کشاورزان برنج کار در مناطق مرکزی مازندران از جمله بابل ، بابلسر ، محمود آباد ، قائمشهر ،فریدونکنار ، آمل و حتی ساری این روزها در حال انجام نخستین شخم زمستانی شالیزارهایشان هستند تا از این طریق هم از روان آب هایی که هرز به دریا می ریزد بهره مند شوند و هم این که با زیر و رو شدن خاک ، کرم ساقه خوار در اثر سرما زمستانی از بین برود.
شخم، عملیاتی است که منجر به زیر و رو و نرم کردن خاک و هم چنین خرد کردن کلوخ ها می شود و بر اساس نظر کارشناسان کشاورزی این عملیات نفوذ پذیری خاک نسبت به هوا و آب، افزایش توان ذخیره آب، ازبین رفتن بذرعلف های هرز به دلیل قرار گرفتن در معرض دید پرندگان و تاثیر سرما بر آنها، زیر خاک کردن بقایای گیاهی فصل قبل و از بین بردن آفت کرم ساقه خوار را که به صورت زمستان گذران در بقایای گیاهی وجود دارد ،به همراه خواهد داشت .
افزایش تولید محصول ، استفاده بهینه از نزولات جوی ، کاهش مصرف سموم شیمیایی و در نتیجه ارتقای سلامت محصول از مزیت های مهم مهم شخم زمستانه است.
کشت برنج در مازندران به طور معمول با شخم و شیار ،خزانه گیری و آب تخت کردن شالیزار از ماه اسفند آغاز می شود و به طور معمول در اواخر ماه فروردین به مرحله نشاء می رسد.
مازندران با تولید سالانه حدود یک میلیون تن برنج سفید ، بیش از ۴۰ درصد نیاز کشور به این محصول راهبردی را تامین می کند .
رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از تمام شالیکاران خواست تا هرچه سریع تر نسبت به شخم و شیار زمین های شالیزاری با هدف استفاده از آب فراوان و از بین بردن علف های هرز اقدام کنند.
عزیزالله شهیدی فر گفت : شخم زمستانه علاوه بر استفاده از آب فراوان ، بهترین روش مبارزه با کرم ساقه خوار برنج برای کاهش جمعیت انتقالی آفت به سال بعد است.
وی افزود : شخم و شیار شالیزارها و آب تخت کردن در فصول سرد سال در مرگ و میر لاروهای باقی مانده در ساقه و پوشال برنج موثر است.
شهیدی فر به وجود علف های هرز مانند ارداله، پلم، اشکنی، وازمر، انواع مستک ها و شال تسبیح در فاصله یک متری مزرعه روی مرزها و حاشیه شالیزار ها اشاره کرد و بیان داشت : بسیاری از آفات بویژه کرم ساقه خوار تا قبل از کشت جدید روی آن ها زمستان گذرانی می کنند.
وی افزود : شخم و شیار و از بین بردن علف های هرز حاشیه زمین های شالیزاری از روش های موثر ، کم هزینه و در عین حال ساده در کاهش جمعیت آفات است.
شهیدی فر گفت : در حال حاضر تمامی رودخانه های اصلی و فرعی استان مازندران پر از آب است و هدایت آب به زمین های شالیزاری براحتی قابل انجام است.
گزارش شرکت آب منطقه‌ای مازندران نیز حاکیست که بارش‌های مناسب پاییزی سبب شد تا بیشتر مخازن آبی استان شامل سدها و آب بندان‌ها پر شده است به طوری که که ذخیره آب سدهای استان تا پایان آذر ماه به ۲۶۰ میلیون مترمکعب رسید که نسبت به زمان مشابه سال گذشته حدود ۷۰ درصد افزایش نشان می دهد.
ظرفیت ذخیره آب پشت سدهای مازندران را حدود ۳۳۰ میلیون متر مکعب است که در حال حاضر آبگیری سدهای کوچک میجران رامسر ، شیاده بابل ، سمبل رورد شیرگاه و الیمالات نور تکمیل شده است.
همچنین ظرفیت ذخیره آب در بیشتر آب بندان های استان مازندران تکمیل شده است و طبق اعلام شرکت آب منطقه ای در حال حاضر حدود ۹۰ درصد از ظرفیت ۸۰۰ قطعه آببندان استان تکمیل شده است که در مقایسه با سال گذشته تا صدردصد افزایش نشان می دهد.
مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه ۶ میلیون تن محصولات کشاورزی را تولید می کند . با آبگیری کامل سد ها و آببندان ها ۲۰ درصد از آب کشاورزی استان از این طریق و یثسه از آبهای سطحی و زیر زمینی تامین می شود.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است .
به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.
یک کارشناس ارشد خاک و آبیاری تحقیقات کشاورزی مازندران هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت : برنج گیاهی با ریشه سطحی است و نیاز به شخم عمیق ندارد به همین دلیل نباید از تراکتورهای سنگین وزن شخم و شیار در زمین های شالیزاری استفاده کرد.
دکتر علی اسدی توضیح داد: در یک دهه اخیر با گسترش و ترویج دانش کشاورزی و به کارگیری آن در بین کشاورزان ، وضعیت حاصلخیزی خاک مازندران مطلوب تر شده است و برای تدوام حفظ ساختار خاک باید از تراکتورهای مخصوص شالیزاری استفاده کرد.
وی با اشاره به این که در ۲ سال اخیر استفاده از تیلر برای شخم و شیار در مازندران به صورت چشم گیری کم شده است ، بیان داشت: باید برای حفاظت از خاک به تمام موارد از جمله ورود ماشین آلات کشاورزی بر اساس درصد رطوبت خاک توجه کرد.
اسدی با توضیح این نکته که خاک خوب آب را در خود نگه می دارد و امکان اجرای عملیات آبخیزداری را فراهم می کند، گفت: شالیکاران به منظور حفظ خاک و بهره وری از آب از به کار گیری تراکتورهای سنگین وزن خودداری کنند.
معاون موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل نیز گفت که شخم و شیار و زیر خاک کردن بقایای گیاهی فصل قبل باید پس از پوسیدن شدن کامل آن صورت بگیرد.
عبدالرحمان عرفانی شخم زمستانه را بهترین روش مبارزه با آفات از جمله کرم ساقه دانست و افزود :شخم و شیار شالیزارها و آب تخت کردن در فصول سرد سال در مرگ و میر لاروهای باقی مانده در ساقه و پوشال برنج موثر است.