توسعه فعالیت‌های معدن داری و تولید شن و ماسه در کارخانه‌های سنگ شکن شمال غرب شیراز روستاهای هدف گردشگری و مناطق زیست محیطی این اقلیم را هدف گرفته است ، این فعالیت‌های نیمه صنعتی و کارگاهی نه تنها چهره محیط زیست و منابع طبیعی منطقه را مخدوش ساخته بلکه تهدیدی جدی برای سلامت هوای نسبتا پاک کلان شهر شیراز و همچنین زمینه ساز بروز سیل در بارندگی‌های زمستانی است.
همچنین برداشت‌های بی رویه از معادن شن و ماسه در ارتفاعات شمال غرب شیراز و همجوار با روستاهای دوکوهک ، قلات و کودیان در فاصله ۳۶ کیلومتری شمال غرب شیراز همچنین می تواند عاملی برای تبدیل فضای ییلاقی این روستاهای گردشگری به کانون ریزگردها شود ، تهدیدی که سلامت مردم شیراز را مورد هدف قرار داده است.
وجود این مراکز آلاینده هوا باعث می شود که با وزش کمتر نسیمی ریز گردها از نواحی غرب و شمال غرب وارد استان فارس و شیراز شوند و شرایط جوی و آلودگی ناشی از ریزگردها در برخی مواقع در شیراز در حالت هشدار قرار گیرد.
برخی از معادن و کارگاههای سنگ شکن در این منطقه سال ها قبل مجوزهای قانونی را گرفته اند اما اکنون خارج از ظرفیت مجوزها برداشت و تولید دارند ، برخی نیز بدون هیچ مجوزی به برداشت شن و ماسه می پردازند و علاوه بر آن به جاده سازی در ارتفاعات روستاهای گردشگری نیز مبادرت ورزیده اند.
بوته ها و درختچه هایی که با نیش بیل لودرها از جا کنده می شوند ، پوشش خاکی که بر روی هم می غلتد ، پرندگانی که با صدای دلخراش ماشین آلات معدنکاری رم می کنند و گرد و خاک هایی که با هر بادی به گردباد تبدیل می شود و بر سر و روی مردم مناطق شمال غرب شیراز می نشینند صحنه هایی است که هر روز در این مناطق تکرار می شود.
برخی از معادن و کارگاههای سنگ شکن در این منطقه سال ها قبل مجوزهای قانونی را گرفته اند اما اکنون خارج از ظرفیت مجوزها برداشت و تولید دارند ، برخی نیز بدون هیچ مجوزی به برداشت شن و ماسه می پردازند و علاوه بر آن به جاده سازی در ارتفاعات روستاهای گردشگری نیز مبادرت ورزیده اند.مدیران و کارشناسان حفاظت محیط زیست فارس در برهه های مختلف با تاکید بر نظارت مداوم بر تولیدات کارخانجات سنگ شکن و تولید شن و ماسه تلویحا وجود آلودگی دراین مناطق را تایید کرده اند اما اقدامات بازدارنده برای کنترل این منابع و منشاء آلودگی هوا هنوز انجام نشده است.
دستور کار
سید داوود حسینی معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس با بیان اینکه بحث ساماندهی معادن شن و ماسه غرب شیراز و معادن دوکوهک در دستور کار است در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به قرار داشتن این معادن در بالادست شهرک‌های غرب شیراز، اداره کل محیط زیست خواهان اعمال یک سری محدودیت‌های فنی و حتی جابه جایی آنها است.
حسینی ادامه داد: همچنین چون عرصه این معادن و واحدهای شن و ماسه به حریم شهر شیراز الحاق پیدا کرده، اداره کل راه و شهرسازی فارس هم خواهان اعمال یک سری محدودیت‌ها برای فعالیت این معادن و همچنین دریافت حق و حقوق ناشی از اعلام مالکیتشان است.
وی اظهار داشت: بر همین اساس، از چند سال گذشته موضوع جا به جایی این معادن را مورد بررسی قرار دادیم و مکانی را برای انجام فعالیت اکتشافی تعیین کردیم که اگر کیفیت مصالح این مکان تایید شود اقدام به انتقال و جا به جایی این واحدها در یک مقطع زمانی مشخص خواهیم کرد.
همه چیز لنگ اعتبارات
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس تصریح کرد: برای اینکه این اکتشافات در محل جدید انجام شود باید یک سری اعتبارات تخصیص یابد تا مشاوره انتخاب کنیم و مطالعات اکتشافی را انجام دهیم.
حسینی اظهار داشت: بر این منظور پیگیری‌هایی برای جذب منابع استانی انجام شد اما امر محقق نشد و به وزارت صنعت، معدن و تجارت پیشنهاد دادیم تا سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) این مطالعات را در محل پیش‌بینی شده انجام دهد.
وی اضافه کرد: این پیشنهاد به تصویب ایمیدرو رسیده و اعتباراتی نیز تخصیص داده‌اند که طی یکی دو ماه پیش رو عملیات اکتشاف در محل جدید انجام خواهد شد.
او ادامه داد: به موازات آن به انجمن شن و ماسه استان هم ابلاغ کردیم که طرح ساماندهی این معادن را تهیه کنند که آنها نیز اقدام به گرفتن مشاوره و تهیه شرح خدمات کردند که ادارات مرتبط از جمله محیط زیست، راه و شهرسازی، صنعت، معدن و تجارت، دفتر فنی استانداری و آب منطقه‌ای در خصوص این شرح خدمات اظهار کنند تا یک مشاور ذیصلاح توسط انجمن شن و ماسه انتخاب شود و کار ساماندهی این پهنه معدنی را آغاز کند.
وی، با اشاره به فعالیت ۱۸ سنگ شکن در منطقه دوکوهک شیراز افزود: انتظار داریم که مسائل زیست محیطی تا زمان جا به جایی این واحدها رعایت شود و در آینده نیز کار به گونه‌ای ادامه یابد که گودال‌های ایجاد شد پر و ساماندهی شود.
او افزود: موضوع جا به جایی معادن را در شورای معادن استان نیز مطرح کردیم چرا که این معادن عمده مصالح مرغوب شهر شیراز را تامین می‌کنند و این نگرانی وجود داشت که اگر بدون بدون تعیین مکان مناسب جایگزین کار جا به جایی انجام شود بازار شیراز در زمینه تامین شن و ماسه با مشکل مواجه شود.
جابه جایی ، شاید وقتی دیگر
معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس تصریح کرد: در گام نخست یک بازه زمانی سه ساله برای انجام مطالعات لازم تعریف کرده‌ایم و پس از انجام این مطالعات ابتدا باید منتظر تایید کیفیت و میزان ذخیره محل پیش‌بینی شده به نحوی که پاسخگوی نیاز شهر شیراز باشد باشیم و پس از آن نیز باید طراحی یک شهرک تخصصی شن و ماسه در نزدیکی این مخازن را دنبال کنیم.
حسینی گفت: البته طراحی شهرک نیازمند تامین زمین و زیرساخت‌های لازم به ویژه آب که برای تولید ماسه شسته با کیفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد است.
وی، با اشاره به نگرانی محیط زیست استان نسبت به فعالیت معادن غرب شیراز افزود: در کنار تمام اقدامات انجام شده می‌توان اطمینان داد که این معادن طی یکی ۲ سال پیش رو مشکلی برای شهر شیراز ایجاد نخواهند کرد چرا که فعالیت آنها با رعایت ضوابط و استانداردهای زیست محیطی همراه است.
او گفت: هم اینک در استان فارس حدود ۶۷۰ باب معدن داری مجوز برداشت و پروانه معتبر وجودد دارد و علاوه بر این حدود ۱۲۰ معدن فاقد مجوز نیز داریم که این معادن فاقد مجوز را نیز به مرور زمان به مزایده خواهیم گذاشت.
سنگ شکن‌ها در سایه سنگ صبور
حمید ظهرابی مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس نیز در جلسه شورای اسلامی شهر شیراز با بیان اینکه معادن دوکوهک و غرب شیراز در سال‌های آینده پیامدهای نامناسبی برای شهر شیراز خواهد داشت، افزود: موضوع انتقال این معادن و همچنین کارخانه‌های آلاینده شیراز در دستور کار قرار دارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس ، همچنین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا هوای پاک و آسمان آبی کلان شهر شیراز را موهبتی برای این شهر دانست و بر لزوم پاسداشت و مراقبت از آن تاکید کرد و با اشاره به اینکه وجود معادن شن و ماسه در غرب شیراز می‌تواند هوای پاک شیراز را تهدید کند گفت: در سال جاری تا کنون ۹۴ درصد روزهای شیراز هوا سالم و پاک بوده است.
ظهرابی در این زمینه افزود: ۶ درصد از روزهای سال نیز روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس ارزیابی شده است این رقم در مقایسه با سایر کلانشهرها عدد مناسب و امیدوار کننده است.
این مقام مسوول با بیان اینکه مهمترین مشکلات هوا در کلانشهرها غبار محیطی است گفت: عامل اصلی آلودگی هوا ذرات معلق ریز است تشکیل غبار محیطی می کند و منشاء متفاوت دارد ، برخی مناطق این ذرات از خودروها بعضی مناطق دیگر از صنعت و طبیعت است .
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس با تاکید بر اینکه شیراز در بین کلانشهرهای کشور شرایط هوای نسبتا خوبی دارد گفت: شیراز از توسعه صنعتی بازمانده و شرایط اقلیمی هم کمک کرده و موجب شده تا هوای شیراز تا کنون در شرایط مناسبی باشد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس از ایجاد منطقه حفاظت شده در آینده در غرب شیراز خبر داد و گفت: غرب شیراز به منطقه حفاظت شده تبدیل خواهد شد، از این رو ایجاد واحدهای جدید معادن شن و ماسه در این منطقه ممنوع است ، واحدهای موجود نیز در اولویت انتقال به مناطق دیگر قرار دارند.
ظهرابی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: این موضوع در حال پیگیری است و بر اساس اهمیتی که مناطق غرب شیراز در تامین آب و تولید اکسیژن دارد و تاثیری که در حفظ هوای پاک شیراز می گذارد این منطقه قطعا در آینده نزدیک به منطقه حفاظت شده تبدیل می شود.
ظهرابی اضافه کرد: همه تلاش‌ها معطوف بر این است که این اکوسیستم طبیعی کارکرد خود را داشته باشد و استعلام از مراجع ذیربط برای تبدیل غرب شیراز به منطقه حفاظت شده انجام شده است و بخشی از غرب شیراز به منطقه حفاظت شده تبدیل خواهد شد.
نظارت بر معادن شن و ماسه با اولویت انتقال
وی در باره فعالیت معادن شن و ماسه دراین منطقه هم گفت: مسئله معادن در غرب شیراز از دو جنبه ایجاد آلودگی و انتشار گردو غبار در هوا در جهت باد غالب در مسیر شیراز و همچنین از جنبه مسایل ذخیره آب قابل بررسی است ، معادن غرب شیراز عمدتا درشت دانه هستند و یژگی مهم این معادن در این منطقه برای آن است که روان آب هایی که ایجاد می‌شود در بالا دست جذب این سازندهای درشت دانه شود و منابع آب زیر زمینی را تغذیه کند و همچنین مانع ایجاد سیلاب شود.
به گفته این مسوول برداشت های بی رویه از این منابع و معادن در واقع که مثل اسفنج عمل می کنند شرایط را برای سیلابی شدن جوزه آبخیر فراهم می کند و می تواند منجر به ایجاد سیلاب‌های شدید شود.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس اضافه کرد: علاوه بر این دستکاری کردن در این معادن و به هم زدن این شرایط واکوسیستم، تنوع زیستی را هم دچار مشکل و اختلال می کند و باعث آسیب دیدن گونه های گیاهی و جانوری می‌شود .
این مقام مسوول با تاکید بر اینکه ایجاد آلودگی و گرد و غبار با برداشت‌های بی رویه از این معادن افزایش می یابد افزود: این موارد با ایجاد باد غالب پاکیزگی هوای شیراز را دستخوش تغییر می‌کند ، سازمان حفاظت محیط زیست برای حل هر دو جنبه این مشکل فعالیت‌های گسترده داشته است ، با تصویب شورایعالی معادن و پیگیری این سازمان ایجاد هر گونه معدن جدید در غرب شیراز ممنوع است ، معادن موجود یکسال اجازه تمدید پروانه فعالیت دارند ، منوط به اینکه برای انتقال به مکان مناسب تصمیم گیری کنند.
ظهرابی اضافه کرد: تصمیمی که در شورای معادن استان فارس گرفته شده این است که این معادن در مکان مناسبی با مطالعه ای که توسط سازمان صنعت ، معدن تجارت انجام می‌گیرد مستقر شوند ، در فرجه زمانی سه ساله این امر محقق خواهد شد.
وی ادامه داد: برای کاهش آلودگی این معادن هم تلاش‌های گسترده انجام گرفته است ، کارشناسان به طور گسترده از این معادن بازدید دارند و اقدامات موثری در جهت اخطار و تعطیلی معادنی که آلودگی بیشتری دارند صورت پذیرفته است ، برخورد قضایی با برخی از واحدهای سنگ شکن و معادن متخلف هم انجام شده است ، با تاکیدات انجام شده فعالت این واحدها در شب و در روزهای تعطیل ممنوع شده و استفاده از دوش آب در تمام مراحل تولید اجباری شده است .
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس در ادامه گفت: همچنین موضوع بازچرخانی آب در این معادن و واحدهای صنعتی اجباری است ، آبی که مصرف می شود بازچرخانی می شود ، با استفاده از نصب تیکنر آب دوباره استفاده می‌شود.
به نظر می رسد مدیران استان فارس و مدیریت ارشد این استان باید خیلی جدی تر به این موضوع ورود کنند و با رایزنی برای کنترل برداشت‌های بی مورد و تولیدات بی رویه شن و ماسه در کارگاههای سنگ شکن به نجات روستاهای گردشگری شمال غرب شیراز و مجرای تنفسی کلان شهر شیراز کمک کنند تا نسل های فعلی و آینده درگیر یک فاجعه اقلیمی نشوند .
حمید ظهرابی مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس نیز چهارشنبه ۱۱ دی در جلسه شورای اسلامی شهر شیراز با بیان اینکه معادن دوکوهک و غرب شیراز در سال‌های آینده پیامدهای نامناسبی برای شهر شیراز خواهد داشت، افزود: موضوع انتقال این معادن و همچنین کارخانه‌های آلاینده شیراز در دستور کار قرار دارد.روستاهای گردشگری شمال غرب شیراز در روزهای تعطیل پذیرای بیش از ۵۰ هزار نفر از گردشگران و دوستداران طبیعت است ، این افراد با فعالیت های معدن داری و راه اندازی کارگاههای سنگ شکن باید شاهد رفت و آمد کامیون ها و غرش لودرها و برخاستن ریزگردها باشند و دراین فضا نمی توان به توسعه گردشگری فکر کرد.