سرتیپ خلبان «علی عبداللهی» در برنامه گفت وگوی درباره سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی درخصوص چرایی تاخیر در اعلام دلیل سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: سیستم هوایی به ویژه پدافند هوایی و دفاع از آسمان کشور از پیچیده‌ترین سیستم‌های دفاعی کشور در مجموعه سامانه دفاعی است به دلیل این که بخش‌های زیادی در این کار اعم از سیستم‌های کنترل زمینی، مراکز فرماندهی، سامانه هایی که باید به کار گرفته شوند و سیستم راداری مرکزی، و سیستم راداری سامانه‌ها در آن دخیل هستند.
معاون هماهنگ کننده ستادکل نیروهای مسلح ادامه داد: از طرفی اهداف هوایی هم سرعت بالایی دارند و هم سه بعدی هستند و ارتفاع هم نقش دارد. علاوه بر این سرعت و جهتی که هدف هوایی می‌آید موثر است. مجموعه این عوامل و متغییرها دفاع هوایی را پیچیده می‌کند و حوزه‌ای است که بسیار حساس و هم ابزار محور است. بنابراین سرعت بسیار بالایی می طلبد و باید در همه سطوح سریع تصمیم گرفته شود.
وی گفت: حدود ساعت ۶:۱۵ صبح چهارشنبه هجدهم دی‌ماه این حادثه در حالی رخ داد که فرمانده نیروی هوا فضای سپاه در ماموریت غرب کشور بود. بعد از حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت به فرمانده نیروی هوافضا اطلاع می‌دهند که احتمالاً این حادثه بر اثر اقدامی بوده که انجام شده است که او هم به سلسله مراتب خود اطلاع می‌دهد.
سرتیپ عبدالهی افزود: در سیستم نظامی با صرف یک خبر نمی‌توان موضوعی را اعلام کرد و هر رده‌ای که گزارش می‌دهد باید تا حدودی محرز شده باشد که این اتفاق، شکل آن، کمیت و کیفیت آن چگونه بوده است. بررسی‌های اولیه زمان می‌برد بنابراین به سلسله مراتب اعلام می‌کنند و آنها هم برای اطمینان از صحت این خبر زمانی لازم دارند.
معاون هماهنگ کننده ستادکل نیروهای مسلح ادامه داد: حدود ساعت ۷ و نیم یا ۸ بعد از ظهر چهارشنبه در ستاد کل نیروهای مسلح اطلاع دادند که با بررسی‌هایی که صورت گرفته این اتفاق در این حد محرز شده و رخ داده است. بلافاصله ستاد کل تیم بازرسی فنی و بازرسانی در رشته های مختلف در سیستم‌های هوایی، هواپیمایی نیروهای مسلح، در سیستم‌های راداری، سامانه های موشکی و در بخش‌های الکترونیک و مخابرات افراد کارکشته فراخوان داده و اینها ساعت ۸ عصر جمع شدند. از ساعت ۸ تا ۱۰ نسبت به ماموریتی که داشتند توجیه شدند و ساعت ۱۰ شب چهارشنبه هم تیم اعزام شد.
وی اضافه کرد: این تیم بخش راداری، سیستمی، ارتباطات فرماندهی کنترل در سطوح مختلف را باید می‌دیدند و با تمام افرادی که در پروسه نقش داشتند، مکالمه داشتند و اعلام وضعیت می کردند باید مکالمات ضبط شده را پیاده می کردند که اقدامات حدود ۳۷ الی ۳۸ ساعت این کار طول کشید که به روز جمعه بیستم دی‌ماه رسید.
به گفته این مقام عالیرتبه نظامی، بعد ازظهر جمعه گزارش بخش‌های مختلف این بررسی میدانی تهیه و آماده شد و غروب جمعه بود که گزارش جمع بندی محرز شد و علت واقعه در حدی که قابل بررسی بود مشخص شد. یعنی باید اجزای ساقط شده هواپیما به آزمایشگاه مربوطه برود، متخصص مواد منفجره در آزمایشگاه خودش برود، بخش‌های مختلف الکترونیکی، بدنه هواپیما و سایر بخش ها و جعبه سیاه هواپیما که مکالمات داخل هواپیما و نشان دهنده وضعیت فنی هواپیما مکالمات فنی برج باید پیاده می‌شد که این کار انجام شد.
معاون هماهنگ کننده ستادکل نیروهای مسلح گفت: بعد از انجام بررسی ها، عصر جمعه ستاد کل نیروهای مسلح از شورای عالی امنیت ملی درخواست جلسه اضطراری کرد تا برای اعضای شورا هم محرز شود که این اتفاقی است که جمع بندی شده است. حدود ۱۰ شب جلسه شورای عالی امنیت ملی تشکیل شد و تا ساعت ۱۲ ادامه پیدا کرد که نهایتا گزارش ۱۲ جمعه شب آماده و شنبه صبح هم اعلام شد که به اعتقاد ما و به نظر کارشناسان سریعترین زمانی که می‌توانست در ابعاد مختلف این موضوع کار شود، صورت گرفت.
عبدالهی در پاسخ به این سوال که آیا درست است که این افراد قرنطینه بودند، گفت: بخش‌هایی از سامانه نباید دست می‌خورد، گزارشاتی که افراد سامانه باید بدهند، باید در محل کار حضور داشته باشند. اینکه اخبار نباید بیرون برود. بنابراین باید حتماً در سلسله مراتب قرار بگیرند تا صحت اخبار تایید شود و در صورتی که لازم باشد، حتماً این کار خواهد شد.
وی در خصوص انتقاداتی که از نحوه اطلاع رسانی در باره این سانحه مطرح شده است نیز گفت: این موضوع به دو بخش قابل تقسیم است؛ یک بخش از سازمان هواپیمایی کشوری که مسئول پروازهای هواپیمایی کشوری هست و بخش فرودگاهی برج مراقبت، رادار مرکزی کشور که کنترل هواپیما را بر عهده دارد. آنها از نگاه خود نکاتی را با اطلاعات خودشان گفتند. در واقع قرینه هایی وجود دارند که آن قرینه ها می توانست فرد را به این تحلیل برساند.
این مقام عالیرتبه نظامی خاطرنشان کرد: وقتی موتور هواپیما دچار مشکل یا آتش سوزی می‌شود هواپیما حدود ۷۰ درجه گردش به راست می‌کند. این از نگاه خلبانی و پروازی به این مفهوم است که در این هواپیما اشکالی پیدا شده و می‌خواهد دور بزند و بنشیند. بیشتر تحلیل دوستان هم بر مبنای چنین قرینه‌هایی بود.
عبدالهی درپاسخ به این سوال که چرا آسمان در آن ساعات بسته نشد، گفت: در یک سامانه دفاع هوایی هر کسی باید سر جای خودش حضور داشته باشد. سیستم‌ها، پاورها و رادارها باید روشن شود و همه در آماده باش کامل باشند البته این به مفهوم درگیری نیست چرا که آماده باش و درگیری دو موضوع است.
معاون هماهنگ کننده ستاد کل نیروهای مسلح اضافه کرد:یادآور شد: ما در هشت سال دفاع مقدس در حالت جنگ بودیم جنگی سراسری و گسترده که دشمن هم از هواپیما هم از موشک استفاده می‌کرد. در تمام این مواقع که پرواز ممنوع نبود برای اینکه ما آسمان کشور را ببندیم. وقتی مرکز راداری کنترل هوایی اعلام می‌کرد که هواپیماهای دشمن به سمت تهران می آیند اعلام وضعیت قرمز می‌شد. در تهران از صدا و سیما پخش می‌شد و اعلام می‌کردند که مردم به پناهگاه بروند وضعیت قرمز و حمله هوایی قطعاً انجام خواهد شد. در چنین حالتی هست که پروازهای عادی قطع می شد یعنی ممنوعیت پرواز اعلام می‌شود چرا که سیستم‌های دفاع هوایی و سامانه‌های ما آتش به اختیار هستند.
وی گفت: اما در شرایط فعلی و آن شب آتش به اختیار نبودند بلکه آتش محدود بودند و حتما باید دستور داده شد. لذا اینکه گفته شود که ما هر اتفاقی بیفتد باید فضای کشور را به روی هواپیماهای عبوری و درون پروازهای داخلی ببندیم این حتی در شرایط جنگ تمام عیار چنین چیزی نیست.
عبداللهی گفت: برای بستن فضای کشور اول باید هدف را ببینیم و کاملاً تشخیص دهیم و بعد اعلام وضعیت قرمز کنیم، اگر هواپیما یا کروز باشد وقتی از مرزهای کشور رد می‌شود تا به نقاطی مثل تهران یا شهرهای بزرگ دیگر برسد یک زمانی دارد و در زمانی که اعلام وضعیت قرمز می شود فرصتی هست که هر کسی کار خودش را تقویت کند. موقعیت سامانه دفاع هوایی هم دست روی ماشه است یعنی سیستم موشکی آماده است و به محض اینکه رادار توانست هدف را در برد خود بگیرد شلیک می‌کند ولی در غیر این صورت اعلام وضعیت قرمز نمی‌شود.
وی در تشریح اینکه در شرایط سقوط هواپیمای اوکراینی شرایط آتش به اختیار بود یا آتش محدود، گفت: گزارشی از طریق سیستم مرکز فرماندهی کنترل مبنی شلیک موشک‌های کروزی از جنوب به مرکز فرماندهی می‌رسد و مرکز فرماندهی هم به مرکز منطقه‌ای اعلام می‌کند که برای چنین وضعیتی آمادگی داشته باشیم. موشک‌های کروز معمولا در ارتفاع خیلی کم حرکت کرده و خود را با زمین تنظیم می‌کند یعنی یک فاصله مشخصی مانند ۱۰۰ و حداکثر ۵۰۰ متر با زمین حرکت می‌کند.
معاون هماهنگ کننده ستاد کل نیروهای مسلح افزود: با توجه به این که کنترل موشک کروز را به وسیله رادار ممکن است در همه نقاط اتفاق نیفتد، ما برای چنین مواقعی در تمام نقاط دیده‌بان‌هایی گذاشته‌ایم به ویژه در این مقطع که آمریکا تهدید کرده بود که نقاطی از ایران را هدف قرار خواهد داد.
عبدالهی ادامه داد: بعد از مدتی که مرکز وضعیت را از قرمز خارج می‌کند متاسفانه ارتباط این سامانه با مرکز دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند این مطلب را بگیرد یعنی خارج شدن از وضعیت قرمز را دریافت نمی‌کند. در همین زمان است که این هواپیما از فرودگاه امام بلند می‌شود. برج مراقبت یک زاویه ۱۰ درجه گردش به راست نشان می دهد که این هواپیما به شکلی قرار می‌گیرد که دقیقا به عنوان یک هدف نزدیک شونده به سامانه مستقر در آن نقطه قرار می‌گیرد و او هم که خبر قبلی را داشته و نتوانسته بود خبر خارج شدن از وضعیت قرمز را بگیرد به سمت هدف شلیک می‌کند که متاسفانه این اتفاق رخ می دهد.
وی درپاسخ به این سوال کة آیا احتمال ایجاد اخلال الکترونیکی آمریکا در سامانه های مربوط به هواپیما یا پدافند مثلاً این که هواپیما به شکل کروز دیده شده گفت: اینکه توسط سیستم های الکترونیکی و سایبری اهداف مجازی را در آسمان به اشکال مختلف ایجاد کنند یا اخلال در سامانه‌ها و سیستم ها ایجاد کنند این کار سابقه دارد و شدنی است. اما بررسی‌های ما نشان می‌دهد در خصوص این حادثه با توجه به سیستم راداری و سامانه مربوطه و هواپیما، مقداری سخت است که اعلام کنیم چنین اتفاقی افتاده است. تیم بررسی سایبری و الکترونیک تشکیل دادیم که شروع به کار کردند تا این بررسی را انجام دهند.
سردار عبداللهی در پاسخ به این سوال که مگر لیست هواپیماهایی که تردد می کنند به سامانه پدافندی اعلام نمی شود که سامانه‌های پدافندی آن را با اهداف متخاصم اشتباه نگیرند، گفت: ما در قرارگاه دفاع هوایی کشور یا مرکز سنتر تهران نماینده داریم. چندین دستگاه آنجا مستقر هستند. فرمانده دفاع هوایی در جریان همه پروازها قرار می گیرد، پروازهایی که از خارج وارد کشور می‌شود و پروازهایی که در حقیقت داخلی انجام می شود مطلع هست. او به مرکز فرماندهی و رده پایین‌تر اعلام می کند ولی دیگر روال نیست تمام هواپیماها به سامانه اعلام شود مگر اینکه سامانه در مورد خاصی سوال یا ابهامی داشته باشد.
وی افزود: همه گفته های قبلی و همه قرائن و شواهد اپراتور حاکی از این است که اپراتوراطمینان داشته یک هدف متخاصمی به سمت او حرکت می‌کند که باید تصمیم می‌گرفته متاسفانه این تصمیم را گرفته و ده ثانیه فرصت داشته که اقدامی انجام دهد.
سردار عبداللهی در پاسخ به این سوال که این سامانه به رینگ تهران اضافه شده است، گفت: وضعیت های مختلف آمادگی که وقتی می گویند آماده باش، مفهومش این است که جاهایی که سامانه باید اضافه شود مستقر شده یا تغییر کند همه اتفاقات باید بیفتد. همه از قبل برنامه‌ریزی شده بوده که در چنین شرایطی باید در این نقاط سامانه مستقر شده و مطابق برنامه مستقر کردند. ممکن است وضعیت عادی شود از آنجا در انبار مستقر شود.
این مقام عالیرتبه نظامی در پاسخ به سوالی درخصوص فیلم های منتشر شده از لحظه اصابت موشک به هواپیما گفت: فیلم‌ها و مسائل فضای مجازی برای ما نمی‌توند مستند باشد. بالاخره برای حادثه چه بسا فیلم هایی ساخته شود یا از حوادث دیگری که مشابه در جاهای دیگر باشد. بنابراین این فیلم‌ها خیلی برای ما در بررسی قابل استناد نیستند که البته باید در این زمینه کار اطلاعاتی انجام شود و حتماً سیستم اطلاعاتی این موضوع را دنبال خواهد کرد و به اطلاع مردم عزیز خواهد رساند.
معاون هماهنگ کننده ستادکل نیروهای مسلح درباره ادامه تحقیقات و بررسی سناریوهای دیگر گفت: در مورد قطع ارتباط سامانه حتماً باید بررسی ها ادامه پیدا کند تا مشخص شود اشکال فنی بوده یا اخلال در سیستم ایجاد شده است. یا این که اپراتور چرا شلیک کرده است. اینها بحث‌هایی است که بخشی از آن در نیروهای مسلح دنبال خواهد شد و بخشی مهم در دستگاه قضایی دنبال می شود. البته آنها هم نتایج تحقیقات ما را دریافت می کنند برای اینکه هم نفر تخصصی هم تجهیزات در سازمان نیروهای مسلح وجود دارد. در ابعاد اختلالات الکترونیکی و سایبری هم حتما باید کار دنبال شود.
وی ادامه داد: این که انفجار بیرونی و یا داخلی بوده و با چه نوع موادی بوده اینها به شدت کار می شود و باید نتیجه‌اش معلوم شود. اینکه جعبه سیاه هواپیما باز و خوانده شود. نکات مهمی حتما می‌تواند روشن کند ولی تاکنون آنچه که مشخص است این است که تا این مرحله این هواپیما بر اثر اصابت یک شی خارجی سقوط کرده است که در صورتی که مورد خاصی باشد، حتماً به موقع به اطلاع مردم خواهد رسید.
سردار عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره برخورد با متخلفین گفت: این موضوع دو بخش دارد؛ یک بخش که مربوط به درون نیروهای مسلح می شود که با توجه به آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح برخورد می شود که شامل توبیخ، تنزیل درجه، عزل از مسئولیت از این موارد است. بخشی هم جرمی است که اتفاق افتاده که حتما به سازمان قضایی معرفی خواهند شد کما اینکه تاکنون هم چند نفربه سازمان قضایی و سازمان قضایی معرفی شده که کار را دنبال می‌کنند که نتیجه اعلام خواهد شد.
وی در پاسخ به سوال دیگری پیرامون اینکه گفته می‌شود فشار خارجی موجب اعلام نتیجه این حادثه شده است، گفت: اصلا این طور نیست. مردم ما به خوبی خدمات نیروهای مسلح را در هشت سال دفاع مقدس در حفظ تمامیت ارضی این کشور در مقابل دشمنان، برقراری امنیت در این چهل سال دیده اند. کشور ما در میان آتش بوده یعنی اطراف ما همه جنگ بوده و هنوز هم هست. با این وجود این کشور به پاس خدمات و نیروهای مسلح و پشتیبانی از امنیت برخوردار است.
معاون هماهنگ کننده ستاد کل ارتش با بیان این که جامعه ما به نیروهای مسلح اعتماد دارند، گفت: صادقانه عرض می‌کنم بنای نیروهای مسلح و درد نیروهای مسلح این هست که با مردم صادق باشند. نیروهای مسلح متعلق به مردم و برای امنیت مردم هستند. اینکه نیروی مسلح خبری را که مبنای آن ممکن است شایعه باشد در همان لحظه اول اعلام کند این کار کارشناسی نیست بنا است به طور کارشناسی و تحقیق شده از آنچه اتفاق افتاده را به مردم بگوییم چنان که تاکنون همین طور بوده است.
وی ادامه داد: وقتی سردار حاجی‌زاده بلافاصله اعلام می‌کند که این خطای سامانه ما بوده و پس از آن هم ستادکل نیروهای مسلح، هم فرمانده کل سپاه و هم فرمانده نیروی هوافضای سپاه عذرخواهی می‌کنند و صادقانه مسئله را بیان می‌کنند، مردم اطمینان داشه باشند آنچه را باید گفته شود حتما خواهیم گفت. مردم هم می‌دانند که بالاخره آنچه در این گونه حوادث باید گفته شود حتما گفته خواهد شد.
سردار عبداللهی ادامه داد: مردم آنچه باید به مردم گفته شود بدانند و اطمینان داشته باشند که حتماً نیروهای مسلح اعلام خواهند کرد کما اینکه موضوع سقوط هواپیما در کوتاه‌ترین فرصت اعلام شد. در کشورهای مختلف اتفاقات مشابهی داشته ایم که کمترین زمان یک هفته بوده، حتی دوماه تا ۱۰ و یک سال داشته ایم بعضی هم اصلا اعلام نکردند و هیچ وقت مشخص نشده که علت حادثه چه بوده است.
معاون هماهنگ کننده ستاد کل ارتش در ادامه گفت: ما مشکلی در امنیت هوایی کشور نداریم اعلام می‌کنیم آسمان جمهوری اسلامی ایران امن است. ما پس از این اتفاق تمام آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها را بازنگری کردیم. بخش زیادی هم در حال بازنگری است که ببینیم اگر اشکالات احتمالی وجود دارد مرتفع شود. بازنگری سامانه‌ها و چیدمان وسایر موارد کنترل می‌شود.
سردار عبداللهی افزود: پیرو فرمایشات فرمانده معظم کل قوا چنین اتفاقی دیگر نباید بیفتد در بیانیه ستاد کل هم آورده شد که چنین اتفاقی نباید بیفتد و نخواهد افتاد.
وی خاطرنشان کرد: همه پروازها برقرار است. در بعضی مواقع طبیعی است که از دشمن انتظاری غیر از دشمنی نداریم. دشمن سعی می کند فضا را مه آلود، تیره و تار کند بنابراین تبلیغ می‌کند. مشکلی در امنیت هوایی کشور وجود ندارد.
این مقام عالیرتبه تاکید کرد: به مردم عزیز اطمینان می‌دهم که هر آنچه که در این مورد تاکنون بوده بیان شده و اگر به موارد جدیدی دست پیدا کنیم حتماً اعلام خواهیم کرد. مردم بدانند که فرزندانشان در نیروهای مسلح کاملاً صادق و شفاف هستند.