دانش فارماکوژنومیک از مهمترین الزامات پزشکی فرد محور، محسوب می شود. این شیوه پزشکی فرد محور نمودن مراقبت های سلامت با استفاده از اطلاعات سلامت هر فرد و به خصوص اطلاعات ژنتیکی است تا تصمیمات بالینی بر مبنای آن اتخاذ شود. حوزه ژنتیک پیشرفت هایی را در جهات پیش بینی ریسک بیماری ها، غربالگری‌های فرد به فرد، پروتوکل های افزایش طول عمر و پیشگیری از بروز بیماری ها و درمان های هدفمند و استراتژی های مدیریت بیماری ها قابل استفاده است.
این پیشرفت ها در پزشکی فرد محور به دانش چگونگی تاثیر ژنوتیپ بیمار (ساختار ژنتیکی) روی فنوتیپ ها تکیه می کند. با استفاده از اصول پزشکی فرد محور، ارائه دهندگان مراقبت های سلامت مجهزتر شده و از رویکرد «یک سایز برای همه» عبور می کنند و نیازهای هر بیمار را جداگانه مدنظر قرار می دهند.
فارماکوژنومیک چیست؟
یکی از مهمترین اجزای پزشکی فرد محور فارماکوژنومیک است، مطالعه تنوع ژنتیکی که روی پاسخ های دارویی تاثیر می گذارد. آنزیم هایی که عامل متابولیسم دارو و پروتئین ها هستند، در پاسخ سلولی به داروها تعیین کننده است. این آنزیم ها توسط ژن ها کد می شوند و تنوع ژنتیکی این ژن ها منجر به بیان تنوع، سطح فعالیت وعملکرد متنوع آنزیم ها می شود.
شناسایی این تنوع های ژنتیکی و تاثیر آن در فرد محور کردن درمان دارویی، میزان واکنش های ناخواسته دارویی را کاهش و اثر بخشی داروها را افزایش می دهند. فارماکوژنتیک با این شعار شناخته می شود «دریافت دوز صحیح از داروی صحیح به بیمار صحیح در زمان صحیح» دو واژه فارماکوژنومیک و فارماکوژنتیک به صورت معادل هم و به جای هم استفاده می شود.
مقدار دارو با ژنتیک فرد مرتبط است
رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران روز پنجشنبه در «اولین کنفرانس ملی مستقل فارماکوژنومیکس ایران» در خصوص ارزش داروی شخصی در درمان بیماران اظهار داشت: این مسئله که هر فردی که پاسخ درمانی متفاوتی با فرد دیگر داشته باشد، از سالهای گذشته وجود داشته است.
باقر لاریجانی در دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: در موضوع درمان فرد محور/ personalized medicine مدیریت مسائل بیمار را در نظر میگیریم که ممکن است مسیر درمان را تغییر دهد.
وی تصریح کرد: شناخت وضعیت بیماری و بیمار به مدیریت درمان کمک می کند. همچنین جست و جو و پرسش های متفاوت باعث دریافت اطلاعات زیادی از بیمار می شود زیرا نمی توان بدون مطالعات مختلف تصمیم گیری کرد.
رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران عنوان کرد: ما با تکنولوزی های مختلف می توانیم درمان ها و پرسش های متفاوت را بررسی کنیم. همچنین در بسیاری از پایگاه ها اطلاعات بسیاری وجود دارد که می توانند برای درمان مورد استفاده قرار گیرند.
لاریجانی با بیان اینکه اگر بخواهیم در ۲۵ سال آینده جلو چاقی و فشار خون را بگیریم باید سیستم قدیمی را کنار بگذاریم، ادامه داد: باید روش های جدید را امتحان کنیم و از بانک های اطلاعاتی به درستی استفاده کنیم.
رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی عنوان کرد: مطالعات ژنومیک در درمان نقش موثر دارد و حائز اهمیت است. به عنوان مثال برای درمان دیابت این نوع مطالعات نیاز است زیرا مقدار داروها تماما به نوع ژنوم بستگی دارد.
وی همچنین اظهار داشت: شناسایی ژنتیک می تواند در تجویز داروها نقش موثری داشته باشد و ما را به شناخت دقیق تری از داروها برساند.