اوایل دهه ۶۰ میلادی هم شارل دوگل رئیس جمهوری وقت فرانسه با پیوستن انگلیس به جوامع اقتصادی اروپایی که پس از پایان جنگ جهان دوم به عنوان نهادی چندجانبه تازه شکل گرفته بود، به همین دلیل مخالفت و ادعا کرد که این کشور با دنباله روی از سیاست‌های واشنگتن در اتحادیه اروپا نفوذ خواهد کرد. اینک تهدید واشنگتن به فروپاشی اتحادیه اروپا، خروج انگلیس از این اتحادیه و روزشماری دولت بوریس جانسون برای گسترش معاملات تجاری با آمریکا شاهدی بر همان ادعاست که دوگل ۴۰ سال پیش پیش‌بینی کرده بود.
یک دیپلمات بلندپایه انگلیس به ایرنا گفت با خروج آمریکا از برجام، طرف های اروپایی تلاش کردند تا ایران را فریب نداده و «وعده هایی که از عهده آن بر نمی امدیم ندادیم».
وی عنوان کرد اروپا در مواجهه با تحریم های آمریکا عاجز بوده و این موضوع را به صراحت به طرف ایرانی گفته است. دیپلمات انگلیسی بدون اشاره به این نکته که تداوم پایبندی به برجام چه مزیتی برای ایران دارد عنوان کرد که دولت لندن حامی سیاست فشار حداکثری آمریکا نیست.
در واقع از دو سال پیش که آمریکا برخلاف مقررات بین المللی به صورت یکجانبه از برجام خارج شد، ایران تلاش کرد توافق هسته‌ای را به شرط عمل دیگر طرف‌های این توافق به تعهداتشان حفظ کند، اما با گذشت نزدیک به دو سال و ناتوانی طرف‌های اروپایی به تعهدات برجامی، با هدف حفظ بهره‌مندی اقتصادی ایران، گام‌های کاهش تعهدات خود را در بازه زمانی ۶۰ روزه آغاز کرد.
ایران با صدور بیانیه‌ای، (پانزدهم دی) شروع گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی را اعلام کرد که طبق آن تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده، و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط براساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد.
جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده در صورت رفع تحریم‌ها و منتفع شدن ایران از منافع برجام، آماده بازگشت به تعهدات برجامی خود است.
سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه عضو برجام دیروز (سه‌شنبه) با صدور بیانیه‌ای مکانیسم حل اختلاف در این توافق بین‌المللی را فعال کردند.
آنها در این بیانیه ادعا کردند که به طور کامل تعهدات خود را ذیل برجام حفظ کرده و علاوه بر لغو همه تحریم‌ها، «به صورت خستگی ناپذیر» تلاش کردند تا از طریق راه‌اندازی سازوکار مالی اروپا و ایران (اینستکس) از تجارت مشروع با ایران حمایت کنند.
ادعایی که جمعه گذشته توسط جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تکذیب شد. بورل پس از پایان نشست فوق‌العاده وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل تائید کرد سازوکار مالی ایران و اروپا موسوم به اینستکس تاکنون کار نکرده و موجب نارضایتی ایران شده است.
وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام مدعی شده‌اند که با حسن نیت سازوکار حل اختلاف در برجام را فعال کرده و هدف آنها حفظ این توافق و امید به پیدا کردن راه حلی رو به جلو برای خروج از بن بست به وجود آمده از طریق گفت وگوهای دیپلماتیک است.
این ادعا برخلاف اظهارات نخست وزیر انگلیس، بوریس جانسون است که صبح دیروز مدعی شد بهتر است «توافق ترامپ» جایگزین برجام شود. وی در مصاحبه با بخش صبحگاهی شبکه بی‌بی‌سی با بیان اینکه ترامپ فردی معامله‌گر است عنوان کرد «باید با همکاری یکدیگر برای جایگزین کردن برجام با توافق ترامپ کار کنیم.»
بورل پیش تر طرح توافق جدید با ایران را کاری پیچیده و به لحاظ فنی زمان بر توصیف و تصریح کرد که اتحادیه اروپا از تمام توان خود برای نجات برجام استفاده خواهد کرد.
همچنین نمایندگان حزب مخالف دولت جانسون، در نشست فوق‌العاده دیروز مجلس عوام طرح توافق با ترامپ را مورد انتقاد قرار داده و خواستار پایبندی دولت به برجام شدند.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان با انتقاد و توصیه به انگلستان و اروپا در توئیتر نوشت: اشتباه دیپلماتیک؟ انگلستان در حال تقلید رفتار ایالات متحده است و کورکورانه با ماجراجویی تروریستی او همدستی می‌کند. آخرین بار که انگلستان توسط ایالات متحده به مسیر بدنامی کشیده شد، جنگ عراق بود. مسأله چگونه حل و فصل می‌شود؟ یک مسیر شرافتمندانه تغییر را در پیش بگیرید و طبق دستور دادگاه، بدهی خود به ایرانیان را بپردازید.
وی افزود: طی بیست ماه، سه کشور اروپایی عضو برجام با پیروی از سیاست انگلستان در جلب رضایت ایالات متحده- به دیکته‌های آمریکا تن داده است. این کار هیچ نتیجه‌ای در بر نداشته و هرگز نخواهد داشت. تروئیکای اروپا می‌تواند برجام را حفظ کند ولی نه با جلب رضایت قلدر و اعمال فشار بر ایران که به برجام پایبند بوده است. در عوض، اروپا باید شجاعت این را داشته باشد که به تعهدات خود عمل کند.
دومینیگ واگرون خبرنگار ارشد اسکای نیوز معتقد است که مکانیسم حل اختلاف می تواند هفته‌ها، ماه‌ها و بلکه تا ابد طول بکشد. اما آنچه به تعبیر او و تحلیل گران سیاسی در این شرایط حائز اهمیت است، چراغ سبزی است که انگلیس بعد از نزدیک به دو سال حمایت کاغذی از برجام، به توافق جدید با ترامپ نشان داده و این سند بین‌المللی را در معرض خطر قرار داده است.