ایران و مصر دو کشور مهم و تاثیرگذار در منطقه خاورمیانه هستند. روابط این دو کشور در دوران‌های مختلف با فراز و نشیب‌هایی روبرو شده است. هر چند که روابط سیاسی این دو کشور تا قبل از انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۳۵۷ در سطحی بالا قرار داشت، پس از انقلاب مسائلی مانند امضاء قرارداد سازش «کمپ دیوید» میان مصر و رژیم صهیونیستی، اتهامات مصر به ایران در مورد حمایت از جنبش های اسلامی مصر، همکاری نزدیک نظامی مصر با آمریکا و حمایت مصر از عراق در طول جنگ تحمیلی و اثرگذاری برخی کشورهای ثالث سبب واگرایی روابط ایران و مصر شده است.
ایران و مصر بـا وجـود برخی اختلاف‌ها، دیدگاه‌ها و منافع مشترکی در زمینـه مسـائل اقتصـادی، امنیـت منطقـه‌ای، مسـائل سیاسی خاورمیانه و جهان اسلام دارند. با این وجود، شاید بتوان گفت یکی از مهمترین و بحث انگیزترین موضوعات در حوزه سیاست خارجی ایران و مصر، اهمیت روابط نزدیک ایران و مصر است که و با توجه به نقش این دو کشور در منطقه، شکل گرفتن آن از اولویت خاصی برخوردار است.
اهمیت روابط مصر و ایران
ایران و مصر در دو نقطه مهم ژئوپلیتیکی جهـان قـرار دارنـد. تنگه هرمز در خلیج فارس و کانال سوئز در دریای سرخ دو گذرگاه استراتژیک خاورمیانه به شمار می‌روند. موقعیت جغرافیایی برجسته ایران در منطقه خلیج فارس، نزدیکی ایران به کشورهای آسیای مرکزی و جمهوری های قفقاز، برخورداری از منابع عظیم نفتی و گازی، بازار گسترده برای استقبال از کالاهای مصری، نفوذ منطقه‌ای و نقش آن در مبارزه با تروریسم و تلاش برای احقاق حقوق مردم فلسطین در برابر رژیم صهیونیستی، توانمندی‌های نظامی و پتروشیمی از مولفه‌هایی است که اهمیت ایران را برای مصر نشان می‌دهد.
مصر هم به علت جایگاه خود میان کشورهای عربی و مسلمانان و تمدن و فرهنگ دیرینه خود و موقعیت ژئوپلتیکی و اقتصادی ویژه برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. این کشور درگاه ورود به قاره آفریقا به شمار می‌رود. ایران که همواره مسیر تنش‌زدایی و همکاری با کشورهای منطقه را در دستور کار قرار داده است با برقراری روابط با مصر می‌تواند در مسیر اعتمادسازی و برقراری روابط با دیگر کشورهای منطقه از ظرفیت قاهره استفاده کند.
روزنامه «المصری الیوم» در این زمینه نوشت ایران اهمیت مصر را درک می‌کند. اهمیت مصر تنها به علت مسائل مادی، فرهنگی، سیاسی و راهبردی نیست. بلکه مصر به عنوان گذرگاهی برای ورود به شمال آفریقا است. ایران اهمیت مصر را به عنوان یک قدرت در میان کشورهای عربی درک می‌کند و مصر را عامل موثر در امنیت و ثبات این کشورها به شمار می‌آورد. مصر هم ایران را به عنوان گذرگاه اقتصادی برای ورود به کشورهای آسیا میانه می‌داند که ایران در هر یک از آنها دارای نفوذ گسترده‌ای است.
در این چارچوب سخن گفتن درباره آینده روابط میان دو کشور در شرایطی که سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای این دو کشور طی سال‌های گذشته با تغییراتی روبرو شده موضوعی طبیعی و ضروری است. ایران برای مقابله با تندروی‌های ترامپ، در تحرک دیپلماسی و سیاسی در منطقه است تا با اهداف خود به منطقه خدمت کند. مصر هم برای رویارویی با بحران‌های داخلی و مقابله با چالش‌های خارجی نیاز به برقراری روابط جدیدی با قدرت‌های فعال منطقه‌ای دارد.
تارنمای «عربی پست» لبنان پرسیده است: نظام مصر و نهادهای قدرتمند آن باید در قطب نمای روابط مصر با کشورهای منطقه بازنگری کنند. جای تعجب است که چرا این کشور با ایران وارد تعامل نمی‌شود تا از ظرفیت‌های اقتصادی آن استفاده کند. ایران کشوری در حال توسعه به ویژه در عرصه های نظامی و پزشکی است و قطع روابط با این کشور به مدت ۴۰ سال تاسف بار و غیرقابل توجیه است و این روند باید پایان یابد. چرا مصر نباید با ایران روابط گردشگری داشته باشد تا میلیون‌ها جهانگرد ایرانی میلیون‌ها دلار به اقتصاد مصر تزریق کنند؟
تارنمای مرکز پژوهش‌های «الجزیره» هم نوشت: مصر از طریق برقراری روابط اقتصادی با ایران می‌تواند سودهایی را نصیب خود کند. این کشور نیاز به منابع انرژی دارد. همچنین این کشور می‌تواند با استفاده از برقراری روابط با ایران از آن به عنوان برگ برنده‌ای علیه همسایگان و عربستان استفاده کند و این کشور را زیر فشار قرار دهد تا از مصر حمایت اقتصادی به عمل آورد.
نگرانی تل آویو از رابطه تهران و قاهره
تحلیلگران معتقدند که بـه هـر میزان که دامنه همکاری بین ایران و مصر افزایش یابد، به همان نسبت موقعیت رژیم صهیونیستی و آمریکا در منطقه متزلزل و آسیب پذیر خواهد شد. با توجه به این مساله نه تنها رژیم صهیونیستی و آمریکا تمایلی به نقش‌آفرینی تهران و قاهره در منطقه نـدارند، بلکـه کاهش سطح تعاملات و دامن زدن به شکاف سیاسی میان دو کشور از اهداف واشنگتن و تل آویـو اسـت.
به نوشته تارنمای اندیشکده مطالعات مصر، نزدیکی قاهره و تهران تا حد بالایی تهدیدی برای منافع منطقه ای آمریکا به شمار می‌رود. آمریکا به خوبی می‌داند که انتقال قاهره به سوی ایران و روسیه اوضاع منطقه را برای واشنگتن پیچیده خواهد کرد. این موضوع سبب ورود روسیه به مرکز منافع آمریکا و نیز نگرانی رژیم صهیونیستی می‌شود. ورود مصر به فاز روابط نزدیک با ایران، محاسبات منطقه ای رژیم اسرائیل را به هم خواهد ریخت و این موضوعی است که حاکمان تل آویو آن را نمی خواهند.
در این پیوند، تارنمای عربی پست نوشت: معضل بزرگی به نام رژیم اسرائیل و اعمال نفوذ آن بر کشورهای منطقه و سلطه گری‌های آمریکا در منطقه وجود دارد که مانع بزرگی در مسیر روابط ایران و مصر است.
تحلیلگران معتقدند، با چشم پوشی از اختلافات در کوتاه مدت و کنار گذاشتن پیش شرط در فرایند عادی سازی روابط می‌توان زمینه های اتفاق نظر و چگونگی گسترش و تعمیق حوزه‌های همکاری مشترک را به رسمیت شناخت و زمینه همکاری و برقراری روابط دیپلماتیک را مهیا کرد. با شناسایی نقاط مشترک و گسترش روابط دیپلماتیک منافع، فرصت‌ها و امتیازهای بی شمار سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نصیب این دو کشور خواهد شد.
این نزدیکی می‌تواند تاثیرات مثبتی بر تحولات جهان اسلام داشته باشد. همکـاری و تعامـل سـازنده ایران و مصر و استفاده از ظرفیت این کشور برای اعتمادسازی با دیگر کشورهای عربی سبب می‌شود ظرفیت بالایی برای تأثیرگذاری و فائق آمدن بر مشکلات و بحران‌های منطقه‌ای فراهم شود.