میزان محبوبیت مداحان یا ستایشگران در میان طبقات مختلف جامعه طی دو دهه گذشته افزایش داشته است یا کاهش؟ دلیل افزایش یا کاهش چه بوده است؟ چه عواملی در این افزایش و کاهش نقش داشته اند؟
این موضوعات امروز (سه‌شنبه) در نشست شورای مشورتی ستایشگران اهل بیت (شمس) در بنیاد دعبل خزاعی با حضور مداحان و جامعه ستایشگران کشور بررسی و به مهمترین دلایل یا موانع منزلتی و بایسته های این امر اشاره شد.
در ابتدای نشست اعضا تعریفی از منزلت اجتماعی ارائه دادند با این عنوان که منزلت در لغت به معنای مرتبه، مقام و رتبه معنا شده است. در اصطلاح نیز؛ یعنی نفوذ و اعتباری که دیگران به شخصی منتسب می‌کنند. منزلت اجتماعی مقام یا شان و جایگاهی است که در جامعه برای فرد یا گروه قائل‌اند یا ذهنیتی که جامعه از شخص دارد. مداحان بر این اعتقاد بودند منزلت چیزی نیست که خود فرد یا گروه برای خودش تعریف کرده باشد، بلکه حتما از بیرون به آنها ارائه‌شده است.
شواهد موجود حاکی از آن است که مداحان در دوران معاصر از گروه‌های تأثیرگذار اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بوده‌اند و به موازات این تاثیرگذاری، خود در مرکز توجه متفکران و منتقدان اجتماعی قرار گرفته‌اند و بعضا انتقادات تند و تیزی به آنها شده است.
این سوال مطرح شد که مجموعه انتقادهایی که در سال‌های اخیر متوجه جامعه مداحان بوده، عملکرد آنها و تصویری که رسانه‌ها از جامعه مداحان بازنمایی کرده‌اند، چه تاثیری در نگرش جامعه نسبت به آنها داشته است؟
این مساله را می توان طبقه بندی و مربوط به عوامل برون گروهی و درون گروهی دانست؛ یکی از این دلایل تغییر مناسبات اجتماعی برخاسته از تحول جامعه سنتی به سمت جامعه مدرن است.
نارضایتی از عملکرد دولت‌ها و تسری این نارضایتی به گروه های دینی، شایعه، رسانه‌ها و فضای مجازی، دخالت گروه‌های سیاسی در مناسبات مذهبی را می توان از عوامل برون‌گروهی کاهش منزل اجتماعی مداحان عنوان کرد.
عدم انسجام اجتماعی و گفتمانی، عدم اجتناب از دنیاگرایی و لزوم ساده‌زیستی، خروج از سیاست ورزی و افتادن در سیاست زدگی، ارائه خدمات توسط نهادها و سازمان‌های دولتی و حکومتی به مداحان، عملکرد برخی مداحان مشهور، ورود تحریفات به محتوای مجالس مذهبی، نوآوری در اجرای آیین‌های مذهبی و به حاشیه رفتن دیدگاه سنتی به آیین‌های مذهبی، افزایش تعداد مداحان،آسیب‌شناسی‌های غیر کارشناسی از سوی افراد غیرمتخصص از دیگر عواملی بود که مداحان طی تبادل نظر به عنوان مبانی انتقادات وارده به جامعه مداحان به آنها اشاره کردند.
برخی مداحان هم علل فردی و شخصیتی از جمله سطح تحصیلات و معلومات، سطح سواد رسانه‌ای، میزان نزدیکی با حوزه‌های علمیه و بیوت مراجع، خوش‌خلقی و مردمی بودن را از عوامل و مواردی دانستند که جامعه مداحان باید جهت افزایش منزلت اجتماعی به آنها توجه داشته باشند.
رفتار هر فرد شخصیتش را در جامعه نشان می‌دهد
حاج محسن طاهری عضو هیات مدیره مداحان کشور با اشاره به آیات قرآن گفت: خود هر کسی با رفتار منش و برخورد اجتماعی و اخلاق و صفات ذاتی اش می تواند شخصیتش را در جامعه واضح و روشن کند چه مداح باشد و چه نباشد.
وی افزود: هر کدام از ما مسئولیت خطیری داریم که باید موجب عزت و سربلندی اهل بیت (ع) باشیم، البته اینها فقط مختص جامعه ستایشگران نیست مختص همه جامعه مسلمانان است، خود و خانواده خودمان را از لحاظ ساختار و منش و برخورد اجتماعی که اولین گام برای یک ستایشگر است، به صورت شایسته ترین شکل در خود تجلی دهیم و اجازه بدهیم مردم ما را به خوش خلقی و دیانت و خوش برخوردی بشناسند.
کاهش منزلت اجتماعی، مداحان مردم را از دیانت دور می کند پس تنها وظیفه ما در جامعه این است که خود را طوری وانمود کنیم که مردم نمادی از رفتار اهل بیت (ع) را در ما ببینند.
حاج مهدی آصفی دیگر مداح کشور نیز گفت: باید ببینیم چه خصایصی در مداحان قدیم بود که در مداحان جدید نیست. ما بلندگوی اهل عصمت و طهارتیم، مردم انتظار دارند گفتار و کردار ما با هم مطابقت کند و اگر مطابقت نداشته باشد گفتار و منزلت ما تاریخ انقضا خواهد داشت.
مداحی هم آفت‌هایی دارد
وی ادامه داد: مردم از این لباس این انتظار را دارند که مزین به اخلاص باشد، هرچیزی آفت و مفسده ای دارد، مداحی هم آفت‌هایی دارد که تکبر و نداشتن اخلاص از جمله آنهاست.
محمدرضا سنگری عضو هیات علمی بنیاد دعبل در حاشیه این نشست به خبرنگار ایرنا گفت: همایش های شمس زمینه‌ای برای هم‌اندیشی در خصوص موضوعات محوری و مبتلابه عرصه ستایشگری هستند و خروجی این جلسات بستگی به هنر اعضای جلسه دارد؛ یعنی اگر بتوانند موضوع مورد بحث را به دقت مد نظر قرار داده و در خصوص عوارض موضوع بحث و تبادل نظر کنند جلسات به نتیجه یا به قول بعضی آقایان خروجی منتهی خواهد شد.
وی افزود: در این نشست ها موضوعات و محورهایی مانند مبانی نظری ستایشگری اهل‌بیت(ع)، فلسفه و هدف ستایشگری اهل‌بیت (ع)، اقتضائات ستایشگری اهل‌بیت(ع) در عصر حاضر، تحریف‌ها، بدعت‌ها و باورهای خرافی، شبهات، سواد فرهنگی، سواد رسانه‌ای، سواد دینی جامعه مداحی، کم‌رنگ شدن مداحی سنتی، گسترش سبک‌های جدید مداحی بررسی و تبادل نظر می شوند.