خودمان در مقابل هر گونه تهاجمی دفاع می‌کنیم.»
«علی ربیعی» سخنگوی دولت با قدردانی و اعلام حمایت از عملیات موفق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه هوایی آمریکایی «عین الاسد» در عراق، گفت: ما به دنبال جنگ نبوده‌ایم اما هر تجاوز دیگری پاسخ سخت‌تر و کوبنده‌ترخواهد گرفت.
«محمدجواد آذری جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه اعضای کابینه نیز مانند تمام مردم از انتقام سخت ایران خوشحال هستند، افزود: اگر امریکا خطایی را انجام بدهد، حتما باید پاسخ مناسب و شدیدتر به اقدام او داده شود و این آمادگی کاملا وجود دارد.
«سرلشکر پاسدار محمد باقری» رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی اعلام کرد: هرگونه شرارت جدید آمریکا پاسخی کوبنده تر و قاطع تر در پی خواهد داشت.
آیت‌الله «احمد جنتی» دبیر شورای نگهبان هم گفت: این عملیات که بامداد امروز [علیه اهداف آمریکا انجام شد] تازه اول کار و بسم الله اخراج نیروهای آمریکایی از منطقه است و سایر مجاهدان محور مقاومت در عراق و حزب‌الله لبنان نیز بیکار نمی‌نشینند و انتقام خون پاک شهدا را می‌گیرند. بسیاری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، شخصیت‌های سیاسی و حزبی هم این اقدام سپاه پاسداران را مشروع و قاطعانه دانسته و از آن حمایت کردند.
تنش‌های موجود و آینده خلیج فارس
تخاصم میان ایران و آمریکا گرچه چهل سال است بر تحولات بین‌المللی و پارادایم منطقه‌ای سایه انداخته است و زندگی میلیون‌ها ایرانی را تحت تاثیر قرار داده است اما به جرات می‌توان گفت حضور «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور تاجرپیشه ایالات متحده آمریکا در کاخ سفید این تخاصم را وارد نوع تازه‌ای کرده است. رئیس‌جمهوری هجوگوی آمریکا، نه سیاستمداری معقول که تاجری روان‌پریش است و به نام دفاع از منافع کشورش، دیگر کشورهای جهان را با آشوب‌های متنوعی روبرو کرده است.
ترامپ نقطه تاریک کارنامه دموکراسی در آمریکاست که سیاستمداران واشنگتن هم عاصی از شیوه تصمیم‌گیری‌های او هستند. خروج از برجام، اعمال سخت‌ترین تحریم‌های اقتصادی، غذایی و حتی دارویی علیه ایران، ائتلاف‌سازی‌های ایران هراسانه در منطقه، تجاوز پهپادی به مرزهای ایران دومینوی شوم آمریکا علیه ایران بود که سرانجام به ترور سردار قاسم سلیمانی رسید و رشته صبر و خویشتنداری ایران را پاره کرد.
با تمام سخت بودن پیش‌بینی آینده و تبعات رویدادهای اخیر قدرمسلم آن است که ایران جز به خروج آمریکا از خلیج‌فارس رضایت نخواهد داد و سخنان مقامات ایران نشان می‌دهد خروج از عراق گام نخست این اخراج است. شاید در اجرای این گام نخست کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و شرق ایران بتواند محل استقرار تازه سربازان ارتش آمریکا باشد اما در این سرزمین‌ها که یا امنیت ندارند و یا امنیت آنها ترقه‌ای بوده و به ثبات نظامی بسته است؛ عرض اندام این ارتش قابل قیاس با عراق نخواهد بود. در صورت اخراج آمریکا از خلیج فارس اما ترامپ و کاخ سفید بازنده قمار خود شده و هژمونی دویست ساله کاخ سفید با تکانه‌های سختی روبرو می‌شود، برخی کشورهای منطقه یا از تکیه بر حمایت‌های بادآورده آمریکا منصرف شده یا در صورت رویارویی با ایران روزگار سختی را خواهند گذراند. در نهایت رژیم صهیونیستی بدون وجود و حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا و سربازانش، ترس را به شکل عینی‌تری تجربه خواهد کرد. با این همه اما به باور برخی تحلیلگران این میزان پیامدهای خروج آمریکا از عراق اساسا اجازه چنین کاری را از کاخ سفید می‌گیرد از سوی دیگر ایران هم در برابر جنایت واشنگتن سکوت نخواهد کرد، تنش طولانی‌مدت نظامی میان ایران و آمریکا هم نمی‌تواند برای آمریکا با توجه به فاصله هزاران کیلومتری خود با مرزهای ایران گزینه عقلانی باشد. با این توصیفات آینده منطقه خلیج فارس همچنان مبهم و بستر رویدادهای پیش‌بینی ناپذیر است.