حجت الاسلام جلال نوری کاخکی به خبرنگار معارف ایرنا گفت: بسیاری این گونه تصور می کنند که موضوع خطبه فدکیه، فقط مساله فدک است؛ در حالی که غلبه موضوع در این خطبه با احقاق حق و مطالب گرانبها و منشوری از معارف دینی است که فاطمه زهرا(س) تبیین کردند.
وی از این خطبه به عنوان منشور فاطمی یاد کرد و گفت: حضرت زهرا(س) فقط در یک بخش از خطبه به مساله فدک می پردازد و بقیه آن به مطالبی همچون معارف اسلامی، جایگاه قرآن، امامت و ولایت اختصاص دارد.
نوری پیشنهاد کرد تا به جای خطبه فدکیه این خطبه را خطبه حضرت زهرا(س) بنامیم.
وی اظهار داشت: محور این خطبه عبارت است از حقایق معرفت شناسانه که به نوعی ترسیم وضعیت جامعه شناسی سیاسی آن زمان نیز است.
این کارشناس رسانه افزود: ساختار این خطبه همچون کلام همسرشان امیرمومنان دارای بلاغت و فصاحت است و می بینیم که با حمد و ثنای الهی به شکلی زیبا آغاز می شود و پس از شهادت به یگانگی خدا و رسالت پیامبر اکرم(ص)، دائره المعارفی از معرفت اسلامی، بینش توحیدی و نگرش دینی را بیان می کند. ما در منابع دینی به غیر از کلام اهل بیت به ویژه در خطبه های امیرمومنان(ع) چنین بلاغت و فصاحتی را نمی بینیم.
نوری با اشاره به مفاهیم این خطبه بین داشت: فاطمه زهرا(س) جایگاه قرآن را تبیین و از مردم مدینه سوال می کند که چرا با وجود قرآن به انحراف کشیده می شوند و آن حضرت در کنار چنین هشدارهایی به بیان ۲۰ معرفت دینی با شاخص ها و دلایل برهانی می پردازند.
وی افزود: آن حضرت درباره ایمان خطاب به مسلمانان می فرماید اگر می خواهید از شرک خارج شوید، باید با ایمان باشید و نماز، انسان را از کبر و غرور خارج می کند یا درباره زکات و روزه به نکات مهمی اشاره می کنند.
حج فاطمی نداریم
این کارشناس مذهبی افزود: حضرت فاطمه زهرا(س) درباره مناسک حج فرمود "الحج تشییدا للدین" یعنی حج باید با شدت و قوت اداره شود تا احیا شود؛ ولی هنوز حج ما یک حج فاطمی نیست. چون باید تمام جهان اسلام جمع شوند و حقوق خود را مطالبه کنند و در مقابل استکبار بایستد؛ چنان که می بینیم جهان اسلام و تشیع برای سردار شهید حاج قاسم سلیمانی این گونه منسجم شد و دنیا را به تعجب واداشت.
وی افزود: معارف الهی درباره عدل، امامت و جهاد در این خطبه به زیبایی آمده است و حضرت زهرا(س) درباره فرهنگ شهادت، فرمود؛ "الجهاد عزا للاسلام" یعنی جهات مایه عزت و آبروی اسلام است و ما امروز می بینیم که فرهنگ شهادت، ایثار، مقاومت و کاری که سردار سلیمانی انجام داد، چگونه باعث عزت و سرافرازی مسلمانان شده است.
نوری اضافه کرد: سیل خروشان چند میلیونی شهرهای ایران در تشییع و بدرقه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، این گونه عزت اسلام را به رخ جهانیان کشید.
وی افزود: در این خطبه می بینیم که حضرت فاطمه(س) درباره قصاص می فرماید که خون ها را نگه می دارد. ولی تصور بسیاری این است که قصاص باعث ریختن خون انسان می شود؛ درحالی که وقتی مردم بدانند قصاص اجرا می شود، کسی جرات کشتن دیگران را نخواهد داشت. لذا خون ها این گونه حفظ می شود. چنین مساله ای در فرهنگ اسلامی حاکم است ولی دنیا و حقوق بشر هنوز آن را درک نکرده است.
بیان آیات قرآنی متناسب با جامعه شناسی زمان
این پژوهشگر مذهبی گفت: حضرت زهرا(س) پس از بیان حمد الهی و معارف دینی، به مردم توصیه هایی می کند که این توصیه ها با استناد به آیات قرآن است و آن حضرت به صورت هوشمندانه قرآن را در ساختاری متناسب با زمان خود بیان کردند.
وی افزود: به عنوان نمونه وقتی آن حضرت از مردم می خواهد که تقوای الهی را رعایت کنند، به آیه ۱۰۲ سوره آل عمران اشاره می کند که می فرماید «ای کسانی که ایمان آورده اید، تقوای الهی را آن چنان که شایسته مقام اوست، رعایت کنید و تلاش کنید که مسلمان از دنیا بروید»
نوری اضافه کرد: وقتی که می فرماید «خدا را در آنچه امر یا نهی فرموده، اطاعت کنید» به آیه ۲۸ سوره فاطر اشاره می کند که «انما یخشی الله من عباده العلماء» یعنی از میان بندگان خدا فقط دانشمندان و آگاهان از او می ترسند و احساس مسئولیت می کنند و آن حضرت در واقع هشدار می دهد که باید از خدا بترسند که می خواهند مقام ولایت را غصب کنند.
مساله فدک چه بود؟
نوری درباره مساله فدک بیان داشت: پیامبر اکرم(ص) معاهده ای با یهودیان قلعه خیبر بسته بود و قرار شد که آنان خیانت نکنند و هم پیمان رسول خدا(ص) باشند ولی یهودیان خیانت کردند و پیامبر(ص) با آنان جنگید و در کنار پیروزی هایی که داشتند، یهودیان منطقه فدک حاضر به جنگیدن نشدند و قبول کردند که بدون جنگ زمین ها و اموال خود را واگذار کنند.
وی افزود: بر اساس آیات قرآن آنچه که بدون جنگ به پیامبر(ص) می بخشند، در اختیار ایشان است و به طور کلی نیز یک پنجم هر آنچه که در جنگ به دست می آمد، در اختیار آن حضرت بود. پیامبر(ص) زمین های فدک را در اختیار حضرت زهرا(س) قرار دادند تا به عنوان پشتوانه مالی جریان نبوت و رسالت را پشتیبانی کند.
این کارشناس مذهبی افزود: نظام مالی اسلام بر اساس خمس، زکات، صدقه، انفاق، قرض الحسنه و مانند آن اداره می شود تا بتواند نظام اسلامی را اداره کند و طبیعی است که پیامبر اکرم(ص) نیز برای ادامه جریان رسالت یعنی امامت، همان حقوق به عنوان بیت المال در اختیار امام مسلمین قرار گیرد و به همین دلیل فدک در اختیار فاطمه زهرا(س) قرار گرفت.
وی با اشاره به ششمین آیه از سوره احزاب اظهار داشت: با توجه به این دستور الهی که پیامبر(ص) صاحب اختیار مسلمانان است و حتی از جان خودشان هم مهمتر و مقدم است، بنابر این آنچه که پیامبر انجام می دهد، اقتضایش همان است.
نوری افزود: از طرف دیگر با توجه به آیه ۲۶ سوره اسراء که می فرماید «و آت ذالقربی حقه» باید بدانیم که حقوق اهل قربی که در این آیه آمده مربوط به خویشاوندان پیامبر است و رسول خدا(ص) به جز فاطمه(س)، فرزند دیگری نداشتند و برادر و خواهر یا پدر و مادری نیز نداشتند. بنابر این مصداق این آیه حضرت زهراست و پیامبر(س) بر اساس این آیه فدک را به دختر خود بخشیدند.
وی از این روایت نبوی که «خدا با غضب فاطمه غضب می کند و با رضایت فاطمه راضی می شود» به عنوان شاخصی یاد کرد که از سوی رسول خدا(ص) مطرح شده و علمای اهل سنت و شیعه معتقدند که حضرت فاطمه(س) تا آخرین لحظه رضایتی از علما و حاکمان زمان خود اعلام نکردند.
این پژوهشگر مذهبی افزود: حضرت زهرا با وصیت نامه خود یک نوع هوشمندی، درایت سیاسی و نبوغ فوق العاده ای را ارائه کردند که غسل و دفن شبانه و همچنین مخفی بودن محل دفنشان در طول تاریخ نشانه ای برای مظلومیتشان باشد.
چرا فاطمه زهرا(س) به مسجد رفت؟
وی درباره حضور فاطمه زهرا(س) در مسجد النبی و ایراد خطبه آن حضرت گفت: مسجد مدینه به عنوان مرکزی برای دادخواهی در زمان رسول خدا(ص) مطرح بود که طبق رویه ای اگر کسی شکایتی داشت به مسجد آمده و شکایت خود را نزد پیامبر(ص) مطرح می کرد. حضرت زهرا(س) نیز به عنوان یک معترض به حوادثی که اتفاق افتاده بود، در مقابل مردم حاضر شد و این سخنرانی بلیغ و شیوا را مطرح کردند.
نوری افزود: حضرت فاطمه زهرا(س) حقایقی را بیان می کند و مردم را مخاطب قرار می دهد و در اینجا به عنوان همسر امیرمومنان(ع) و کسی که به امر خدا منصوب شده، به مسلمانان مدینه تاکید می کند که «شما باید دین را حفظ کنید و امانتدار باشید.»
وی همچنین گفت: دختر پیامبر در این خطبه به معرفی شخصیت خود می پردازد و در واقع به مردم تاکید می کند که آنان در مسیری قرار گرفتند که تمام عزت و هویت خود را از پیامبر(ص) دارند و حالا آنچه دختر پیامبر(ص) می گوید حرف حق است.
این کارشناس رسانه افزود: این گونه معرفی کردن حضرت زهرا(س) جامعه شناسی آن زمان را نشان می دهد که چه فضایی بر جامعه حاکم است، به گونه ای که بدیهی ترین حقوق به راحتی از سوی افراد انکار می شود. وقتی فاطمه(س) خود را معرفی می کند، یعنی در مظان این است که این حقایق را نیز انکار کنند و لذا حضرت هوشمندانه در خطبه جایگاه خود را بیان می کند.
وی افزود: حضرت زهرا(س) به سابقه مردم در قبل از اسلام نیز اشاره می کند و می فرماید که شما در گمراهی و غرق در مستی شراب و تعصبات غلط جاهلی بودید که به واسطه پیامبر نجات پیدا کردید و این کار آن حضرت، حجت را بر مردم تمام کرد که این نکات نیز با تکیه بر قرآن بیان شده است.
نوری اضافه کرد: زهرای مرضیه(س) به مردم نهیب می زند که آیا می خواهید به غیر قرآن حکم کنید و آنگاه با استناد به آیات قرآن، پیروی از رسول خدا(ص) را مرز اسلام معرفی کرده و می فرماید که راه امامت و ولایت، اسلام ناب و حقیقی است و باید به آن توسل داشت.
وی افزود: دختر رسول خدا(ص) مردم را این گونه دعوت می کند که اگر می خواهید در اسلام بمانید، باید مسیری را دنبال کنید که پیامبر خدا(ص) مشخص کرده وگرنه گرفتار می شوید.