آیین تشییع پیکر مطهر سردار رشید اسلام سپهبد حاج قاسم سلیمانی و همرزمش سردار شهید حسین پور جعفری، با شکوه کم نظیری در هفدهم دی ماه در کرمان در حال برگزاری بود اما ازدحام جمعیت نه تنها موجب جانباختن و مصدومیت تعدادی از هموطنانمان شد بلکه این مراسم را نیز تحت تاثیر قرار داد به طوری که پیکر مطهر شهدا بامداد روز بعد در خاک آرمید.
حاج قاسم فرزند دیار کریمان بود و مردم این استان پهناور و حتی از استان های همجوار برای وداع با این سردار بزرگ سپاه اسلام و همرزم وفادارش سنگ تمام گذاشتند، بطوریکه شهر کرمان تاکنون چنین جمعیتی را به خود ندیده بود و شاید در آینده هم نخواهد دید.
اما هنوز ساعتی از آغاز مراسم تشییع نگذشته بود که صدای ممتد آژیر آمبولانس ها از محل حضور جمعیت خبر از رخ دادن حادثه می داد و بتدریج اخبار نگران کننده ای از اتفاقی تلخ برای عزاداران و مشایعت کنندگان منتشر شد.
حالا با گذشت چهار روز از این حادثه، وقت آن رسیده که ابعاد ماجرا مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا مشخص شود آیا این اتفاق قابل پیشگیری بود یا نه.
پیش بینی هایی که انجام شد
از زمان ترور سردار سلیمانی و همرزمانش در سیزدهم دی تا روز تشییع ، دست اندرکاران برگزاری مراسم چهار روز فرصت برنامه ریزی در اختیار داشتند؛ یک روز قبل از مراسم یعنی شانزدهم دی جلسه فوق‌العاده شورای مدیریت بحران استان کرمان تشکیل شد و سیدمصطفی آیت‌اللهی موسوی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان پیش بینی کرد که بیش از یک میلیون نفر در مراسم تشییع و تدفین شرکت کنند و از این رو برای ارایه خدمات مورد نیاز این افراد در حوزه درمانی و امدادی به نیروهای بیشتری نیاز است.
به گفته او، برای رفع این کاستی استان‌های همجوار به عنوان معین استان کرمان معرفی شده‌اند و در زمینه کمبود حمل و نقل، دارو و دیگر ملزومات از آنها کمک گرفته شود.
حتی سید محمد صابری رئیس مرکز فوریت‌های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان از آماده باش نیروهای درمانی خبر داد و گفت: بیمارستان‌های بزرگ کرمان ۵ تخت اورژانس و یک تخت آی‌سی‌یو را خالی خواهند داشت که در صورت بروزحادثه ظرفیت پذیرش داشته باشند.
وی اضافه کرد: در حوزه پیش بیمارستانی ۳۳ دستگاه آمبولانس و اتوآمبولانس به ظرفیت شهر کرمان اضافه شده و چیدمان آنها صورت گرفته است.
رضا فلاح مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر استان کرمان نیز گفت: یک هزار و ۲۰۰ نیرو از ۲۰ شهرستان برای استان کرمان فراخوان داده شده است و ۴۱۲ نفر پیاده با ۶۰ دستگاه خودو از یزید و سیستان و بلوچستان دیده شده‌اند.
در زمینه محدودیت های ترافیکی نیز از روز قبل میدان آزادی کرمان که محل اصلی برنامه تشییع بود، به روی خودروها و عابران پیاده بسته شد.
ازدحام جمعیت و رخ دادن حادثه تلخ
مراسم راس ساعت هشت صبح هفدهم دی در میدان آزادی آغاز شد و پس از سخنرانی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مداحیه سرایی مداحان، پیکرهای پاک شهدا به روی خودرو مخصوص که از قبل آماده شده بود قرار گرفت تا با عبور از خیابان های شهید بهشتی و شریعتی به سمت میدان مشتاقیه و سپس گلزار شهدا حرکت کند.
به گفته شاهدان، پس از حرکت خودروی حامل پیکرهای شهدا، موج جمعیت در ابتدای خیابان شهید بهشتی به علت تجمع بیش از اندازه جمعیت تشییع کننده به کوچه شماره ۲ وارد می شود که این کوچه ظرفیت پذیرش چنین موجی را نداشت؛ این ازدحام سبب زمین خوردن و زیر دست و پاماندن افراد زیادی بویژه زنان و کودکان می شود که نقطه آعاز این فاجعه محسوب می شود.
یکی از مصدومان که جوانی ۲۶ ساله بود به خبرنگار ایرنا گفت: در میدان آزادی و ابتدای خیابان بهشتی ایستاده بودم و منتظر شروع مراسم بودیم که ناگهان جمعیت به سمت خیابان شریعتی هجوم آوردند و تعدادی از مردم برای فرار از موج تشییع کنندگان به سمت کوچه شماره ۲ فرعی رفتند.
وی افزود: در ابتدای کوچه ماموران انتظامات مراسم از عبور مردم جلوگیری کرده و سعی کردند آنها را به عقب برانند که متاسفانه افرادی تعادل خود را از دست داده و به زمین افتادند و در ازدحام جمعیت فوت کردند و یا مصدوم شدند.
این شهروند کرمانی تصریح کرد: اگر مسیرهای فرعی باز بودند از ازدحام جمعیت کاسته می شد، اما دست اندرکاران مراسم اصرار داشتند مردم به خیابان اصلی برگردند و باعث این حادثه تلخ شدند.
خانم ۳۰ ساله ای نیز که از ناحیه پا و دست مصدوم شده بود گفت: پس از سخنرانی مراسم تشییع شروع شد، فشار حرکت جمعیت به طرف خیابان بهشتی و شریعتی یک مرتبه زیاد شد و در ابتدای خیابان شریعتی افراد زیادی به زمین افتادند و من هم به زمین افتادم و مصدوم شدم.
وی افزود: خیابان شریعتی و میدان آزادی ظرفیت این جمعیت را نداشت و اگر مردم کمک نمی کردند تعداد بیشتری فوت می کردند.
این شهروند تاکید کرد: وظیفه ام بود که در مراسم تشییع حاج قاسم شرکت کنم و با توجه به حضور بیش از اندازه جمعیت مسئولان باید پیش بینی دقیق تری می کردند.
احمد یکی از افرادی که در محل امداد رسانی کرده بود گفت: جمعیت در ابتدای خیابان بهشتی نتوانست به جلو حرکت کند و برای فرار به سمت اولین کوچه فرعی وارد شد، اما در وسط کوچه موانعی برای جلوگیری از عبور ماشین ها قرار داده بودند و تعدادی از افراد نیز مردم را به سمت خیابان هل می دادند که اگر این عمل انجام نمی شد ، جمعیت حاضر از داخل فرعی به مسیرهای دیگر می رفت و از شلوغی کاسته می شد.
امداد رسانی و آخرین وضعیت مصدومان و تلفات
از همان دقایق اولیه رخ دادن این حادثه اقدامات امدادی و درمانی بوسیله پرسنل اورژانس و هلال احمر و نیروهای مردمی و انتظامی و نظامی آغاز و محل برای امداد رسانی بهتر بسته شد.
بر اساس آخرین آماری که سعید نمکی وزیر بهداشت اعلام کرده، در این حادثه در مجموع ۲۱۳ نفر مصدوم شدند و ۶۰ نفر جان خود را از دست دادند.
وزیر بهداشت می گوید که اگر آیین خاکسپاری تغییر نمی کرد، ممکن بود اتفاقات سخت تری رخ دهد.
البته از مصدومان حادثه حال سه نفر وخیم گزارش شده و ۱۸۰ نفر از آنها تا صبح روز بعد از بیمارستان ترخیص شدند.
تاکید مسئولان بر پیگیری علل حادثه
پس از وقوع حادثه علاوه بر اینکه معاون اول رییس جمهوری در کرمان حضور داشت و از نزدیک پیگیر ماجرا بود، حجت‌الاسلام حسن روحانی رییس جمهوری نیز در پیامی با تسلیت درگذشت تعدادی از هموطنان در این حادثه معاون اول خود و وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دستور داد تا به سرعت به وضعیت مصدومان و خانواده‌های بازماندگان رسیدگی کنند.
رییس جمهوری همچنین هیأتی را مأمور رسیدگی به دلایل بروز این اتفاق کرد.
البته محمدرضا پورابراهیمی نماینده مردم کرمان و راور در مجلس درباره چرایی بسته شدن کوچه های فرعی گفته «شرایطی که از نزدیک شاهد بودیم نشان می داد هماهنگی لازم برای تردد مسیر عبور انجام نشده است.
به گفته او، «بخشی به دلیل بستن کوچه های منتهی به خیابان شریعتی و بخشی هم به خاطر نحوه تنظیم برنامه ای بود که شروع مرکز در میدان آزادی بود و حرکت معکوسی که جمعیت به سمت میدان می آمدند و می خواستند خارج شوند».
تشکیل کمیسیون پیگیری حادثه در کرمان
پس از این حادثه، محمد جواد فدایی استاندار کرمان ضمن عیادت از مصدومان حادثه و دلجویی از خانواده های جانباختگان از تشکیل کمیسیون پیگیری این حادثه دردناک خبر داد و تاکید کرد: رسیدگی فوری به امور درمان مصدومین و همچنین پیگیری روند دفن جانباختگان در دستور کار آن قرار دارد.
افکار عمومی در انتظار پاسخگویی
طی روزهای گذشته بسیاری از کابران در فضای مجازی با انتشار عکس و کلیپ هایی از حادثه دیدگان در شبکه های اجتماعی و صفحات مجازی، مدیریت ضعیف متولیان و برنامه ریزان را یکی از علل بروز این حادثه عنوان کرده اند .
برخی نیز بر این باور بودند از آنجا که گنجایش خیابان اصلی مراسم بسیار محدود بود، این اتفاق رخ داد و بهتر بود مسیرهای دیگری برای این کار انتخاب می شد.
سخن آخر
به همان میزانی که مسئولان استانی و کشوری بر روشن شدن علل بروز این حادثه تاکید دارند، افکارعمومی و رسانه ها در انتظار نتایج سریع و واقع بینانه کمیسیون پیگیری حادثه هستند هرچند از برآیند اولیه گفته های برخی مسئولان و صحبت های مصدومان تا آنچه که در شبکه های اجتماعی بیان شده می توان به برداشت های اولیه ای در این خصوص دست یافت .
در نگاه نخست به نظرمی آید که متولیان امر و برنامه ریزان برای برنامه ریزی دقیق تر و محاسبه جمعیت ورودی به شهر کرمان آن هم با برخورداری از حداقل زیرساختی و زمان کمی در اختیار داشتند به نوعی غافلیگر شده و نتوانسته باشند به برنامه ریزی دقیقی برای تدارک ملزومات این رویداد بزرگ برسند.
البته تاخیر چند روزه در برگزاری مراسم تشییع در شهر کرمان به علت تشییع شهدا در دیگر نقاط از شهرهای عراق گرفته تا مشهد ، اهواز و تهران و قم بدون شک زمان مناسبی را برای برنامه ریزی بهتر و مطلوبتر پای متولیان امر گذاشت.
از سوی دیگر با توجه به استقبال بی سابقه مردم انقلابی و همیشه در صحنه شهرهای تهران، مشهد، اهواز، قم از کاروان حامل شهدا، حضور جمعیت میلیونی در کرمان استان زادگاه سردار شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی و سردار شهید حسین پور جعفری پیش بینی می شد .
اما تبعات این حادثه از جمله جان باختن و مصدومیت تعدادی و به دنبال آن قفل شدن مسیرهای اصلی شهر و در نهایت لغو و موکول شدن زمان مراسم خاکسپاری شهدا نشان از کم دقتی و ضعف برنامه ریزی متولیان امر در پیش بینی سازو کارهای لازم برای برگزاری این رویداد بزرگ ملی و جهانی داشت.