احمد محیط طباطبایی روز دوشنبه، در دومین نشست تخصصی موزه تاریخ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که با عنوان «ویژگی‌های راهنمایان و مربیان موزه کودک» در موزه تاریخ برگزار شد، با اشاره به این که برخی موزه داران در روایت خود برای مردم، تاریخ را سیاه و سفید نشان می دهند، گفت: این روایت نادرست است زیرا به جز ۱۴ معصوم و ائمه اطهار(ع)، دیگر افراد مرتکب خطا و اشتباه می‌شوند.
وی با اشاره به بیان نمونه‌هایی از این موارد تاریخی، گفت: ابتدایی ترین ایرادی برای کودکی که چنین روایتی را شنیده، این است که جز تصور سفید و یا سیاه مطلق از آن فرد نمی‌کند و چون خودش را می شناسد تصور نمی‌کند خودش چنین جایگاهی را بتواند پیدا کند و آن اقداماتی که آن فرد تاریخی انجام داده، را انجام دهد.
محیط طباطبایی ادامه داد: همه افراد خاکستری هستند، روایت‌هایی که در موزه‌ها نیز مخصوصا برای کودکان باید می‌شود باید خاکستری و واقعی باشد همچنین وجود کاتولوگ و توضیحات برای ارایه اطلاعات در موزه ضروری است که در اختیار بازدیدکنندگان قرار بگیرد، اما برای کودکان وجود افرادی که موضوعات موزه را روایت کنند ضروری است.
وی درباره شیوه روایت موزه داران برای کودکان گفت: بخصوص برای کودکان بالای هفت سال باید از لحن بزرگسالان ولی ادبیات کودک بکار برد تا مورد استقبال و فهم کودکان قرار بگیرد.
به گفته رییس کمیته موزه های ایران، بیان روایی و استفاده از ابزار هایی مانند بازی برای انتقال موضوعات به کودکان ضرورت دارد و البته طول زمان بازدید آموزشی نباید بیش از ۲ ساعت طول بکشد.
محیط طباطبایی علاقه به بیان شیوه بیان روایی موضوعات را خصوصیات ایرانی دانست و گفت: ایرانی‌ها بخصوص از دوره اشکانیان علاقمند بیان روایی با شعر و آواز بودند که امروزه نیز این شکل از علاقه باقی مانده است.
پژوهشگر تاریخ و فرهنگ معاصر در ادامه دورغ نگفتن را نیز یکی از ضرورت ها عنوان کرد و افزود: در روایت موضوعات تاریخی باید به شدت از بیان دورغ خودداری کرد البته گاه لازم نیست همه حقیقت گفته شود ولی به هیچ عنوان در بیان مسائل نباید دروغ گفت.
وی نگاه موزه‌ای را نیز بسیار ضروری دانست و گفت: میراث فرهنگی فراموش شده نیست بلکه موضوعی است که از گذشته باقی مانده و برای آگاهی آیندگان لازم است که بدانند .همچون مفهوم کودک با امید و آینده مرتبط است.
ویدا ملکی مسئول موزه تاریخ درباره فعالیت این موزه گفت: در این موزه تلاش داریم موضوعات مختلف تاریخی را به شیوه ساده همچون بازی، نقاشی قصه گویی بیان به کودکان انتقال دهیم. وی افزود: تلاش می‌کنیم در موزه تاریخ کودکان را با شیوه آسان با تاریخ آشنا کنیم.
بنای موزه تاریخ
ساختمان قدیمی و زیبای موزه با مساحتی به وسعت ۶۰۰ مترمربع شامل سه طبقه زیرزمین، همکف و اول است. از ویژگی‌های این بنا، همگونی و تناسب معماری داخلی و نمای بیرونی آن است که با الهام از معماری سنتی طراحی شده و افزون بر تأثیر بر بازدیدکنندگان، باعث ایجاد کنجکاوی، تفکر و سؤال می‌گردد. بنای موزه آن‌قدر عجیب است که حتی برای رهگذران نیز انگیزه و پرسش ایجاد کند.
این بنا پیش از انقلاب به منظور خدمات‌رسانی به کودکان و نوجوانان و با عنوان کتابخانه در یکی از محلات قدیمی تهران (میدان شهدا، خیابان افروز) شروع به کار کرد و پس از تغییراتی در طراحی داخلی، از سال ۱۳۶۵ به عنوان موزه تاریخ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به منظور طرح مسائل تاریخی و همین‌طور بستری برای ارائه آثار تولیدی مرکز تجربیات هنری کانون، آغاز به کار کرد.
اهداف موزه
آیا آن‌چه در مدرسه و کتاب‌های درسی تاریخ برای کودکان و نوجوانان فراهم شده، با علاقه‌مندی مخاطبان هماهنگی دارد؟
آیا مشوق آنان برای مطالعه و بررسی مباحث تاریخی است؟
مباحث مطرح شده تا چه حد جوابگوی نیازهای امروزی مخاطبان است؟
این سؤال و سوال‌هایی از این دست، جزء دغدغه‌های موزه تاریخ است و رسیدن به جواب این سوال‌ها و تحقیق و پژوهش در این زمینه، یکی از اهداف آن است.
ویژگی‌های و روش کار در موزه
مخاطب اصلی این موزه آموزشی- توضیحی، کودکان و نوجوانان پایه چهارم، پنجم و ششم ابتدایی هستند که سعی شده است مفاهیم تاریخی به شیوه‌ای ملموس و متناسب با مخاطبان، در اختیار آن‌ها قرار گیرد.
نکته بسیار مهم و جالب این موزه این است که حتی یک شیئ تاریخی در این موزه در معرض بازدید نیست و به جای آن، از روش‌های مختلفی برای ارائه مفاهیم تاریخی بهره گرفته می‌شود. به عنوان نمونه، آثار و مفاهیم تاریخی در قالب تابلوهای نقاشی و گرافیکی، مولاژ (نمونه‌سازی آثار تاریخی) به روش‌های نمایش خلاق و گفت‌وگو و پرسش و پاسخ به مخاطبین عرضه می‌گردد. استفاده از صدا، نورپردازی‌های خاص، پخش فیلم و اسلاید نیز از دیگر ابزار معرفی در این موزه هستند.
مراحل بازدید و بخش‌های مختلف موزه
موزه تاریخ از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که به اختصار توضیح داده می‌شود:
۱- تونل زمان
بازدیدکنندگان در ابتدای ورود، با همراهی مربی موزه از تونلی باریک و نیمه‌تاریک که نامش تونل زمان است، عبور می‌کنند. این گذرگاه پیچ در پیچ با کمک موسیقی‌ای که هنگام عبور پخش می‌شود، فضا و شرایط مناسبی فراهم می‌کند تا بازدیدکنندگان از هیاهو و دنیای بیرون فارغ و دل به برنامه موزه بسپارند. تونل زمان به عنوان اولین فضایی که کودکان در ورود به موزه با آن مواجه می‌گردند، بسیار جذاب بوده و متناسب با نیاز مخاطب به هیجان و ایجاد تعلیق طراحی شده است.
۲- سرداب
پس از تونل، بازدیدکنندگان به فضایی ساده و صمیمی به نام سرداب وارد می‌شوند که ضمن خوش‌آمدگویی، با اجرای برنامه و نمایش خلاق، مخاطبان برای ورود به برنامه اصلی موزه آماده می‌شوند.
۳- راهروی تاریخ
پس از آن، بازدیدکنندگان با هدایت مربی از راهروی دوار دیگری که به شکل هدفمند فضاسازی و نورپردازی شده است، عبور می‌کنند تا ادوار تاریخی را بدون کلام و فقط به صورت دیداری مشاهده کنند.
۴- اتاق کره
در این اتاق که به شکل کُره و گرد طراحی شده است، با استفاده از امکاناتی چون نور، صدا، اسلاید و ماکت، بازدیدکنندگان با مباحثی چون مهاجرت، تاریخچهٔ فلات ایران، ستاره‌شناسی و... آشنا می‌شوند.
۵- سالن اصلی
پس از خروج از اتاق کره، بازدیدکنندگان وارد سالن اصلی و برنامه اصلی موزه می‌شوند و در این قسمت نیز همچون قسمت‌های دیگر، با استفاده و بهره ازماکت، نمایش خلاق، تابلوها، مسابقه و... بازدیدکنندگان با دوره‌های مختلف تاریخی ایران آشنا می‌شوند و در انتها نیز داستانی از داستان‌های شاهنامه به صورت نقالی و با مشارکت خود بچه‌ها، برایشان اجرا می‌شود.
در نهایت دیدار دانش‌آموزان از موزه تاریخ در این‌جا به پایان می‌رسد و بچه‌ها با اندوخته‌های ارزشمندی که در موزه از تاریخ گذشتگان کسب کرده‌اند، می‌روند تا با نگاهی تازه به زندگی امروز، فردای روشن خود را بسازند و جامعه‌ای نو در اندازند.
بازدید از موزه به صورت گروه‌های ۲۰ تا ۳۰ تایی دانش‌آموزان با تعیین وقت قبلی امکان‌پذیر است.